Fálkinn - 09.02.1951, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
Mannerheimsvegurinn — aðalstrœti Iíelsinki. Fremst til hœgri sést á gaflinn á Svenska Teatern. Þar er
miðdepill borgarinnar.
HELSINKI „HVÍTA BORGIN"
varÖ 400 ára í vor. En höfuðborg Finnlands hefir hún ekki
verið nema í 138 ár og flest það, sem „setur svip á bæinn“
er ekki eldra en 120 ára.
DAGANA 11.—13. júni í sumar hélt
höfuðborg Finnlands hátiðlegt fjögra
alda afmæli sitt. Það var Gustav
Vasa, sem gaf borginni stofnbréf
og kaupstaðarréttindi, en þá voru
aðeins fimm staðir i Finnlandi sem
höfðu kaupstaðarréttindi, og enginn
þeirra stór. Höfuðborgin Ábo hafði
orðið fyrir stórbruna árið 1545 og
nú vildi konungur nota tækifærið til
að koma sér upp nýjum kaupstað
nær austurlandamærum Finnlands
og draga úr áhrifum erlendra kaup-
manna austur þar (það voru eink-
um Hansastaðamenn), sem eigi að-
eins voru öllu ráðandi um verslun-
ina heldur seldust og til annarra
valda. Hann byggði og flota til þess
að halda erlendum kaupmönnum
og ránsmönnum, sem lengi höfðu
átt sterk vigi i Visby á Gotlandi, i
skefjum.
Og svo stofnaði hann Helsingfors,
sem er hið upprunalega nafn borg-
arinnar, því að þá var ekki farið
að skrifa finnsku. En eigi stóð sá
bær þar sem nú er Helsingfors held-
ur nokkru austaii og ofar, við mynni
Helsingsár að vestanverðu. Þar hafði
risið upp dálítið þorp, sem Forsby
hét og stóð neðan við smáfoss eða
hávaða í ánni. Og þvi var nýi kaup-
staðurinn nefndur Helsingfors.
En þó að ýmislegt væri gert til
að hlúa að þessum nýja kaupstað,
svo sem með þvi að gefa honum
réttindi, skipa fólki úr grenndinni
að flytja þangað og fá kaupmenn
frá Danzig og Hollandi til að setjast
þar að, þá gekk honum illa að
komast úr kútnum. Þegar Gustav
II. Adolf liélt rikisdag í Helsing-
fors 1616 var um það rætt að flytja
bæinn nær alfaraleið um flóann og
loks varð það úr að Helsingfors
var flutt í svonefndan Suðurnesodda
sem er 5 km. sunnar en liinn upp-
runalegi kaupstaður. Hann var sið-
ar kallaður „Gamli bærinn“, en þar
eru nú engar teljandi menjar eftir
um fornan frama, nema grunnur
kirkjunnar, sem aðeins mótar fyrir,
og legsteinn yfir hollenska kaup-
manninn Hans von Sanden. En löngu
eftir að bærinn lagðist niður var
Gustav Adolf reistur hár bautasteinn
á hæð einni í Gamla bænum.
Nú tók bærinn smám saman að
by.ggjast og Kristina drottning, dótt-
ir Gustavs Adolfs gaf honum skjald-
armerki: gullinn bát á silfurhvítu
hafi og kórónu yfir, silfraða, á blá-
um grunni. En Adam var ekki lengi
í Paradis því að 1654 brunnu öll
beslu húsin til kaldra kola. Siðan
rak hvert stríðið annað, svo að
flest eyddist af þvi sem gert hafði
vcrið, enda var allt byggt úr timbri.
Árið 1741 varð enn strið og Rússar
herjuðu á Helsingfors, sem var illa
búin varnarvirkjum. Sú umsát varð
iil þess að hinum sænska yfirmanni
stórskotaliðsins, Augustín Elirens-
vard tókst að fá konunginn til að
leggja fram fé til að setja upp strand
virki í Vargskeri, suðaustur af
borginni, og er það frægt orðið
síðan, undir nafninu Sveaborg, en
á finnsku er það kallað Suomen-
linna eða Finnaborg.
Var nú allt kyrrt i hálfa öld, enda
óx bærinn og dafnaði. En 1808 hófst
nýr ófriður milli Svía og Finna
annars vegar og Rússa hins vegar,
sem lauk með því að Finnland varð
rússneskt stórfurstadæmi. Rússar
tóku Sveaborg og miðbik borgarinn-
ar brann til ösku. Alexander I.
Rússakeisari setti Finnlandi tiltölu-
lega frjálslynda stjórnarskrá og sýndi
mikinn vilja á því að vilja hlynna að
Helsingfors, sem enn var litill bær
og lá auk þess í rústum eftir stríðið.
Nú var afráðið að gera alveg
nýja skipulagsáætlun fyrir borgina,
með tilliti til þess að hún yrði höf-
uðborg Finnlands og var Johan Al-
brecht Ehrenström falið að koma
þessu í framkvæmd. Hann var
sænskrar ættar en fæddur i Hels-
ingfors. Hinn 27. mars 1812 var
Helsingfors gerð að höfuðborg og
fimm árum síðar var skipulagsá-
ætlunin samþykkt. Vegna þess hve
stutt er síðan eru strætin i Hels-
ingfors bæði reglulegri og breiðari
en í öðrum höfuðborgum Norður-
landa.
Og það varð hinni nýju höfuð-
borg til Iiapps, að það lánaðist að
fá duglegan húsameistara til að gera
teikningar að stórhýsunum, sem hin
nýja höfuðborg þurfti að eignast.
Hann hét Carl Ludvig Engel, þýskur
að ætt en búsettur i St. Pétursborg
cr hann hann var kvaddur til Hels-
ingborg til að starfa þar að bygg-
ingu höfuðborgarinnar. Það var liann
sem setti svip á borgina að minnsta
kosti þangað til hinir ágætu húsa-
meistarar þessarar aldar fóru að
reisa hinar nýju og sérstæðu opin-
beru byggingar i Helsingfors. Og
hvað gatnaskipun snerti býr borg-
in enn að verki J. A. Ehrenströms.
Nú ætla ég að biðja lesandann að
vcrða mér samferða um helstu um-
ferðagötur borgarinnar og líta laus-
Forsetahöllin var uppriuialega bástaður riks kaupmanns, en ríkið
keypti hann og fól Engel að breyta húsinu og stækka það, svo að það
yrði verðugur bústaður handa Rússakeisara er hann kæmi í heimsókn.
Þegar Finnland varð sjálfstætt varð höllin forsetabústaður.
Sölutorgið og Suðurhöfn. Lengst til vinstri er Ráðhúsið. Til hægri gnæf-
ir rússheska kirkjan í Skatudden, sem er nes austur af aðalborginni, og
aðskilur Snðurhöfn og Norðurhöfn.