Fálkinn - 06.03.1942, Blaðsíða 5

F Á L K I N N
5
■.. :
IIANN SIGRAÐI SKRIÐDREKANN.
í oruslii í Lybiu í vetur gerú'ist alvik, sem sýnir vel bar-
áttuhug og fífldirfsku einstakra manna, sem gleyma allri varúö
þegar á hólmdnn er komiff. Lítil fótgönguliössveit Breta hafði
sótt fram en bá gerðu Þjóðverjar skyndilega gagnáhlaup með
skriðdrekuin. Ungur liðsforingi frá Suður-Afriku sá að sveit
hans átti i hættu, að vjelbyssur skriðdrekans gereyddu henni
á skömmum tima. Voru nú góð ráð dýr, en liðsforinginn greip
til þess úrræðis að laumast að óvinaskriðdrekanum, komasl
upp á þakið á honunii og lyfta hríðskotabyssunum upp, svo
að þær skutu langt yfir nmrkið en hittu ekki liðsveitina.
Reyndi hann þvinœst að miða byssu sinni gegnum rifu á
brynju skriðdrekans, en í sama bili straukst grein á trje yfir
skriðdrekann og liðsforinginn ,,datt af baki“. En meðan þessu
fór frum höfðu liðsmenn hans fengið tækifæri til að komast
svo nærri skriðdrekanum, að nú gátu þeir gert hann óvirkan
með þvi að varpa á hann handsprengjum. — Teikningin hjer
að ofan á að sýna liðsforingjann er hann sveigir upp hlaupin
á hriðskotabyssum skriðdrekans og dregur um leið upp skamm-
byssuna sína til þess að reyna að granda áhöfninni á skrið-
drekanum.
eina ljóðinn, sem menn vissu á ráði
Þórðar sýslumanns, einkum á efri
árum lians, að hann gjörðist með
aldrinum í meira lagi vínhneigður.
Að þessu víkur sjera Jón Ingjalds-
son frá Nesi í líkræðu, sem hann
flutti við greftrun Þórðar. Þar seg-
ir svo: „Það er mjög fágætt, að
sólin um hinn lengsta dag skíni
svo glatt alt frá sínum fyrsta upp-
runa til niðurgöngu, að skin liennar
og ljómi aldrei deprist af neinum
skýlinoðra eða öðrum samdrætti i
ioftinu, en þó er enn þá miklu
fágætara að finna nokkurn þann
mann, er ei nokkuru sinni láti neinn
meðfæddan breyskleika vinna svikk
á sjer. Þess skal því ei heldur hjer
dylja, er öllum var áður kunnugt,
að þessi lofsæli höfðingi var hóti
meira en vera bæri hneigður til
þess nú um stundir — því miður —
altof algenga varúðarverða brests,
sem fólginn er í offrekri nautn á-
fengs drykkjar. En jafnvel einnig i
þessum sínum náttúrubreyskleika
má með sönnu segja að liann einnig
liegðaði sjer öðrum til verðugs eft-
irdæmis og fyrirmyndar .... svo
að jafnvel í þessum sínum breysk-
leika má hann líka lirósun hafa og
segja sem Páll postuli: Skyldi jeg
af nokkru hrósa mjer, þá vildi jeg
helst hrósa mjer af mínum breysk-
leika“. Espólín vikur að sama efni
þessum orðum: „Hann drakk með
hríðum og kom ei að gjaldi, því að
hann var kænn við alla umsýslu“.
Heima fyrir var Þórður kansellí-
ráð sístarfandi, og Væri hann ekki
að sinna embættisstörfum, þá voru
bækurnar hans mesta yndi, enda
álti liann, eins og fyr segir, óvenju
góðan og mikinn bókakost eftir því
sem gerðist í þá daga hjá sýslu-
mönnum. Eftir að Þórður Jónassen,
áður skrifari hans, kom til Khafn-
ar, varð það lians hlutverk, meðan
kanselíuráðið lifði, að sjá um, að
hann fengi send það er merkast
þólti útkominna rita lögfræðilegs
efnis. Jafnvel i siðasta brjefi Þórð-
ar sýslumanns til Þórðar Jónassen,
sem ritað er 3 vikum áður en
kansellíráðið deyr, er hann að biðja
um að fá sendar nýútkomnar lög-
fræðibækur og það eftir að hann
sjálfur hefir beðið um lausn frá
embætti. Hann var mikill presta-
vinur pg mat mikils starf þeirra,
ef skylduræknir voru. Hafði kan-
sellíráðið gaman af að ræða við
þá um trúmál og kom þá einatt í
ijós, að sýslumaður hafði þær út-
listanir á takteinum, sem prestar
höfðu ekki. Sjerstaklega hafði hann
miklar mætur á þeim prestunum
sjera Jóni á Grenjaðarstað og sjera
Vernharði Þorkelssyni á Skinnastað,
er áður hafði verið sóknarprestur
iians. Hann hafði og miklar mætur
á ýmsum bændum sýslunnar, þó
flestum fremur á Kristjáni á Illuga-
stöðum Jónsyni.
