Fálkinn - 09.07.1943, Qupperneq 13

F A L K I N N
13
ÞjóShátíðardagur Frakka.
Framhald af bls. 5
þeirra. „Drepið mig fljótt og hrein-
lega, vinir,“ sagði hann. Hjuggu þeir
af honum höfuðið, seltu það á stöng
og' háru jiað á sigurgöngu sinni um
borgina. Langt fram eftir nóttu æddi
mannfjöidinn um strætin, og gat
þjóðvörðurinn ekki ráðið við neitt,
og ekki þorði lið konungs heldur
að skerast í leikinn.
Múgurin rannsakaði nú livern
krók og kima í Bastillunni, braut
upp hverja luirð og grúskaði í
skjalasafninu. Menn liöfðu búist við
að finna þarna marga illa haldna
fanga, og varð það þeim nokkur
vonbrigði, þegar þeir kornu þarna
næstum því að tómum kofunum. í
Bastillunni voru þá.einungis 7 fang-
ar, flestir eða allir venjulegir af-
brotamenn. Var þeim fagnað sem
hetjum og þeir bornir á gullstóli
um strætin.
Þannig lyktaði þessum sögulega
Bastilludegi. Byltingamenn höfðu
París algerlega á valdi sinu. Alþýð-
an hafði slegið veldissprota harð-
stjórans úr höndum lians. Hún hafði
skilið vitjunartfma sinn. Aðeins
einn dag, þegar mest reið á, hafði
hún lekið völdin. Og þess dags
mun lengi minst. Hjeðan af varð
að halda byltingunni áfram. Hjeðan
af fundu og vissu byltingaforingj-
arnir, að þeir höfðu alþýðuna ó-
skifta að bakhjarli. ! Alþýðan var
vöknuð, húrf heimtaði frelsi og jafn-
rjetti öllum niönnum og öllum
stjettum til handa, einstaklingsfrelsi,
lýðfrelsi og jijóðfrelsi. Hugsjónir
hinna bestu frönsku stjórnarbylt-
ingarmanna voru furðulega langt á
undan tímanum. Fleslar umbóta-
stefnur, sem siðan hafa fram komið,
eiga upptök sín í frönsku stjórnar-
byltingunni.
Á meðan þessi stórtiðindi gerð-
ust i París, var veisla og dansleik-
ur við hirðina i Versölum. Fóru
liirðgæðingarnir hinum háðuleguslu
orðum um byltingamenn. Átti nú að
láta til skarar skríða gegn alþýð-
unni og fulltrúum hennar. Höfðu
jafnvel sumir á orði að brenna Par-
ís. Makkað var við fulltrúa erlendra
rikja til að fá þau lil að veita kon-
ungi lið lil jiess að skakka leikinn,
ef með þyrfti. En hjer sem oftar
reyndist ótímabærl að fagna óunn-
um sigri. Nóltina eftir Bastilludag-
inn bárusl konungi fyrst greinileg-
ar fregnir af því, sem gerst hafði
í París um daginn. Hertoginn af
Liancourt vakti kóng upp um
liánótt og sagði- honum liin alvar-
legu tíðindi. Hinn sljóvi Ludvig 16.,
sem aldrei vissi, hvað til síns frið-
ar heyrði, nýr stýrurnar úh augun-
um og segir: „Þetta er meira upp-
þotið! En það uppþot!“ „Yðar liá-
tign“, svaraði Liancourl alvarlega,
„þetta er ekkj uppþot, þetta er
bylting!“
III.
