Fálkinn - 30.01.1948, Page 4

4
FÁLKINN
Ishafseyjanna Svalbarða sést sjaldan
getið í íslenskum blöðum. Það var
helst í sambandi við Heimskautaleið-
angra sem Spitzbergen var getið, og
stundum er minnst á að íslensk *'
skip veiði við Bjarnarey, sem er
allmiklu sunnar en Spitzbergen,
en þessar eyjar kalla Norðmenn
einu nafni Svalbarða. - Þegar
norsku námumennirnir voru
fluttir frá Spitzbergen á ó-
friðarárunum lentu allmarg-
ir þeirra hér á landi, og
kennari norska skólans í
Reykjavík hafði áður
verið kennari á Spitz-
bergen. - 1 sumar gerði
norska blaðið „Aktu-
elt" út blaðamann
ásmund Rörslett,
og ljósmyndara til
Svalbarða og er
það sem fer hér
á eftir að mestu
leyti útdráttur
úr grein sem
hann ritaði
um ferða-
lag sitt. -
T. v.: Norskur veiðimaður, sem hefir verið 26 vetur á Spitzbergen, en til hægri námumaður, formaður verka-
mannafélagsins í Longyearbæ og heitir Kjartan Olsen. I miðjunni er sjúkrahúsið.
Kolanámurnar á Svalbarða
VITIÐ ÞÉR að rottur voru ekki til
á SvalbarSa fyrr en 1945 og aS
síðan er koníaksflaska gefin í verS-
laun fyrir hverja rottu, sem skotin
er? Er ySur kunnugt að frá 1920 log-
aSi í gamalli námu í Longyearbæ
fram aS síSustu styrjöld og aS enn
er eldur í námu, sem þýsk herskip
kveiktu í með skothríS í september
1943.
Ég vissi þaS aS minnsta kosti ekki
fyrr en ég kom snögga ferS í Longyear
bæ í ágúst í sumar. Og hvorki þér eSa
ég höfum víst gert okkur ljóst, aS
á vetrum er ómögulegt aS útvega vatn
á SvalbarSa nema með því aS bræSa
ís eSa snjó. í Longyearbæ einum, en
þar búa um 600 manns, þurfti 1500
smálestir af ís á mánuSi til þess aS
bræSa vatn úr. ísinn er sóttur í tjörn
2-3 km. frá bænum og ekiS heim meS
dráttarvélum. Úr 1500 smálestum af
is koma nál. 1.500.000 litrar af vatni.
í matskálanum, baShúsunum og víS-
ar er ísinn bræddur í bræSslukerum,
en vatniS sem húsmæSurnar á Sval-
barSa þurfa til lieimilisins verSa þær
aS bræSa sjálfar i stórum pottum eSa
pönnum í eldhúsinu, og þær einar
geta sagt hve níSingslega seigir ís-
kögglarnir geta veriS, jafnvel þó að
þær hafi nóg af góSum Svalbarðakol-
um til aS kynda.
Ég liefi meS vilja byrjaS þessa frá-
sögn meS smámunum úr daglega lif-
inu, þvi aS þeir eru svo fáir, sem
hugsa út í þá. En eflaust vildi lesand-
inn spyrja ýmissa annarra frétta frá
Svalbarða. Hvernig er sambúSin viS
Rússa, til dæmis, og hvaS er eiginlega
aS gerast i rússneska námubænum
norður þar? Rússneska tillagan um
að Noregur og Sovjet-Rússland víg-
girtu SvalbarSa í sameiningu, hefir
valdiS því, aS leitarljósum allra þjóSa
var beint að SvalbarSa um sinn. Og
sægur af furSulegum og fáránlegum
tilkynningum, sem búnar voru til í
erlendum ritstjórnarskrifstofum fóru
boðieiS milli heimsblaSanna. Norski
sýslumaSurinn á SvalbarSa lýsti þessi
gífurtíSindi uppspuna þegar í staS. ViS
mig endurtók Hákon Balstad þaS,
sem hann hafSi áSur sagt um þetta
mál og lýsti fréttirnar um rússneskar
virkjagerSir á SvalbarSa hreinan upp-
spuna „Ef sambúS ýmissa ríkja væri
jafngóS og sambúS okkar og Rússa hér
á SvalbarSa væri sannarlega bjart yfir
framtíSinni,“ bætti hann viS meS á-
hershi. SýslumaSurinn fór í vetur í
opinbera heimsókn til Rússanna og
fékk frábærar móttökur. Og Naumkin
forstjóri rússnesku námanna hefir tví-
vegis komiS í heimsókn til Longyear-
bæjar, bæSi til sýslumannsins og
Store Norske Spitzbergen Kulkompani.
