Fálkinn - 21.08.1942, Blaðsíða 3

F Á L K I N N
3
Frð Gerd Grieg á leiksviði i Beykjavik
YIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
Ritstjóri: Skúli Skúlason.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6
Blaðiö kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðist fyrirfram
Auglýsingaverð: 30 aura millim.
HERBERTS prent.
Skraddaraþankar.
Þess var getið í útvarpsfrjettum
núna i vikunni, að lögregluþjónar
í enskum borgum notuðu sumarfríið
sitt til þess að vinna í kaupavinnu
upp i sveit og hjálpa heimilunum
til að bjarga uppskerunni. Því að
fyrirvinnan, bóndinn eða synirnir,
eru óvíðast hvar heima, — ættjörð-
in iiefir sldpað þeim í einkennis-
búning og fengið þeim vopn í hönd.
Það er auðsætt, að víðar vantar
kaupafólk en í íslensku sveitunum.
Enda er það engin furða. Il.jer hefir
ætt.jörðin ekki sett einn einasta af
sbnum sinum i einkennisbúning og
fengið honum vopn til að ver.ja
landið. Við látum útlendan her um
að gera það, en s.jálfir erum við
áhorfendur — hlutlausir óvirkir
áhorfendur.
Og við kvörtum. Sárkvörlum yfir
því böli, sem styrjöldin hefir leitt
yfir þ.jóðina. Bændurnir fá ekki nóg
af kaupafólki, jafnvel gullnámurn-
ar, síldarverksmiðjurnar, verða ekki
starfræktar eins og hægt væri, vegna
þess að þær fá ekki nóg fólk. Sam-
timis eru svo gerðar áætlanir urn
að reisa nýjar síldarbræðslur, sem
auki framleiðsluna um þriðjung frá
því sem nú er.
Og vitrir menn hafa komist að
þeirri niðurstöðu, að öll vandræðin
stafi af þvi, að sumir græði of
mikla peninga. Og af því að setu-
liðið sprengi upp kaupgjaldið. Og
af þvi, að of mikið sje bygt af lúx-
usvillum. Þetta getur alt verið r.jett.
En er ekki í lófa lagið að setja und-
ir alla þessa leka? Og er ekki hægt
að sporna við þeirri verðbólgu, sem
nú er komin á það algleymingsstig
vitleysunnar, að framtíð þjóðarinn-
ar stafar stórhætta af, og að gamalt
fólk, sem lifir af sparifje sinu eða
ellistyrk, verður liarðast úti af öll-
um borgunum þjóðfjelagsins. —- —
Ensku lögregluþ.jónarnir gáfu gott
eftirdæmi er þeir fóru í kaupavinn-
una. Þeir gáfu sig ekki fram lil
])ess að vinna fyrir okurgjald. Þeir
gerðu það vegna þess að þjóðin
þurfti þess með. Þeir voru að auka
björg þjóðarbúsins. Þeir sýndu holl-
ustu og hugsuðu um fleiri en sjálfa
sig. Gætum við ekki lært eitthvað
af þessu. Hvað ætli það væru mörg
þúsund vinnudagar, hvað skyldu
það vera mörg kýrfóður, sém hægt
hefði verið að b.jarga, ef þeir sem
sumarleyfi taka hjer á landi, hefðu
farið að dæmi ensku lögregluþjón-
anna? Enginn getur reiknað það út,
en allir vita, að það nemur miklu.
Það er neyðin, sem kennir þess-
konar þegnskap, og líklega tekst
okkur ekki að læra hann, fyr en
hún tekur við kenslunni.
Þessar línur eru skrifaðar áður
en frumsýningin fer fram á leikrit-
inu „Hedda Gabler“, liinum örlaga-
þrungna raunveru-harmaleik Ibsens.
Frá þeiri leiksýniugu verður vænt-
anlega liægt að segja í næsta blaði
Fálkans.
En i þetta sinn er það viðeigandi
að birta nokkur orð um leikkonuna,
sem við fáum að sjá um þessar
mundir i hlutverki Heddu Gabler,
— frú Gerd Egede-Nissen Grieg.
Hún er eina fræga leikkonan, sem
nokkurntíma hefir heimsótt ísland;
við teljum hjer ekki heimsóknir
Önnu Borg, þvi að hún er „ein af
oss“, þó hún hafi að vísu danskan
borgarar.jett.