Eins og alþýðan i París tók ör-
lagaþræði þjóðarinnar i liendur sin-
ar á Bastilludaginnn í baráttu sinni
fyrir fullu frelsi og mannrjettind-
um, eins er minningarliátíðin, sem
haldin er ár hvert í Frakklandi um
þennan athurð, fyrst og fremst há-
tíð alþýðunnar. Ekki svo að skilja,
að hið opinbera láli sitt eftir liggja
til að heiðra minningu þessa dags
með ræðuhöldum, stórfenglegum
hersýningum, flugeldum og ljósa-
dýrð. En það er ekki þessi opinberi
þáttur hátíðarhaldanna, sem mjer
er minnisstæðasturl Mjer er alþýðan
hugþekkust, jiegar hún skemtir sjer
á eigin spýtur, hið mikla mannhaf,
sem bylgjast um slræti og torg Par-
ísarbprgar, þessi manngrúi, ölvað-
ur af stórum minningum, stoltur af
því að vera afkomendur þeirra
manna, sem dáðina drýgðu 14. júlí
1789. Múgurinn, svo barnslega glað-
ur og fullur trúar á frelsishugsjónir
sínar, á göturnar þennan dag. Á
torgum og götum safnast fólk sam-
an og dansar og leikur sjer. Er þá
ekki hirt um, þótt umferðin raskist
eða stöðvist. Fólkið er að mestu
látið sjálfrátt um það, hvernig það
skemtir sjer þennan dag. Jafnvel liin
árvaka götulögrelga liefir um stund
lagt niður smámunasemi sína. Þenna
dag fer andi byltingarinnar miklu
um jijóðina, og vei þeim lítilmenn-
um, sem sýna smámunasemi á slíkri
stund!
14. júlí er ekki einungis merkis-
dagur í sögu Frakklands, heldur og
í sögu mannkynsins. Allar þjóðir,
einnig vjer íslendingar, stöndum
í þakklætisskuld við þá menn, sem
skópu hugsjónir frönsku stjórnar-
byltingarinnár og við alþýðuna í
París, sem skildi sinn vitjunartíma.
Þjóðernisvakning og frelsisþrá ís-
lendinga á 19. og 20. öldinni, hug-
sjónaeldur Fjölnismanna, viðreisn-
arstarf Jóns Sigurðssonar, öll bar-
átta vorrar litlu þjóðar fyrir frelsi
og mannrjettindum er einn neisti af
báli því, sem byltingin mikla
kveikti. í öllum löndum lieiiiis
hugsa allir þeir, sem unna hugsjón-
um frelsis, jafnrjettis og bræðralags
til frönsku þjóðarinnar i dag.
Land frelsisins er nú hnept i á-
nauð og margir beslu synir hennar
í l'angabúðum 'eða landflótta. Nú
heldur franska þjóðin ekRí dag
frelsins hátíðlegan með dansi, söng
og víndrykkju, heldur með hátíð-
legri þögn. í dag fer múgurinn í
París ekki dansandi og fagnandi
um strætin, ]iau eru nú ömurleg og
auð og stynja undan járnhælum
þýskra liermanna. í dag setur and-
inn frá Potsdam meiri svip á París
en andi byltingarinnar miklu. En
það er bjargföst trú mín, a‘8 sól
frelsisins skíni enn björt og hlý
yl'ir Frakkland eftir þetta langa
hörmungarjel, og jeg vona, að þess
verði ekki langt að bíða.
Símon Jóh. Ágústsson.
æst og hrópað: „Segðu mjer frá einhverju!
Þú, sem hefir sjeð svo margt og veist svo
margt. Segðu mjer frá ókunnum stöðum
.... og fólki.“
Og hann varð við ósk hennar; hikandi í
fyrstu; en það var ekki lengi. Hann fann
brátt, hve honum ljetti við að tala, og ein-
lægni og yndisþokki áheyrandans var ein-
mitt sú lækning, er órólegt hjarta hans
þarfnaðist.
Og nú sátu þau bæði þögul og hlustuðu
á skóhljóðið, sem færðist æ nær. Sjómað-
urinn andvarpaði og dró að sjer handlegg-
inn.
„Jæja, vina .... þá er nú Tom kominn
aftur,“ sagði hann.
Hún opnaði augun, hyldjúp, blá og geisl-
andi. Sjómaðurinn hreyfði sig, ætlaði að
standa á fætur. En þá hjúfraði hún sig
skyndilega að honum, lyfti upp handleggj-
unum og tók utan um hálsinn á honum.
Lillir, mjúkir, slerkir armar — ótrúlega
sterkir — keyrðu höfuð hans blíðlega niður
á við. Sjómaðurinn var djúpl snortinn og
vissi ekki hvaðan á sig stóð veðrið.
Hann opnaði munninn til að segja eitt-
hvað, en orðin fengu aldrei útrás. Annar
munnur mjúkur og stællur lokaði vörum
hans með heitum kossi.
Nú heyrðist Tom fika sig áfram eftir
dimmum göngunum rjett fyrir framan.
