Fálkinn - 06.03.1942, Side 6

6
FÁLKINN
Sheik olíunnar - Ibn Saud.
LITLA S A G A N . —
Marcia DaughtrEy:
TVEIR SAHNINGAB
C ANDY GRANIN var besli knap-
inn sem nokkurntíma hafði tck-
ið þátt í veðreiðum. ÞaS álitu að
minsta kosti þeir þrír, sem þektu
liíinn best: Ben Húr, brúni klárinn
sem altaf var kræfastur á loka-
sprettinum, gamli Molt þjálfari og
Tekla yngsta systir Sandys, sem
var nærri því blind.
Læknarnir álitu, að það væri liægt
að gefa henni sjónina aftur ef hún
væri skorin. — Jeg vildi gefa hvað
sem væri til þess að fá að sjá þig
<>g Ben Húr vinna veðhlaup, hvísl-
áði Tekla.
— Það skaltu líka fá að sjá. Jeg
skal að mjer heilum og lifandi ná
í peningana, sagði Sandy.
Þeir sem sáu Sandy koma þeys-
andi i markið á Ben Húr, sögðu að
það væri fallegasta sjónin, sem þeir
gætu hugsað sjer. Hvorki hesturinn
nje knapinn virtust leggja sjerlega
mikið að sjer, og samvinnan milli
þeirra var fullkomin. Þegar þeir
þeystu framhjá dómarapailinum gátu
þeir sem vel heyrðu greint orðin,
sem Sandy söng við Ben Húr.
„Iíertu þig, Ben Húr!
Ef við sigrum græðum við gull
— af grasi og höfrum jatan full!
Svona söng Sandy ailaf þegar
hann var að nálgast markið.
Sandy þótti vænt um Ben Húr
og brúni klárinn virti Sandy eins
mikið og hestur getur virt nokk-
urn mann. Sandy hafði það fyrir
sið að halla sjer fram á makkann
og hvísla: Sýndu þeim aftur undir
|>ig, Ben Húr. Þegar fyrsta kvart-
mílan var undan liló Sandy lágt og
Ben Húr hló líka upp á sína vísu.
Hann hneggjaði sigurviss og herti á
sjer. Eftir þrjá mílufjórðunga fór
Sandy að hotta og á sömu sekúnd-
unni tók Ben Húr á því sem hann
átti til og þaut fram hjá áhorfenda-
pöllunum svo að áhorfendurnir
æptu af fögnuði.
Morguninn sem veðreiðarnar áttu
* að fara fram var Sandy að masa við
Ben Húr: „Heldurðu að við höfum
það?“ spurði liann og strauk hest-
inum um hálsinn. „Jeg lief veðjað
öllu sem jeg á á þig. Það er ekki
rjett að leggja sitt í hættu, kunn-
ingi. En jeg geri það vegna hennar
Teklu. Læknirinn segir, að það fari
að verða hver síðastur að skera
augun í henni.“
Enginn vissi eiginlega hvernig á
]>vi stóð, en svo mikið er víst að
þegar fyrsta umferðin var hálfnuð
lirakti Black Anchor Ben Húr upp
að girðingunni svo að Sandy kast-
aðist út fyrir hana. En í stað þess
að halda áfram sneri Ben Húr við,
lioppaði yfir girðinguna og fór að
hnusa að Sandy, sem lá þar eins
og dauður maður, og stóð kyr og
hneggjaði þangað til brautarverð-
irnir komu með sjúkravagninn.
Sandy hafði viðbeinsbrotnað.
Gamli Mott Jijálfari fór með Teklu
á sjúkrahúsið. Hún reyndi að stitla
sig um að gráta: — Það var alt
sem við áttuin, ó, Sandy, jeg er svo
hrædd. Hvað eigum við að gera?
Sandy tók i hendina á henni: —
Ben Húr sjer fyrir þvi, bíddu bara
róleg þangað til aðal-veðreiðarnai
koma.
En Mott svaraði: — Ben Húr
ldeypur ekki undir nokkrum manm
nema þjer.