Ef ieiklistarblóð er til í nokkurri
manneskju þá er það í frú Gerd Grieg.
Hún var barn að aldri þegar hún
hafði ákveðið ætlunarverk sitt í iif-
inu og lauk leiklistar-undirbúningi
sínum svo snemma, að hún var korn-
ung þegar hún kom fram í fyrsta
skifti á leiksviði, á Nasjonalteatret í
Osló. Það hlýtur að liafa verið mik-
ii leiklistarhneigð í ættinni, því að
þær eru fimm systurnar og urðu
allar leikkonur. Enda er það vitað
um föður þeirra systranna, Egede
Nissen, fyrrum póstmeistara í Sta-
vanger, að hann var sjerlega hneigð-
ur fyrir leiklist, og vann mikla tóm-
stundavinnu sem sjálfboðaliði við
aðstoð leikflokka i Stavanger. Hann
latti þvi síst dætur sínar nje reyndi
að draga úr áhuga þeirra. Þvert á
inóti lagði hann kapp á, að leik-
gáfa þeirra fengi að njóta sín, og
sparaði hvorki fje n.je fyrirhöfn lil
þess að afla þeim undirbúnings-
mentunar undir lífsstarfið.
Gerd Egede Nissen varð fljótt
landskunn leikkona, þó að framan
af æfinni yrði hún að standa i
skugga liinna frægu leikkvenna,
Rögnu Wettergren og Jóhönnu Dyb-
wad, og fengi oft ekki að reyna
hæfileika sína á liinum stærstu
hlutverkum, sem völ var á. En sú
tíð er löngu hjá liðin. Það er tvi-
mælalaust, að Gerd Egede-Nissen
Grieg hefir i mörg ár verið vinsæl-
asta leikkona Noregs, og ber þar
margt til. Hún er mikil fríðleiks-
kona og hefir til að bera frábæran
yndisþokku. Hún er gagnmentuð
leikkona og ræður yfir undraverðri
tækni. Hún er djúpsæ gáfukona, sem
lifir sig inn í hlutverk höfundarins
og er glöggskygn á tilgang höfund-
arins. Og hún hefir sálræn svip-
brigði og talar fallegustu norsku,
sem hægt er að hugsa sjer og með
löfrandi fögrum málhreim.
Með öllum þessum yfirburðum
veitist henni jafnan hægt að túlka
hvert hlutverk sem er, þannig að
liað vekur eftirtekt. Það liefir vist
aldrei verið sagt um frú Gerd Grieg,
að luin Ijeki illa, því að það er eitl
af því fáa — eða kanske cinn
sem liún getur ekki gert á leik-
sviði. Til þess er listköllun hennar
of ofarlega i meðvitund hennar.
Ilún virðist aldrei gleyma þvi, að
hún er þjónn listarinnar og að list-
inni má aldrei misbjóða.
En fáir hafa sýnt það betur í verk-
inu en hún, hversu fjölbreytt list
einnar og sömu manneskju gctur
verið. Frú Gerd Grieg getur snert
strengi viðkvæmninnar svo átakan-
lega að fólk grætur, hún getur sagt
einfalda setningu á svo smellinn
liátt, að enginn geti stilt sig um að
brosa. Hún getur sagt harmsögu
raunverunnar svo átakanlega, að
manni rennur kalt vatn milli skinns
og hörunds, og hún getur birst sem
dís í æfintýri, með svo miklum
töfrum, að áhorfandinn gleymir Öllu
jarðnesku. Og loksins: hún getur
sungið eins og engill.
Það cr því engin furða að hún
hafi margvísleg og innbyrðis ólík
hlutverk að baki sjer. Gaman og al-
vöru — æfintýr og raunveru. Enda
er hlutverkalisti hennar orðinn lang-
ur og fjölbreyttur. Hún leikur Hol-
bergsk „fruentimmer", Björnsonsk-
ar drotningar, hefðarfrúr og meyjar,
dutlungafullar kvenpersónur Ibsens.
Hún leikur Shalcespeares-konur og
almúgakonur nútímans. Það væri
auðvitað rangt að segja, að öll hlut-
verk hæfi lienni jafn vel, því að í
sumum þeirra skarar hún fram úr
sjálfri sjer, en hitt verður sagt með
sanni, að öll hlutverk hæfa henni
vel.