Lengst af hafði Þórður kansellí-
ráð verið heilsugóður, en þegar líða
fór á sjöunda tug æfiáranna, fóru
hin erfiðu ferðalög að þreyta hann
meira en áður og brjóstið að gjöra
honum erfiðleika. Og siðustu tvö
árin kendi hann oft lasleika. 1 mai
1832 hafði hann á þingaferð norður
í Þistilfjörð og Langanes fengið á-
fall við það að hestur fjell með
hann ofan um snjóhuldu og kastaði
honum af sjer um leið, svo að hann
kom niður á frosna þúfu og svell-
runna með bringuna og höfuðið. Af
þessu falli bar hann menjar upp frá
því. Þó gegndi hann áfram sýslu-
verkum með aðstoð Hallgríms sonar
sins, sem vorið 1832 hafði komið
heim frá Khöfn eftir 5 ára útivist
við lögfræðinám, sem hann ])ó —
föður sínum til mikils harms —
hafði ekki lokið við. Um nýársleyt-
ið 1834 sendi hann amtmanni lausn-
arbeiðni sina, en áður en hún næði
að komast utan, tók Þórður sýslu-
maður alt í einu þunga sótt og and-
aðist eftir fjögra daga legu 17. febr.
1834 — rjettra 68 ára gamall, eftir
38 ára embættisþjónustu. Síðustu
orðin, er heyrðust af vörum hans
deyjandi, voru orðin: „Herra Jes-
ús“, sem hann mælti hárri rödd
þrisvar með stuttu millibili. Sýna
þau hvernig var trúarlegt innræti
hans alt til hinstu æfistundar.
Þingeyingum þótti mikill harmur
að sjer kveðinn við fráfall jafnást-
sæls og ágæts yfirvaids. Var hann
til moldar sunginn 26. febr. af þeim
prestunum sjera Jóni á Grenjaðar-
stað.er verið hafði yfir honum í
banalegunni (en sjera Jón var orð-
lagður fyrir læknisgáfu sína!), sjera
Vernharði Þorkelssyni vini hans á
Skinnastað og sjera Jóni Ingjalds-
syni í Nesi, sóknarpresti hans.
Við fráfall Þórðar kanselliráðs
lifðu ásamt ekkjunni tvö af börn-
um þeirra, en eitt höfðu þau mist.
Hallgrimur sonur þeirra tók jörðina
hálfa til ábúðar á móti rnóður sinni
i næstu fardögum, en andaðist 3
árum síðar (1837). Ekkja lians
dönsk, Kristjane Margrete Hofmann,
fór þá utan alfarin og giftist nokkru
síðar ytra dönskum manni. En Sig-
riður dóttir þeirra giftist haustið
1834 Tómasi Sæmundssyni og flutt-
ist með honum ári siðar siiður í
Rangárvallasýslu, en varð ekkja
1841. Seinna (1844) átti frú Sigríð-
ur Ólaf M. Stephensen sekretera i
Viðey. En ekkja Þórðar kanselli-
ráðs, Bóthildur Guðbrandsdóttir,
fluttist til dóttur sinnar á Breiða-
bólstað, er hún hafði brugðið búi
eftir að hafa mist soninn Hallgrím,
og þar andaðist hún í sömu vikr.
og sjera Tómas, tengdasonur henn-
ar, og fóru þau bæði í sömu gröfina.
Af niðjum Þórðar kanselliráðs og
Bóthildar, lifa ekki aðrir en af-
komendur þeirra Sigriðar og sjera
Tómasar.
Um það ber öllum samtiðarmönn-
um saman, að Þórður kanselliráð
væri einn al' bestu lögfræðingum
hjerlendum á sinni tíð. Espólín, sein
var honum persónulega kunnugur
lýsir honum svo, að hann væri „vit-
ur og mjög vel að sjer og hverjum
manni sjónhagari í embættissýslan,
vinsæll, spaklátur og óáreitinn“.
Verður manni af slikum ummælum
skiljanlegt dálæti Þingeyinga á þessú
yfirvaldi þeira og þá einnig það að
minningin um hann hrein og björt
hefir lifað í brjóstum þeirra alt til
þessa dags, sem eins hinna fremstu
og bestu yfirmanna, sem þar hafa
farið með sýsluvöld. En lengst mun
geymast minning Þórðar kánselli-
ráðs í erfiljóðum Bjarna Thoraren-
sen eftir hann („Nú er nótt í norð-
ursýslu“), þar sem skáldið segir
um hann, að
„allir hinir betri
fslands-stjórar
samhuga sögðu hann
sjer snjallari".
og lýkur máli sínu með þessu er-
indi:
,Ef á íslandi
öllu væri
lijeraðsstjórn slík
hans sem reyndist,
betri mundu hjú
búar siðaðri
og dygðir með efndum
dafna í landi.“
LOFTVARNIRNAR í MOSKVA.
Mánuðina ágúst, september og okt-
óber síðastliðna er talið, að 4000
þýskar flugvjelar hafi verið gerðar
út af Þjóðverjum til þess að varpa
sprengjum yfir Moskva. En svo
öflugar voru loftvarnir borgarinnar,
að talið er að aðeins ein vjel af
hverjum tuttugu liafi komist yfir
borgina, en 19 orðið að snúa frá
og flýja undan skothríð lofvarna-
byssanna og árásum rússneskra
flugvjela. Loftvarnaforstjóri borgar-
innar, maj'ór-general Gromadin, lil-
kynti í nóvember, að Þjóðverjar
hefðu mist 400 flugvjelar í þessum
árásum, en þýskur flugmaður sem
handtekinn var í Rússlandi, sagði,
að Þjóðverjar hefðu mist að meðal-
tali 95 flugvjelar á dag í Rússlandi.
— Önnur myndin sýnir rússneska
hermenn vera að rannsaka leifarn-
ar af þýskri flugvjel, er þeir hafa
skotið niður, og hin eina af loft-
varnarbyssunum við Moskva.