— Ójú, Marimba, hestastrákurinn,
getur riðið honum.
— Marimba er nokkrum kílóum
of þungur og hann kann ekki að
sitja hann eins vel og þú.
—- Láttu hann æfa sig, og hlust-
aðu nú á. Jeg ætla sjálfur að liotta
á hann. Hafðu með þjer útvarps-
tæki á innri brautina og svo skal
jeg liotta á hánn. En svo er eitt
enn, Mott. Jeg á svolítið í bankan-
um ennliá, — það er einskonar
varasjóður. Taktu það og veðjaðu
því á Ben Hur.
Dagurinn kom. Sandy lá í rúm-
inu með hljóðnema við aðra hliðina--
á sjer og viðtæki við liina.
— Nú er flokkurinn að raða sjer
upp, lieyrði hann að þulurinn sagði.
Ben Húr er ókyr. Knapinn á honum
á erfitt með að hafa stjórn á hon-
um .......
— Nú er sprett úr spori! Black
Anchor er fremstur, Snow Bound
annar og Flourish þriðji .........
Hátfhringurinn búinn. Black Anchor
ennþá fremstur, Flourish annar og
Ben Hur þriðji .... Hann herðir
á sjer. Nú er hann samsíða Florish.
Nú stendur það þannig: Black
Anchor, Ben Hur, Florish — þrír
fjórðu af brautinni eru búnir.
Sandy snýr sjer að liljóðnemanum:
„Hertu þig, Ben Húr!
Ef við sigrum græðum við gult
af grasi og höfrum jatan full.“
Og klárinn heyrði þetta.
Þuturinn virtist verða ákaflega
spentur:
— Þarna kemur Ben Húr. Hann
fer eins og elding — — hann fór
yfir markið einni hestlengd á und-
an þeim næstfyrsta.
Sandy hneig niður á koddann og
það vættuðu tár fram í áigunum á
honum: „Gamli vinur!“ muldraði
hann.
Þegar Mott gamli kom inn í
sjúkrastofuna lá við að hann grjeti
tíka: — Mjer datt ekki í hug að
Ben Hur mundi vinna, svo að jsg
veðjaði á Black Anchor.
— Það gerir ekkert til, sagði
Sandy og stilti sig.
Nú kom hjúkrunarkonan inn og
sagði: Samúelsen forstjóri kvik-
myndafjelagsins Colosseum langar
til að tala við yður, mr. Sandy.
Ög Samuelsen kom inn: — Jeg
heyrði röddina yðar, sagði hann
og brosti. — Við ætlum að fara að
taka mynd sem heitir „Hermaður-
inn brosandi" og þurfum að fá
yður í hana. Jeg býð yður 1000
dotlara á viku fyrir yður og 500
fyrir liestinn? Jeg get komið með
samning á morgun.
— Það er ágætt, mr. Samuelson,
svaraði Sandy. — Jeg vil aðeins
stinga upp á svolítilli breytingu á
samningnum. Skrifið þjer 500 doll-
ara fyrir mig og 1000 dollara fyrir
hestinn.
Málarinn: — Finst yður þetta
ekki falleg mynd? Það er kýr sem
er á beit á iðgrænu engi.
Frúin: — Jeg get ekki sjeð neitt
gras.
Málarinn: — Nei, auðvitað ekki.
Iíýrin hefir jetið alt grasið.
Frúin: — En jeg sje ekki heldur
neina kú.
Málarinn: — Nei, auðvitað. Hald-
ið þjer að ,hún standi þarna eftir
að hún hefir jetið alt grasið?
í ágústmánuði 1940 seldi Ibn
Saud Arabakonungur Standard Oil-
ljelaginu tíll olíunámurjettindi í ríki
sínu, en það nær yfir mestan hluta
Arabiuskaga. Vakti þetta mikla at-
hygli og varð tit þess, að Ibn Saud
var skipað á beklc með mestu
bragðarefum í alþjóðastjórnmálum.
