Fálkinn - 16.02.1945, Blaðsíða 11

F Á L K I N N
11
MIÐDEGISVERÐUR MEÐ STAUN
Niðurlag.
HRÆRÐUR HUGUR.
Þvínæst drap Stalin á tvennt, er
hann sagðist alltaf minnast með
hrærðum Iiuga — hinnar byltinga-
sömu æsku sinnar og Lenins. Rússar,
sagði hann, virtu ckki viðkvæmni
Pólverja, sem liöfðu verið svo of-
sóttir af rússnesku keisarastjórninni,
að þeir hötuðu aht, sem rússneskt
væri. „Eg skildi ekki sjálfan mig,“
sagði Stalin, „en Lenin gerði það.“
Svo sagði hann okkur sögu, sem
allir hlustuðu á hljóðir:
„Pólverjar hjálpuðu mér til að
komast yfir landamærin milli austur-
ríska og rússneska Póllands, nokkr-
um árum fyrir 1914. Eg var að heim-
sækja Lenin, sem ]iá fór huldu liöfði
í Póllandi. — Hann skildi Pólverj-
ana. Það gerði ég ekki. Einu sinni
þegar ég var á ferð í Galizíu, nam
lestin staðar á einni stöðinni mn
matmálstíma. Eg var s.oltinn og
þarna var fimtán mínútna viðstaða,
svo ég fór inn í matsalinn og bað
um hádegisverð. Settist niður og
beið. Nágranni minn til hægri
hándar félck sinn mat, og svo sá til
vinstri líka, en mér var ekki borið
neitt. Jafnvel fólk, sem kom miklu
seinna en ég fékk mat, en ég íékk
ekkert. Þetta var auðsjáanlega gert
með vilja. Loksius var kom'ð með
súpudisk, tveim mínútum áður en
lestin átti að fara. Eg er Georgiu-
maður og talsvert skapríkur. Eg
þeytti tveimur austurrískum krónum
á borðið og hvoldi svo súpudisknum,
svo fór ég út, svengri en ég kom.
Þegar ég kom til Zakopane sagði ég
Lenin frá þessu og úthúðaði Pól-
verjum. Lenin hlustaði á söguna og
spurði svo: „Hvaða má! taiaðirðu
við þá?“ — „Hvaða mál? Vitanlegá
rússnesku,“ svaraði ég.
„Þá fór Lenin að hlægja og hló
lengi að mér. Svo sagði liann: „Þú
skilur þetta ekki. Skilurðu ckki að
eftir allar kvalirnar af hálfu rússn
esku stjórnarinnar hljóta Pólverjar
að liata rússneskUna! Þeir hafa á-
stæðu til þess, eins og allar kugaðar
þjóðir. Þessvegna fékkstu matinn
síðastur.“
„Eg skildi sagði Stalin að lokum,
„þessa fræðsluræðu Lenins um tor-
tryggni annara þjóða og virðingu
hans fyrir þeim. Þessvegna drekk
ég skál Sikorski liershöfðingja
og förunauta lians, skál fyrir við-
ge.ngi þeirra, heill hins fræga pólska
hers og frelsun Pólverja úr óvina-
höndum. Pólland mun rísa hærra
eftir þetta stríð, en nokkurntíma
áður.“
Með ]>essu lauk borðhaldinu. Á-
bætirinn var samkvæmt rússneskri
venju borinn fram í öðrum sal,
stórri rauðri setustofu, með húsgögn-
um i Lúðvíks Filippusar-stíl. Tvi-
höfðaði rússneski lceisaraörninn
þandi enn vængi sína yfir dyrum
milli salanna. Pólsku og rússnesku
stjórnmálafulltrúarnir voru enn að
ræða um orðalagið á rússnesk-pólsku
yfirlýsingunni, sem nú átti að fara
að undirrita. Eg átti að fitja upp á
þessu við Molotov. Eftir að hafa
hlustað á beggja álit í málinu fór
hann að rifja upp fyrir sér:
„Þegar við vorum að undirrita
samninginn við Þjóðverja.........“
Hann útti auðvitað við hinn fræga
Stalin-Ribbentropisáttmála, sem var
undirritaður i Kreml 23. ágúst 1939
— samninginn um skiftingu Pól-
lands, sem opnaði Hitler leið út í
Evrópulöndin. Það var ekki sérlega
geðfeld endurminning. Eg tók fram
í og sagði: „Haldið þér ekki, berra
rástjórnarfulltrúi, að sá samningur
hafi ekki verið með þeim happa-
sælli, sem sovjetstjórnin hefir gert?“
Molotov sem auðsjáanlega hafði
sagt þetta án þess að honum gengi
nokkuð sérstakt til og án ])ess að
hugsa út í hve viðkvæmt mál þetta
var, sagðist ekki liafa viljað særa
neinn með ]iessu.
