Fálkinn - 12.09.1941, Qupperneq 11

F Á L K I N N
11
Matarbálkur
~ Eftir Elfsabetu Guðmundsdóttur -
Tröllasúru- og berjamauk.
Tröllasúra. (Rabarbar).
500 gr. TrÖllasúra, 375 gr. strá-
sykur. Tröllasúran cr skorin sundur
næfurþunt, látin í þykkan pott og
eimt, við vægan liita í nokkra kl.st.
Ekkert vatn er látið í pottinn, en
sykrinuin er stráð á núlli Tröllasúru-
sneiðanna, og rennur sykurinn i
leginum, sein sýðst út úr Tröllasúr-
unni. '
Tröllasúrulilaup.
Tröilasúrustilkarnir eru skornir
sundur i riæfurþunnar sneiðar, og
soðnir í ofurlitlu af vatni. 14 peli i
pd. af Tröllasúru. Þegar leggirnir
eru liæfilega soðnir, er saftin siuð
frá gegnum mjög þjett stykki og
lögurinn mældur. í livert pd. af saft
þarf 625 gr. af sykri.
Tilsögn við að sjóða sykurinn í hlaup.
1 pd. strásykur í pd. af saftinni
og ■% úr pela af vatni.
Sykurinn er látinn í pott og vatn-
inu lielt yfir. Ef froða sest yfir lög-
inn meðan suðan fer frám er gott
að nota siifurskeið til að taka froð-
una með. Þegar sykurinn er soðinn
þurr megið i)ið endilega til að hafa
tröllasúrusafán við hendina og hella
út i, svo að sykurinn brúnist ekki.
Sjóðið löginn í ca. 15 mínútur.
Rþtturinn er tekinn af og lirært
vel í. Síðan fyllið þið glösin eða
bollana, sem á að nota undir hlaup-
ið. Glösin hafa verið vel þurr og
siðan skoluð innan með Gognac.
Næsta dag bindið þið yfir glösin
með bókfellspappír.
Þennan sykurlög getið þið notað í
flest berja- og ávaxtahlaup.
Berjamauk.
Nú er berjatíminn, því gott að nota
tækifærið að fylla lnisið með nyt-
sömum og hollum ávöxtuin, svo sem
krækiberjunum, sem eru full af C-
vítamini.
Þetta getið þið hæglega geymt
hrátt og soðið. T. d. í pressaðri,
ósoðinni saft. sem hægt er að geyma
á flöskum ómengaða með rjettu
berjabrágði, og getið því haft ódýrt
bætiefni handa börnunum allan vet-
urinn, ef fyrirliyggja er fyrir héndi.
Hrá saft með Vínsteinssýru.
3 pd. ber, 2 litrar kalt vatn, 15—20
gr. vínsteinssýra.
Bérin eru hreinsuð og'vigtuð. Síð-
an er gott að láta berin í teirskál.
Vínsteinssýran er leyst upp í kalda
vatninu og síðan lielt yfir berin og
látin standa í 24 klst. óhreyft. Síðan
eru berin sigluð gegnum þjetta síu.
Saftin er mæld og í livern líter af
saft er notað 1 pd sykur; hrærið
vel í saftinni, uns sykurinn er runn-
inn. Látið saftina strax á flöskur,
með þjettum töppum og lakkið strax
yfir stútinn.
Hrá saft með vínspritti.
1 pd. strásykur, 1 pd. kræki- eða
hláber, 14 úr pela af vínspritti.
Ef þið l'arið eftir þcssari uppskrift
á rjettur litur og egta berjábragð að
halda sjer.
Hratið er gott að nota r manneldi,
sem gott er til bætis í sætsúpur,
brauðsúpur og- jafrivel í mjólkur-
súpur.
Berin eru lireiiisuð og vigtuð.
Sykrinum er stráð i löginn milli
berjanna. Seinast er vínsprittinu
helt yfir herin. Síðan ér þetta látið
standa þannig í 5 daga, yfir bundið
með bókfellspappír (pergamentspapp-
ír). Einu sinni á dag er ílátið leyst
upp og hrært hægt og gætilega i, svo
að sykurinn renni betur.
