Fálkinn - 09.07.1943, Blaðsíða 14

14
r A L. K 1 N N
4»
■
Þegar hestur heisarans varð konsúll.
JÓH. REYKDAL.
Frh. af bls. 3.
gjaldþrot eins mikilsháttar spekúl-
ants í byggingum og ö8ru, sem Krist-
offersen hjet, og voru öll blöð
auglýsingafull af nauðungaruppboS-
um og sölum á ýmsu. Þar rakst jeg
á sölutilboð á vjelaverkstæSi fyrir
trjesmíSar, sem hafSi veriS sett upp
fyrir tveimur árum af Svía einum.
Fór jeg þangaS og skoSaSi vjelarnar
og samdi þegar um kaup, þó aS lítiS
væri til aS borga meS.
Þetta var gamall maSur frá Stock-
holm, sem Iiafði látið son sinn byrja
þarna með verkstæði, en svo liafði
alt farið út um þúfur og reksturinn
hætti. Fjekk jeg allar vjelarnar með
öxlum, reimum og öðru tilheyrandi
fyrir undir hálfvirði. Jeg tók allar
vjelarnar niður og bjó um þær til
skipsflutnings í marga kassa, og
áttu þær að geymast lijá timbursal-
anum mínum og sendast heim með
timbrinu um vorið. Jeg samjiykti
500 króna vixil til tryggingar fyrir
umrótinu á verkstæðinu, ef svo
kynni að fara, að jeg gæti ekki sent
peninga í tæka tíð fyrir kaupunum.
En listahefil keypti jeg á öðrum
stað fyrir 200 krónur, sem einnig
var mjög lágt verS.
Vatnstúrbínu með öxli og legum
hafði jeg pantað hjá Kværner Brug,
eftir ágiskuðu vatnsmagni og fallhæð
i læknum. Kom þetta furðanlega
heim enda gengur túrbínan enn
óhreyfð, eftir 40 ár.
— Þjer liöfSuð ekki þekt þessi
norsku firmu fyr?
— Nei, ekki get jeg sagt þaS.
Þetta var náttúrlega alt nokkuð
bíræfið, vegna þess að jeg hafði
enga tryggingu að bjóða — jeg lof-
aði peningum þegar heim kæmi (þá
var enginn sími). En jeg vissi, að
Reykjavíkurtrjesmiðirnir höfðu enn
þá ekki sett upp neitt verkstæði,
og treysti enn á góðra manna aðstoð
í þessu máli, enda varð mjer að því,
að í ábyrgð gengu fyrir mig nokkr-
ir góðir borgarar í Hafnarfirði fyrir
sex þúsund krónum, sem jeg fjekk
fyrir timbri og vjelum; og svo kom
þessi sigling til Hafnarfjarðar nál.
30. maí, með um 40 standarda af
timbri og allar vjelarnar og vatns-
túrbínu. Var þetta einn af stærstu
gleðidögum mínum þar sem starfs-
draumur minn var tekinn að rætast
á þessu sviði. Svo var tekið til við
byggingu verksmiðjunnar af kappi
og reisa hana. Seint á laugardags-
kvöldi, 4. júlí 1903, var því lokið, en
ílaggað á sunnudagsmorgni, 5. júli
sem varð þá hvorttveggja í senn
minn mesti sigurs- og gleðidagur.
Þvi að þennan sama- dag birtum við
Þórunn, konan mín, heit okkar.
— En svo selduð þjer verksmiðju
yðar hlutafjelaginu Dverg. Hvaða ár
var það? Og þjer höfðuð líka átt
rafstöð, sem þjer höfðuð selt Hafn-
arfjarðarbæ nokkru áður?
— Það er nú önnur saga. Jeg
setti upp raforkustöð — hún var
lítil að vísu, en náði þó til þess að
lýsa upp talsvert af bænum, eins
og hann var þá. Bærinn keypti af
mjer þessa stöð árið 1909. Jeg held
að rafallinn í henni sje eins „solid"
eins og liægt er að hugsa sjer þess-
konar tæki. Hann fer nú bráðum
að eiga fertugsafmæli. Og jeg skal
segja yður það, að fyrirkomulagið á
kömbunum á þeim rafal er gott.