„Og auk þess,“ hætti ég við, „von-
um við að samningur okkar verði
haldbetri en ])essi, sem Ribbentrop
undirskrifaði."
Loks var niðurstaðan fengin um
orðalag samningsins, og var mál til
komið, því að allir voru að standa
upp. Svo gengum við inn i skugga-
legan gang inn í endalausri sala-
röðinni þarna í Rolshoi Dvoriec,
en þaðan höfðu þeir komið lög-
reglumennirnir, sem nokkrum stund-
um áður höfðu komið til móts við
okkur til jiess að fylgja okkur inn
í St. Katrínarsajjium.
Þangað inn liafði byltingin aldrei
koniist. Gömul húsgögn i Lúðviks
XVI. stíl, skuggaleg hollensk mál-
verk, óskirir speglar í gyltum um-
gerðum — allt var þelta talandi tákn
gleymskunhar. Þetta var eitt af hin-
um gömlu höfðingjasetrum liðinna
alda, sem hin nýja kynslóð hafði
öfrækt, kynslóð sem kaus sér held-
ur einfaldari og íburðarminni lnisa-
gynni. Meira en hundrað árum fyr-
ir Októberbyltinguna hafði Rússn-
eska hirðin yfirgefið Bolshoi Dvor-
iec til þess að flytja í húsakynnin i
St. Pétursborg. Byltingin flutti stjórn
arsetrið til Moskva á ný, en breytti
ckki höllinni í ])á skrautútgáfu, sem
hún hafði verið í tíð hinna fyrstu
Romanov-keisara. Gömlu húsgögnin
frá keisaratímanum voru þarna
enn, en þar voru ekki aðrir
en lögregluliðið, sem voru fulltrúar
hins nýja tíma þarna i liinuin
skuggalegu salakynnum.
Ilið einfalda og óbrotna var áreið-
anlega ekki frumboðorð rússneskra
húsameistara. Eftir að liafa farið um
óteljandi sali, fórum við um undar-
lcg göng, stiga og rangala, með ó-
væntum krókum og leynidyrúm. —
Þessi hlutinn var sennilega miklu
eldri en Versalahlutinn af höllinni,
ef til vill frá tíð Bojaranna, fyrir
daga Péturs mikla. Þetta var Völ-
undarhús, eigi síður dularfullt en
völundarhús Minotárusar og eigi síð-
ur draugalegt.
ENDURKOMAN TIL NÚTÍMANS.
Og nú liurfum við aftur til nú-
tímans. Við komum inn i litinn
kvikmyndasal, með hvitu tjaldi á
vegg og djúpum, mjúkum hæginda-
stólum. Stalin og Sikorski settust
saman, Kot við hliðina á Molotov og
siðan liver af öðrum. Þjónar komu
með vindla, kaffi og munngæti. —
Stalin og Sikorski töluðu saman og
héldu á dálitlu hvitu spjaldi. Það
var hvorki uppdráttur né samning-
ur heldur sýningarskrá að kvik-
mynd. Ljósið hvarí' og á tjaldinu
sáum við fréttamynd af nýafstað-
inni október-hersýningu í Moskva,
af Stalin að halda ræðu og af komu
Sikorkis til Rússlands — hvernig
honum var tekið í Kuibyshev, í
Moskva....
Bolshevikar, sem leitast við að
eftirlikja hinn ameríkanska hraða,
sýndu stuttar myndir af allra nýj-
ustu viðburðum, að lieita mátti al-
veg fram að veislunni, sem við vorum
að koma frá eða að þeirri stundu er
við gengum inn í kvikmyndasalinn.
Kreml hefir fátt að læra af Holly-
wood en fer jafnvel fram úr, svo
sem við töku hljóða á kvikmynd, þvi
að þegar við sátum þarna grafhljóð-
ir og horfðum á sýninguna heyrð-
um við greinilega fallbyssudruniun-
ar í fjarlægð....................
Af þriggja ára gömlum vana áttum
við erfitt með að þekkja þær. Við
litum liver á annan og sýningin hélt
áfram. Þegar að öllu var hugað voru
vígstöðvarnar ekki meira en fimtán
lulómetra fjarlægð. Fallbyssurnar
voru að verki einliversstaðar þarna
úti i náttmyrkrinu og drunur þeirra
hriktu í þykku veggina i Kreml og
lirengdu sér inn í kvikmyndasal
Stalins.
Það var komið að miðnætti þegar
við stóðum upp og héldum af stað
áleiðis lil útgöngudyranna, gegnum
gömlu salina, sem nú virtust vera
dauðari eða í dýpri svefni en áður.