Eftir þetta er lögurinn siaður frá
berjunum. Berin eru ekki þursigtuð,
þvi að þá eru þau ekki eins ljúffeng
til notkunar.
Saftin er strax látin á flöskur, sem
eru lokaðar með þjettum töppum, en
berin eru geymd i sultuglösum og
má þá sjóða þau í marmelaði eftir
hendinni.
Þannig er hægl að fara með rips
og jarðarber.
Berjasaft.
V-i pd. sykur móti 1 pt. af saft.
Berin eru skoluð, hreinsuð, látin
i pott og sett yfir hægan eld. Berin
eru eirnd uns saftin er auðsjáanlega
soðin út úr berjunum, þá er pottur-
inn tekinn af, berin látin kólna, síð-
an kramin gegnum síu, sem ekki er
mjög þjett. Saftin er mæld, látin
aftur í potl yfir liægan eld og soðin
með sykrinum i lijer um bil 10—15
minútur.
Saftinni er helt heitri á þurrar
flöskur og bundið yfir með bókfelts-
pappír.
Bláberjasaft án sykurs.
Þessi saft á að halda sjer ágæt-
lega og á að vera sambærileg á-
vaxtasaft bæði í ís, rauðgraut, gelé,
ávaxtasúpur og saftsúpur. — Flösk-
urnar verða að vera vel hreinsaðar,
síðan þurkaðar móti sól eða í heit-
um bakaraofni, síðan skolaðar upp
úr cognac. Þegar látið er á flösk-
urnar, væri æskilegt að skilja eftir
horð á þær, ca. 2—3 cm. og fylla
þær svo með cognac.
Gotl er að eiga niðursuðupott,
annárs má nota þott með sljettum
botni og þjettu loki. Hey er látið
í botninn á pottinum og hey eða
hálmur vafinn utan um flöskurnar.
Þegar niðursuðan er búin er litið
eftir töppunum, gipsað yfir þá. Síðan
eru flöskurnar merktar.
Bláberin eru soðin við vægan liita
og hrært viðstöðulaust í þeim. Saftin
er sigtuð gegnum mjög fína síu, látin
á fiöskur og tappinn látinn í. Heyi
vafið utan um flöskurnar og soðnar í
5 mínútur.
Hægt er að blanda saftina með
1 líter t. d. i 2% kg. af berjum.
Bláberjasulta.
Ef sultan á ekki að geymast lengi,
þá notið aðeins V-± pd. sykur í pela
af bláberjum. En í þau glös, sem
lengst eiga að geymast er rjett að
nota % úr pd. af sykri. Sykurinn
og berin eru lögð í lögum niður í
pottinn og soðin í 15 mínútur, öll
froða, sem sest ofan á pottinn er
tekin ofan af með silfurskeið. Að
tilteknum tíma liðnum eru berin tek-
in upp úr leginum, en lögurinn soð-
ir.n betur niður, uns sírópið er orðið
hæfilega þykt, þá er best að reyna
það með þvi að taka með skeið, láta
á undirskál og kæla. Þegar suðunni
er lokið, er potturinn tekinn af og
berin látin aftur í löginn. Látið i
glös. Næsta dag er bundið yfir glösin
með bókfellspappír.
Melóna niðursoðin í rhinskvini.
1 pd. sykur, 1 peli rhinskvin, 1
pd. melóna hýdd. Best er að melón-
an sje ekki fullþroskuð. Hýðið er
skorið utan af og ávöxturinn skor-
inn í litla bita. Fallegt er að skera
ávöxtinn með grænmetishníf.
Melónan er lögð í skál með cítrónu-
liýði, sem er mjög fint skorið.
Sykurinn og vínið er soðið saman,
og helt sjóðandi yfir ávöxtinn. Næsta
dag er saftin sigtuð frá og soðin
upp og helt aftur yfir melónuna.
Ef melónan virðist vera ennþá of
liörð, þá má blátt áfram sjóða hana
upp aftur í leginum. -
Krukkurnar verða að vera vet
hreinar og þurar og bundið yfir þær
með bókfellspappír.
Fullkomnun úrsins.