Það hefir ekki þurft að endurnýja
þá nema á 10—15 ára fresti. —
Viðtalsmaðurinn lijelt, að Reykdal
væri einkum trjesmiður og hefði
ekki haft tíma til að setja sig inn í
aðra hluti. En svo kemur upp úr
dúrnum, að hann þekkiF alla parkt-
isk leyndardóma rafmagnsfræðinn-
ar. En hann heldur áfram sögunni.
— Jeg keypti Setbergið, en seldi
rafstöðina. Hvers vegna spyrjið þjer.
Vegna þess að jeg er fæddur og upp-
alinn í sveit, og langaði til að láta
börnin mín njóta þeirra dásemda,
sem sveitalífið veitir. Þess vegna
gerðist jeg bóndi. Og jeg undi mjer
svo vel, að þrem árum eftir að jeg
fluttist að Setbergi, seldi jeg trje-
smíðaverksmiðjuna mína við Læk-
inn. Þar stendur nú „Dvergur“ og
blómgast vel.
En jeg má til með að segja yður
frá byrjunardegi minum, 5. júlí.
Þessi sami dagur varð tiu árum
eftir byrjun mína mikill happa-
dagur. Þann dag náði jeg upp soknu
skipi, sem jeg hafði keypt. Það lá
á mararbotni, skamt fyrir utan
bryggjuna í Hafnarfirði, og var til
svo mikilla óþæginda fyrir sigl-
ingar, að það var ákveðið, þegar
uppboðsskilmálar voru birtir, að ef
kaupandi hirti ekki skipið innan 1.
júlí, yrði það sprengt á burt. Þá
var björgunarskipið „Geir“ hjer við
land, en skipstjórinn á því var hinn
alkunni dugnaðarmaður Ungerskov.
Við August heitinn F"lygenring vor-
um að tala um að slá okkur saman
um björgunina: i»þetla var þý'sk (
skonnorta, með 240 tonn af kolum.
Hann þekti Ungerskov og talaði
við hann, en sá varð árangurinn af
því, að Flygenring taldi óráðlegt
að gera boð í þetta skip á liafsbotni
því að Ungerskov kvast ekki geta
bjargað því, og var liann þó sjálfur
forráðamaður á björgunarskipi og
fær í flestan sjó. — En mig langaði
þó til að reyna. Það yrði of löng
saga að segja frá því öllu. En loks
fjekk jeg í lið með mjer mann, sem
rjeð yfir tveim togurum. Við náð-
um skipinu upp á fimm dögum
í sandinn skamt frá gömlu Flens-
borg, þar sem jeg háfði fyrstu
smíðastofuna inína í Hafnarfirði.
Og við skiftum jafnt, maðurinn,
sem átti togarana tvo, og jeg. Kostn-
aðurinn var vitanlega mikill. Kafarar
og kaupamenn og allskonar tilfær-
ingar. En þetta var samt búhnykkur.
— Jeg á alveg eftir að spyrja
yður um búskapinn yðar á Setbergi,
segir blaðamaðurinn.
— Það yrði nú önnur saga og
ekki styttri en sú, sem þjer hafið
verið að dæla úr mjei\
En livað um verksmiðjuna,
sem þjer stofnuðuð 1920? Eða ís-
húsið, sem þjer komuð upp 1939?
Eða fyrirætlanir yðar um ....
— Nei, hættið þjep nú. Komið
þjer heldur einhverntíma seinna.
Við vorum bara að tala um fer-
tuga unglinginn minn.
Og svo kveð jeg hann, þennan
sistarfandi og siliugkvæma mann,
sem ávalt er að beina huganum að
nýjum verkefnum og endurbótum
á þeim gömlu. Hann er einn af
þeim borgurum Hafnarfjarðar, sem
hefir sett hvað mestan svip á bæ-
inn sinn. Iíann kom til Reykjavíkur
árið 1901 i þeim tilgangi að setjast
þar að og koma á fót nýrri iðju.