í vetur sem leiS voru ekki svo mikil
kynni milli Norðmanna og Rússa sem
fjarlægðin og heimskautaveSráttan
frekast leyfði. Norskir veiðimenn liafa
margsinnis heimsótt rússnesku námu-
bæina, bæði Pýramídann í BillefirSi
og Barentsburg og Grumantbæ. í janú-
ar og aftur seinna í vetur kom rússn-
eski ísbrjóturinn „Herkúles" til Long-
yearbæjar til að fá gert viS bilanir,
og þó voru bæði yfirmenn og skips-
menn gestir NorSmanna. Eg liefi tal-
aS viS marga þeirra, sem hafa veriS
gestir Rússa, og þeir voru samhljóða
í aSdáun sinni fyrir móttölcurnar, sem
þeir hefSu fengiS. „Rússar sýna ó-
svikna lieimsskautagestrisni," sagSi
gamall veiSimaSur við mig. „En maður
verður að vera karlmenni ef maður á
aS þola allan þann vodka, sem manni
er boðinn,“ bætti hann við.
Hin góða sambúð hefir oft lýst sér í
gagnkvæmri hjálpsemi. í desember i
fyrra, eftir aS síðasta norska skipiS
var farið frá SvalbarSa, kom veikur
veiðimaður á loftskeytastöðina á
Linnéhöfða, við mynni ísafjarðar. —
Hann var með botnlangabólgu og reiS
á að hann yrði skorinn liið bráðasta.
Norsku yfirvöldunum var ómögulegt
,að flytja hann á sjúkrahúsið í Long-
yearbæ til læknis. Rússar voru spurð-
ir hvort þeir gætu hjálpaS, og sendu
þeir samstundis ísbrjótinn „Molotov"
— 11.000 tonna skip — til ísafjarðar
og sjúklingurinn komst á skurðar-
borðið von bráðar. Slíkan vinargreiöa
kunna menn ef til vill betur að meta
á lieimsskautahjaranum en annarstað-
ar á hnettinum. — í janúar fengu
Norðmenn tækifæri til að gera greiða
á móti. Lítill rússneskur ísbrjótur,
„Herkúles“ hafði laskast undir vatns-
borði og þurfti bráða hjálp. Rússar
höfðu ekki tæki til að gera við skað-
ann, en í Longyear var bæði kafari og
vélaverkstæði og N'orSmenn voru und-
ir eins til taks. Síðar um veturinn kom
„Herkúles“ aftur til Longyearbæjar
til þess að fá gert við katlana. Ég
mundi alls ekki hafa minnst á þetta,
ef ekki hefðu verið flónskuskrifin í
útlendu stórblöðunum, því að í huga
þeirra, sem eiga heima á Svalbarða
eru svona greiðar sjálfsagðir hvað
sem öllu þjóðerni líður. Heimskauta-
loftslagið vekur samúðarkennd, sem
afmáir öll þjóðernismörk. MaSur þarf
ekki að vera marga daga á 78. breidd-
arstigi til þess að kynnast gestrisn-
inni og hjálpseminni í heimskauta-
löndunum.
Sem norskir embættismenn hafa
sýslumaðurinn og námustjórinn jafn-
an heimild til að líta eftir rússnesku
námunum. Meðan ég var í Longyear-
bæ var Aasgaard námustjóri að búa
Náma nr. 2 í Longyearbæ sést hér í baksýn og úr einu opinu rýkur af eld-
inum, sem Þjóðverjar kveiktu í námunni 1943. Strengbraut er frá nám-
unni og niður að sjó.