Úrið er undursamlegt sýnishorn
tekniskra framfara. Krónómetrum,
sem notuð eru til vísindalegra atliug-
ana skeikar ekki nema um eina sek-
úndu á hverjum 864.000. Þessir tíma-
mælar eru auðvitað sjerstaklega ná-
kvæmir, en reynsla sú sem fengist
liefir við smíði þeirra, hefir komið
að góðu haldi við smíði venjulegra
vasaúra.
Úrið, sem maður ber í vasanum,
sætir miklu betri meðferð en úlfliðs-
úrið. í vasanum er það tiltölulega
stöðugt og sætir ekki miklum lirist-
ingi, en úlfliðsúrið verður fyrir
snöggum hreyfingum og snörpum. Og
dust og raki kem.st miklu auðveldleg-
ar að úlfliðsúrinu en vasaúrinu.
Alla nítjándu öldina lögðu úrsmið-
irnir aðaláliersluna á, að gera úrin
nákvæmari í gangi en áður. Nú leggja
þeir hinsvegar aðaláhersluna á, að
finna ráð til þess, að gangvissa úr-
anna haldist sem lengst.
Fremsti óvinur úrsins er hið ör-
smáa dust, sem kemst inn í úrið þó
að kassinn virðist alveg þjettur, og
safnast fyrir í verkinu þar sem verst
gegnir. Til þess að fýrirbyggja þetta
þurfti að gera úrkassann alveg loft-
þjettan. Gufa og eimur gat einnig
komist inn í úrverkið, en loftþjettur
kassi átti að geta afstýrt því.
En svo verður líka að verja úrið
liitabreytingum. Hiti og molla hafði
áhrif á úrfjöðrina, eins og hún var
gerð forðum. En nú er verið að reyna
að fyrirbyggja þetta, með þvi að
nota nýja málmblöndu í úrfjaðrirnar.
Þá eru úrsmiðirnir einnig að berj-
ast við áhrif seguhnagnsins. Hver sem
notar talsímann, ekur í rafmagns-
sporvagni eða rakar sig með raf-
magnsrakvjel lætur úrið sitt verða
fyrir slæmum áhrifum af segulmagni.
Svo að nú er verið að leita upp
málinblendinga, sem geti verkað á
móti þessum áhrifum.
Þá er snarpi hristingurinn óhollur
úrunum. Hann kemur einkum liart
niður á úlfliðsúrum, sem menn nota
í íþróttuni og leikjum eða við ýmsa
stritvinnu. Besta ráðið til að vinna
ámóti áhrifum hans er að hafá úr-
verkið sem minst uin sig og í sem
þjettustum kassa. En það vantar mik-
ið á, að úrsmiðunum hafi tekist að
vinna hug á þessu.
Úrin liafa hreyst afarmikið á nokkr-
um síðustu áratugum. Áður var það
tiska, að hafa úrin í silfurkössum,
en nú kjósa menn heldur ryðfrítt
stól. Þá hafa verið gerðar miklar
umbætur á glerjunum á úrunum. Og
síðan mönnum tókst að húa til svo-
kallað „óbrjótanlegt gler“, er það far-
ið að tíðkast, að gler sje eigi aðeins
liaft yfir úrskifunni heldur sje úr-
lokið að aftan líka úr gleri, svo að
hægt sje að sjá gangverkið. En enn
sem komið er hefir ekki tekist að
gera þessi glerlok eins þjett og málm-
lokin eru.
BLEIKJAN.
Frh. af hls. 5.
áður en það sprettur upp. Og fiskur-
inn þrífst gætlega. Hjeðan er selt
mikið af ungviði í tjarnirnar sem eru
smitaðar af vankagerlum og veiði-
mannafjelög kaupa mikið af seiði
hjeðan til að setja í ár. Laxinn og
Eftlr hverju er sælst?
Á timabiliuu 16. júní til '10. júní í
sumar vörpuðu enskar flugvjelar
meira en 2000 smálestum af sprengj-
um yfir ýmsar iðnaðarborgir i Ruhr,
og þessu hefir haldið áfram síðan.