Þegar olíulindirnar fundust í Ara-
bíu þá litu ýmsir svo á, að þetta
gæti orðið vafasöm blessun fyrir
landið. Því að Ibn Saud átti fyrir
nágranna bæði ensk, frönsk og
ítötsk verndarríki og land hans ligg-
ur nálægt flugleiðinni til Indlands.
Sala steinolíu gat orðið mikil
tekjulind fyrir þjóðina, sem er fá-
tæk, því að búskapur í eyðimörk-
inni er engin stórtekju^ind en önn-
ur helsta tekjugrein Araba er píla-
grímsfarirnar, en til þeirra veljast
einkinn fátæklingar, sem eigi greiða
rausnarlega fyrir sig.
Ibn Saud hafði næga kaupendur
að olíunni, því að öll stórveldin
liyrsti í olíu'— til stríðsþarfa. Með-
an hann gat látið þau yfirbjóða
livort annað og draga á langinn að
taka ákvörðun, vitdu allir vera vinir
hans. En lionum var vel ljóst að
það er erfitt að gera marga mága
úr einni dóttur, og hann vissi, að
ef einhverju af þessum boðum ná-
grannanna væri tekið, þá lilyti það
að kosta óvild hinna og hana jafn-
vet svo mikla, að ríki hans yrði
hætta búin.
Bretar sendu göfugan mann í
bónorðsförina til Ibn Saud: jarl-
inn af Athlone, bróður Mary drotn-
ingar, árið 1938. Var frú jarlins í
för með honum. Ibn Saud veitti
þeim konunglegar móttökur og hjelt
veislu, þar sem Alice jarlsfrú var á
meðal gesta. En þetta þykir ekki
tíska í Arabíu og var í fyrsta sinn,
sem Ibn Saud liafði setið yfir borð-
um með konu. f því efni stakaði
lninn til — en oliuna hans fjekk
jarlinn ekki.
Um eitt sinn virtust horfur á að
hann mundi selja ítölum olíurjett-
indin, en Mussolini varð of veiði-
bráður, því að hann fjekk Þjóð-
verja og síðan Japana til að tala
máli sínu við Arabann. En Japana
vantaði sjálfa olíu og í apríl 1939
gat sendiherra þeirra i Egyptalandi
titkynt stjórn sinni, að hann hefði
l'engið tilboð um olíusjerleyfi hjá
Ibn Saud. Jafnframt tóku Frakkar
nú að gera sig blíða við öræfa-
konunginn.
Þetta var vandamál. Ibn Saud sá
fram á, að hægast væri að ráða
fram úr því á þann tiátt að bjóða
Standard Oil-fjelaginu sjerleyfi, tit
þess að gera öllum hinum jafnhátt
undir höfði. Þetta fjelag hafði hafl
mjög takmarkað sjerleyfi síðan 1913
en ekki tekið þátt i samkepni hinna
stórveldanna að öðru leyti.
Ibn Saud vissi, að Japanar höfðu
boðið tvöfall verð fyrir rjettindi
sem aðeins námu þriðjungi af því,
sem Ameríku menn höfðu. En fram-
sýni hans var meiri en fjegirndin.
Hann fjekk 300.000 gullpunda
greiðstu út í hönd og 150.000 pund
á ári meðan rannsókn olíusvæðanna
stendur yfir, en þegar framleiðslan
hefst fær hann ákveðið gjald af
hverri otíutunnu, og þetta er fje sem
munár um á ríkistekjum Arabíu.
Auk þess fær hann næga olíu lil
landsins eigin þarfa.
Ög hann þóttist vinna J>að við
liennan samning, sem væri meira
virði en gull: að Bandaríkin yrðu
á vissan hátt ábyrg fyrir sjálfstæði
Arabíu. Enda varð samningurinn til
þess, að undir eins og liann liafði
verið gerður fjekk ameríkanski
sendiherrann í Egyptalandi dipto-
matiskt umboð fyrir Arabíu jaln-
framt, en áður höfðu Bandaríkin
ekki haft jiar sendiherra. Var þetta
því fullveldisviðurkenning af Banda-
ríkjanna hálfu. Sjerleyfissalan varð
því til að styrkja Arabíu út á við
— lika gagnvert þeim, sem höfðu
orðið vonbiðlar í olíumálinu.