Örlögin höguðu því svo, að hann
settist að í Hafnarfirði. Reykjavík
misti mikils, en Hafnarfjörður vann
i happdrætti við það tækifæri.
Þegar Caligula varð keisari Róm-
verja eftir liarðstjórann • Tiberius
fagnaði öll þjóðin höfðingjaskift-
unum. Allir vonuðu, að nú mundu
nýir og betri tímar fara í hönd,
því að ungi keisarinn hafði unn-
ið hjörtu almennings. En Adam var
ekki lengi í Paradís og Rómverjar
ekki lengi í sæluástandinu, því að
vonbrigðin komu fljótt og urðu
mikil. Hin geypilegu völd, sem Cali-
gula voru lögð í hendur, stigu lion-
um til höfuðs, og honum fanst sjer
leyfast alt. Einu sinni. er hann sat
að snæðingi með nokkrum öldunga-
deildarmönnum, fór hann að skelli-
hlæja upp úr þurru. „Vitið þið að
hverju jeg er að hlæja?“ sagði haun
svo. „Það var af þvi að mjer datt
i hug, að ef jeg gæfi skipun um að
láta drepa ykkur alla, þá mundi ]iað
verða gert að vörmu spori.“ í ann-
að sinn Ijet hann byggja brú milii
tveggja nesja, og var brú þessi eng-
um að gagni. Þegar brúin var full-
ger bauð hann hjeraðsbúum til
vigsluhátíðar. En þegar skrautbú-
inn inannfjöldinn hafði safnast sam-
an á brúnni, þá brotnaði hún alt
i einu. Hafði keisarinn skipað fyrir
að brúin skyldi smíðuð þannig, að
liún brotnaði undan ákveðnum
þunga. Caligula stóð í lyftingu á
skipi sínu skamt frá og hló dátt, er
liann lieyrði neyðaróp fólksins í
sjónum. — Hann þurjós ríkisfjár-
hirsluna, en fylti hana aftur á þann
hátt, að hann ljet handtaka ríka
menn og drepa þá, en gerði eignir
þeirra upptækar. Hann fór í her-
ferðir, en í stað þess að berjast ljet
liann hermenn sína safna skeljum
á Frakklandsströnd og lijelt síðan
hátíðlega innreið sína í Róm með
þetta einkennilega herfang. En þó
tók út yfir allan þjúfabálk, er hann
gerði uppálialdshestinn sinn að kon-
súl, og Ijet liann ganga i fylkingar
broddi skrúðgöngu einnar mikillar,
sem konsúlar í Róm voru vanir að
stjórna. Einnig bauð hann þessum
nýstárlega konsúl til veislu einnar
mikillar, og voru þar settir fyrir
liestinn gyltir liafrar og farið með
liann eins og liginn gest. — Róm-
verjar þoldu Caligula brjálæðisverk
lians í fjögur ár,
Munnharpan, hið einfalda en þó
skemlilega hljóðfæri, sem hefir glatt
svo marga (en hrelt suma), var í
fyrstu smíðuð af Ieikfangasmið ein-
um i Trossingen í Þýslcalandi fyrir
meira en hundrað árum. Leit munn-
harpan líkt út þá og hún gerir enn.
Vinir smiðsins og sjer i lagi hörn
þeirra voru stórhrifin af þessum
grip, og allir vildu eiga hann, svo
að leikfangasmiðurinn sá, að liægt
mundi að græða peninga á að smíða
munnhörpurnar í stórum stíl. —
Verslunin gekk ágætlega og innan
skamms Ijeku allir unglingar í Tross-
ingen á munnhörpu. En aldrei datt
leikfangasmiðnum í liug, að upp-
götvun lians inundi breiðast út um
allan heim og fullkomnast svo mjög
sem nú er raun á orðin.