Hvenær sem nal'n frú Gerd Grieg
sjest á leikskrá norsks leikhúss
flykkist fólkið að — svo mikið er
dálæti almennings á henni. Jeg liefi
vitað fólk fara langar leiðir ofan
úr sveitum til höfuðstaðarins eða
Bergen, til jiess að sjá liana á leik-
sviði. Svo alviðurkend er þessi á-
gæta norska leikkona.
Reykvíkingar fá sennilega færri
en vilja færi á að sjá hana þessi
fáu kvöld, sem lnin kemur fram á
leiksviðið í Iðnó. En það er spá
mín, að þeir sem sjá hana i þessum
tveimur þáttum úr Heddu Gabler,
sem sýndir eru, muni minnast þess
lengi. Og þá ekki síður hins dásam-
lega upplesturs hennar.
Þegar danskir leikendur hafa leik-
ið hjer með íslendingum, hafa þeir
að jafnaði talað sitt eigið mál, en
hinir leikendurnir íslensku. Út af
þvi hefir verið brugðið í þetta
skifti. Þeir sem leika með frú Grieg
í þáttunum, nfl. Valur Gíslason (dr.
Tesmann), Brynj. Jóhannesson (as-
sessor Brack), Lárus Pálsson (Löv-
borg) og Ólafía G. Jónsdóttir (frú
Elvsted) leika hlutverk sín á frum-
málinu. Er þetta sumpart gert vegna
þess, að ekki vanst timi til að þýða
leikþættina og sumpart lil þess, að
Norðmenn sem staddir eru hjer í
Reykjavík, geti heyrt leikinn á sinu
eigin máli, enda má gera ráð fyrir,
að allur þorri islenskra leikhúsgesta
skilji norsku.
í viðtali við dagblöðin hefir frú
Gerd Grieg lýst ánægju sinni yfir
samstarfinu með leikendunum
hjerna. Og þeir fyrir sitt leyti eiga
ekki orð lil að lýsa hjálpsemi henn-
ar og alúð við undirbúning leik-
kvöldsins.
Á þessum leikkvöldum syngur frú
Grieg ýms lög, með undirleik Páls
ísólfssonar og les upp kafla úr
„En gla gutt“ eftir Björnsson. Má því
segja, að hún beri hita og þunga dags-
ins á þéssum norsku leikkvöldum.
Andvari.
Bókafregn.
Iivan Solonewitsch:
HLEKKJUÐ ÞJÓÐ. —
Höfundur bókar þessarar gerir þá
grein fyrir sjálfum sjer, að hann sje
af fátækum bændaæltum i Hvíta-
Rússlandi. Afi hans var þrautpínd-
ur í uppvextinum, en faðir hans
braust gegnum lýðskólanám þó að
hann ætti við mestu örbirgð að
stríða og gerðist barnakennari, en
.fjekst jafnframt við blaðamensku,
og hjelt úti smáblaði. En höfundur-
inn sjálfur aflaði sjer undirbúnings-
mentunar af eigin randeik og tókst
að Ijúka lagaprófi í Petrograd árið
1917, en skrifaði jafnframt i blöð,
og varð blaðamaður við „Novvoje
Wremja“, sem var eitt stærsta dag-
blað i Rússlandi zarsins.
Iwar Solonewitsch er eindreginn
andstæðingur bolsjevismans. „Jeg
tilheyri hvorki höfðingja- nje yfir-
stjett, og það, sem jeg segi í þess-
ari bók, segi jeg raunverulega í
nafni rússneska bóndans og verka-
mannsins. Jeg læt mig hvorki varða
höfðingja nje burgeisa; jeg læt mig
varða jþjóðarheildina, og nú læt jeg
mig einkum varða, hvernig öllum
þeim þjóðum reiðir af, sem hin
kommúnistiska margfætla nær öng-
um til, svo að hún geti kvalið þær,“
segir höf. í formálanum.
Höf. hefir orðið fyrir barðinu á
rússnesku yfirvöldunum, verið
hneptur í fangelsi og sætt illri með-
ferð þar, gert flóttatilraunir sem
loksins tókust og komist úr landi.
Eins og gefur að skilja er honum
þvi gramt í geði til núverandi
stjórnskipulags í Rússlandi, og mað-
ur, sem hefir likan feril að baki
Frh. á bls. Í4.