Það var ekki eins dimmt núna
eins og þegar við komum. Fullt
tungl var hátt á himni. Útsýnið yfir
Moskvafljótið í granítbás sínum,
fljótsveg hinnar sofandi eyðimerk-
urborgar með strætin hvít sem
mjöll, var tröljaukið og ægilegt,
eins og það alltaf er. Vegna undir-
ritunar sovjet-pólska samn'ingsihs
urðum við að koma við i annari
höll, þarna í.Kreml, þar sem voru
einkaskrifstofur Stalins. Sá stuður
var svo nærri, að ekki tók þvi að
nota vagn á milli. Mér j)ótti gaman
að ganga um hallargárðaria í Krend,
djúpa og dimma eins og gjár, milli
fjölda af kirkjum, kapellum og
klaustrum. ÖII voru þessi musteri
lokuð og auðsjáanlega í vanhirðu
eða orðin að söfnum. Eitthvað
kuldalegt og alvarlegt, tignarlegt
og sorglegt, hvíldi yfir þessum
helgidómskastala.
Við fórum upp i lyl'tu og þarna
tók Stalin á móti oklcur. Hann hafði
ekki orðið okkur samferða úr
Bolshoi Dvoriec en samt var hann
kominn þarna á undan okkur. —
Hvernig? Dularleikur. Leyndardóm-
ur, í samræmi við Kreml, Rússland
og ráðstjórnarríkin. í stóra saln-
um með tveimur stórum fundar-
borðum og veggjum þöktum larids-
uppdráttum. — Þarna stóðu Ijós-
myndararnir og biðu og plögg-
in öl 1 reiðubúin til undirskriftar.
Umboðsmenn stjórna sinna skrifuðu
undir, glampi ljósmyndaranna leiftr-
aði um salinn — og allt var búið.
Þegar komið var niður kvöddu
gestgjafarnir okkur, um Icið og við
stigum inn i bifreiðarnar. Niðurinn
i starfandi vélum bílanna lét mig
skilja, að enn væri utan hinna
rauðu múra lil annað líf, ekki svo
klausturslegt né könunglegt, gagn-
takandi né dularfullt, töfrandi
nei, eðlilegra lif.
Kvöldið í Kreml var liðið. Þegar
ég var að sofna i liinu vistlega hót-
LUX
// , -
ER DÝRMÆTT I >
FARIÐ SPARLEGA MEÐ ÞAÐ
MÆLH)
LUX-
SPÆNINA
1 1 litra af
vatni tótið
þjer sljett-
fulla mat-
skeið af Lux.
Það er alveg
nóg til að' fá
gott sápulöð-
ur.
SAFNIÐ í
SVONA..
MÆLIÐ
VATNIÐ
Ef þjer notið
moira vatn en
þörf er á.
r verðið þjer
lika að nota
meira Lux.
ÞVOTTINN
Þvoið öll ullarföt, sokkar o.
s. frv. i einu og sama þvæl-
inu.en ekki sitt i hvert skíft-
ið.
Með þvi að fýlgja þessum ein-
földu ráðum verður yður
mikiu meira en ella úr hin-
um dýrmætu Lux-spónum
yðar.
LUX
EYKUR ENDJNGU
EATNAÐARINS
X-i-X 621-786 A LEVER PRODUCT
• •
Oldnngfar í skóla
í Oklahoma City i Bandaríkjunum
er skóli fyrir fólk, sem er orðið sjó-
tugt eða meira. Skólinn er ókeypis,
og inntökuskilyrði eru þar ekld
önnur enþau, að fólkið sýni vottorð
um, að það sé orðið sjötugt. Til-
gangur skólans er sá að blása nýju
fjöri i gamla fólkið, sem er orðið
lireytt og leitt á lifinu og kenna
því hvernig það geti haldið sér
heilbrigðu, andlega og líkamlega. —
Kvað þetta takast svo vel, að þegar
fólkið fer úr skólanum, finnst því
að það muni geta orðið 200 ára. í
skólanum eru að jafnaði um 1000
nemendur, og stundum eru ])ar
nokltrir, sem eru orðnir yfir 100
ára. Ein kennslukonan varð yfir
100 ára, og skólastjórinn var 97
ára síðast þegar fréttist.
elherbergi minu, liafði ég á undir-
meðvitundinni þá nægjutilfinningu,
að ég hefði upplifað Ivreml fyrir
fullt og allt. Mér fannst ég vera eins
og áhorfandi, sem rís upp úr sæti
sinu eftir ágætan sjónleik, frábær-
lega leikinn og á svið settan, en
finnst þó gott að eiga ekki heima í
kastala frú Macbcth, né Hamlets í
Helsingjaeyri.