Hún tók hendurnar af hálsi hans og færði
úg frá honum. 1 galopnum augum hennai
spegluðust liinar ólíkustu tilfinningar, bæði
ljúfar og sárar, og jafnvel ótti.
Sjómaðurinn reis á fætur, en hafði ekki
af henni augun. í sama bili heyrðist mál-
rómur Toms gamla á hak við þau.
„Hetjan er komin úr stríðinu!“ kallaði
hann glaðlega. „Og maturinn er að verða
til.“
/
Sjómaðurinn sneri sjer við seinlega. „Mæl
þú manna heilastur!/ sagði hann, og kendi
óstyrks í röddinni.
IX. KAFLl.
Betty gætti kofadyranna, en við borðið
sátu mennirnir tveir andspænis hvor öðr-
um.
„Það hefir ýmislegt skrítið komið fyrir
mig i dag,“ sagði Tom með hægð.
„Blessaður, leystu frá skjóðunni,“ sagði
sjómaðurinn.
Og Tom sagði frá öllu, sem við hafði
borið og leyndi hann engu. Frásögnin tók
alt að því klukkutima. Að endingu sagði
liann: -
„Það eru skrítnir náungar, þessi prestur
og hann Ridgewáy — fjandans ári kostu-
legir! Þú ættir bara að sjá þá, Stubbur!“
„Hver veit, nema jeg láti það eftir mjer,“
sagði sjómaðurinn.
Tom spenti brýrnar. „Látir hvað eftir
þjer?“
„Nú, að sjá þá.“ Hann púaði í ákafa og
þjett reykský svifu yfir höfði hans.
Tom klóraði sjer í lmakkanum. „Það er
vgkki gys að þessu gerandi, drengur minn!“
Sjómaðurinn tók út úr sjer pípuna.
„Nennirðu að skreppa fyrir mig upp að
hvíta húsinu og athuga, hvort lögreglan
ætlar að gista þar í nótt?“
„Þeir eru þegar farnir," sagði Tom hálf-
hissa. „Við mættum þeim í brekkunni ....
en livaða árans flónsku'ætlarðu nú að fara
að fremja?“
„Það er engin flónska," svaraði sjómað-
urinn brosandi. „Jeg ætla bara að raka
mig.“ Hann strauk hvassa og ljósa skegg-
broddana á kinn og liöku.
„Það er heitt vatn á eldinum,“ sagði
Tom, „en segðu mjer hvað þú hefir í
hvggju. Jeg heimta að fá að vita það!“
Sjómaðurinn reis nú á fætur, laut niður
og lók i-akvjel og brýnisól innan úr knýt-
inu sínu. Það stóð á svarinu; hann festi
ólina kyrfilega við stólbak og brýndi hníf-
inn með taktföstum strokum.
„Jeg ætla að br^gða mjer í heimsókn,“
svaraði hann loks. „Það er alt og sumt —
snuðra dálitið í kring um kofann hennar
«
„Og til hvers fjandans væri það? Segðu
mjer það! Hvað er unnið með því?“
Sjómaðurirm hjelt áfram að brýna. Hann
Lrosti. „Vertu ekki með þessi látalæti,
Tom. Þú veist vel til hvers leikurinn er
gerður. Geturðu neitað því?“
'Það var ekki laust við, að Tonr yrði
móðgaður. „Þú ert ljóti refurinn! Þig skyldi
þó aldrei langa í framliald brjefsins, sem
frænka hjelt sem fastast utan um, lia?“
Sjómanninum var skernt.
„Hugmyndin er nógu góð .... nreðan
hún er ekki annað en hugnrynd. Heyrirðu
það, Stubbur?“
Sjónraðurinn ljet þetta senr vind unr
eyrun þjóta; lrann raðaði rakáhöldununr
á borðið fyrir franran sig og sótti sjer lieitt
vatn í skál.
„Þú ert sá argasti þverhaus, senr jeg lrefi
fyrirliitt á æfinni!“ sagði Tom. „Heyrirðu
— hvað — jeg — segi?“ Hann barði högg
i borðið við hvert orð.
Sjónraðurimi lyfti upp skáliniri. „Farðu
vel nreð snyrtiborðið! Jeg lreld jeg hevri
lil þín. Hvað viltu að jeg segi?“