Á sama tíma var yfir 1000 smálest-
um af sprengjunr varpað yfir Köln
og yfir 500 smálestum var helt yfir
Bremen, aðra stærstu hafnarborgina
í Þýskalandi. Þar eru m. a. Focke
Wulff-verksmiðjurnar, sem smiða
Condor-flugvjélarnar frægu, sem eru
einna hættulegastar siglingum á At-
lantshafi vegna þess, hve langfleyg-
ar þær eru. Það er talið, að Þjóð-
verjar hafi orðið að flytja þessar
verksmiðjur austur i land, vegna
hinna stöðugu árása á Brémen.
En eftir liverju sækjast Bretar i
hinum bæjunum. í skeytunum er þess
getið dag eftir dag og viku eftir
viku, að sömu borgirnar hafi verið
heimsóttar. Hjer skal sumt nefnt:
í Duisburg er mikil fljótasiglinga-
höfn, og þar eru einnig hinar frægu
stálsmiðjur iðjuhöldsins Tliyssen,
sem var slærsti atvinnurekandinn í
Ruhr. Aðfaranótt 17. júní hittu
sprengjur þessar stálsmiðjur sex
sinnum.
Miinster er frægur ölgerðarbær, en
þar eru einnig miklar fljótasiglingar
og krossgötur járnbrauta; þar er
einnig stór lierstöð og flugvelíir,
hæði til. árása og æfinga. £ árásun-
um eyðilogðust 15—20 byggingar,
auk flugvjelaskýla og lnisa við flug-
vellina.
Mannheim er önnur stærsta fljóta-
siglingaborg Evrópu. Þar eru lika
smíðaðir hinir frægu Dieselhreyflar
og ýmislegt annað at' vjelum til kaf-
hóta. I Miinchen, sem er einskonar
fæðingarborg nasismans, eru afar
stórar flugvjelasmiðjur. í Kötn eru
smíðaðar sprengjur, m. a. flugvjela-
sprengjur. í Stettin er hergagria-
birgðastöð Þjóðverja, fyrir giign þau
er þeir nota á norðurlöndum. í
Niirnberg og Hannover eru miklar
samgöngumiðstöðvar. í Kiel, Wil-
helmshafen og Emden eru smiðúð
kaupför og herskip, þar á meðal kaf-
bátar.
urriðinn eru ránfiskar og verða þess-
.vegna að fara til sjávar til að stækka.
Þegar þeir eru orðnir kynþroska leita
þeir heim til að gjóta. Og veiðimenn-
irnir sem kaupa seiðin í árnar, vona
þá að liitta eitthvað af þeim aftur.
Ótrúlegt hvað mennirnir geta vérið
vongóðir. — — —
-----Hvað segir það að framleiða
100.000 pund af fiski á ári? í fiskver-
inu við Blokhús ganga 8 bátar og
margar fjölskyldur leggja vinnu sína
í liaffiski. Þessir 8 bátar veiða ekki
yfir 200.000 pund á ári. Og verðið er
lágt, 10—15 aurar, í samanburði við
bleikjuna, sem selst á 85 aura. Það
borgar sig stundum betur að ala upp
fisk upp í sveit en að fá Iiann gefins
úr sjónum.-------
Þannig köstuðu gömlu myllurnar
ellibelgnum. Þær eru fallegar lil að
sjá, núna eins og í gamla daga. En
nú heyrast ekki skvetturnar á hjól-
inu eða murrið 1 steinununi, nú lieyr-
ist ekki nema niðurinn i lækjar-
sprænunum milli tjarnanna.
Fyrir mörgum ölduni lifðu Danir
mestmegnis á fiski. Sjórinn var aðal
inatarlindin. En er skógarnir fjellu
fyrir öxunum fluttust menn lengra
inn í landið og það varð of langt að
sækja matinn til sjávar. Þeir sem eft-
ir urðu við sjóinn stunduðu hann á-
fram og gera enn. Á elstu tímum
Dana lifðu þeir á fiski og skelfiski
og seldu raf.
Nú hafa þeir flutt fiskræktina inn
i landið, upp á miðjar Jótlandsheið-
ar og selja fiskinn úr landi, fyrir
miklu ineira fje en rafið forðum.