Ibn Saud heitir fullu nafni Abdul
Aziz Abdul-Rahman Ibn Faisal lbn
Saud og er sannur Arabahöfðingi í
útliti. Hann er sex fet og fjórir
þumlingar á hæð, fráneygur og með
arnarnef. Hann liófst til ríkis með
æfintýralegum djarfleik og lagði
undir sig liverja höfðingjaættina
eflir aðra uns hann hafði eignast
meginhluta Arabíuskagans, sem nú
i fyrsta skifti er eitt ríki, undir
nafnir nafninu Saudi-Arabía. Hann
er umbótamaður og liefir fært sjer
í nyt tækni nútímans, ekki síst i
hernaði. Hann notar skriðdreka til
lierferða og nýtísku vopn. í Mekka
liefir hann látið gera rafstöð handa
bænum og hann hefir keypt stór-
ar bifreiðar til þess að flytja píla-
gríma til borgarinnar helgu.
Ibn Saud fjekk foringjatign Vaha-
bitaflokksins að erfðum, en Vahabit-
ar eru harðfengir menn og þurftar-
titlir svo að nærri stappar mein-
lætalífi. Ibn Saud hefir kvænst 150
sinnum, ýmist af ást' eða stjórn-
málaástæðum, en aldrei hefir hann
þó átt meira en fjórar konur í einu.
Móðir tveggja elstu sona hans dó
1919 og hefir hann minningu Iienn-
ar í miklum heiðri.
Ibn Saud á til frægra að telja, því
að hann er fimti maður frá emírn-
um fræga Mohamed Ibn Saud, sem
var ættfaðir Saud-ættarinnar og göf-
ugasti maður. Varð þetta ætterni Ibn
Saud til mikils brautargengis. Hann
tók völd hjá Vahabítum árið 1901
og var Jiá 21 árs að atdri.Frændur
hans höfðu þá barist um völdin
um tangt skeið og klofið ríkið. Þá
var það, að Ibn Saud rjeðst inn í
höllina í Riyalid að næturjneli við
sextánda mann, náði bænum á sitt
vald og tók sjer þjóðhöfðingjanafn.
Og nú fór Ibn Saud að vinna að
einingu Araba, fyrst og fremst með
því, að afnema höfðingjaveldi hinna
einstöku kynkvísta, en efta þjóð-
ernislega einingarkend meðal allra
barna eyðimerkurinnar.
Árið 1913 rak liann Tyrki úr út
Austur-Arabíu og 1914 gekk hann í
tið með Bretum til Jiess að herja
á Tyrki. Gerði hann vináttusamning
við Breta 1915 og hefir tengstum
haldið góðri vináttu við Joá. Á með-
an siðasta styrjöld stóð efldist mjög
vald nágranna hans, Hussein kon-
ungs í Hedjaz, samverkamanns Ara-
bíu-Lawrence. Árið eftir að stríð-
inu lauk fjell Jiað í htut Curzon
lávarðar, utanríkisráðherra Breta,
að gera út um landaþrætu milti
þeirra Arabalconunganna, og úr-
skurðaði hann, að Ibn Saud skytdi
hafa sig á brott úr Kurma og það
landsvæði verða eign Husseins. En
Ibn Saud ljet þennan úrskurð eins
og vind um eyrun þjóta og hjelt
ekki aðeins landinu heldur bælti
við sig drjúgri skák frá Hussein.
Næstu ár lijelt hann enn áfram
landvinningum og tagði undir sig
Azir og Hail og loks rjeðst liann
inn i Hedjas 1924 og rak Hussein
úr landi. Dó hann landflótta í mestu
örbirgð allmörgum árum síðar. En
Ibn tók Mecca og 1925 náði hann
Medina á silt vald og nú hafði
Ibn Saud aukið hinu stóra Iledjas-
ríki við riki sitt. Skirði hannn það
Konungsríkið Saudi-Arabia, árið
1932.