Fálkinn - 15.06.1951, Side 4

4
FÁLKINN
Hver var Hnstófer Kólumbus?
Var h« stnarsonur Alfons V. Portugalshonungsf
★
OKKUR VAR kennt í skólan-
um að Kólumbus hefði ver-
ið sonur fátæks vefara í
Genua. Með öðrum orðum ítalsk-
ur. En nú eru menn ekki vissir
um að þetta sé rétt.
Enginn neitar því að hann hafi
fæðst í Genua. En var hann vefara
sonur? Og var hann í raun réttri
ítalskur? Það er þetta tvennt,
sem deilt er um.,
Hvað er eiginlega um að vera?
Ekki annað en það, að þegar ein-
hver er orðinn frægur, gera lönd
eða borgir tilkall til hans. Svo var
það með Homer. 1 fornöld voru
það sjö bæir, sem allir sögðust
vera fæðingarstaðir hans.
Og á líka leið hefir farið um
Kólumbus. — Gamansamur mað-
ur hefir einhvern tíma sagt um
Martein Lúter að hann hafi fæðst
í Eisleben þegar móðir hans var
fjarverandi — það er að segja:
hún var fjarverandi frá heimili
sínu í 'Höhra. Báðir bæirnir gátu
þess vegna helgað sér Lúter. —
Kólumbus var fæddur í Genua.
En er ekki hugsanlegt að móðir
hans hafi verið gestkomandi þar.
þegar Kólumbus fæddist? Og eru
sannanir fyrir því að hún hafi ver-
ið ítölsk? Eða að faðir hans hafi
verið ítalskur?
Áð þvi er Kólumbus snertir þá
er ekki fyrst og fremst deilt um
fæðingarstað hans, heldur þjóð-
erni. Var *hann ítali, eða Spán-
verji, eða Portúgali eða Frakki?
Mörg lönd deila um þetta og öll
þykjast þau hafa rétt fyrir sér.
ítalir þykjast geta sannað að
Kólumbus hafi verið sonur vef-
ara í Genua, sem hét Domeico
Kólumbus. Sem barn að aldri
varð drengurinn — eins og tíð-
kaðist í þá daga — að hjálpa föð-
ur sínum í vefstólnum, en þegar
hann varð 14 ára fór hann til sjós.
Þessi saga um vefarann er röng,
segja Portúgalar. Kólumbus var
— ekki sonur fátæks vefara í
Genua. Faðir hans var Fern-
ando prins, og afi hans var hvorki
meira né minna en Alfons V. kon-
ungur í Portúgal. Prinsinn var
ástfanginn i ungri stúlku, dóttur
aðalsmannsins Zarco og varð hún
þunguð af hans völdum. En þetta
mátti ekki vitnast, það hefði þótt
hneyksli. Þess vegna var ungfrú
Zarco send til Genua til að ala
barnið. Og þar fæddi hún son sinn,
Kristófer Kólumbus.
Það rýrir talsvert sannleiks-
gildi þessarar staðhæfingar, að í
þá daga sem þetta gerðist var það
alls ekki fátítt að svona barneign-
ir kæmu fyrir hjá tignu fólki, svo
að varla hefði orðið reginhneyksli
út af barni ungfrú Zarco. En nú
er best að gera ráð fyrir því, fyrst
um sinn, að sagan sé sönn eða geti
verið sönn. Það gat verið hag-
kvæmt fyrir ungu stúlkuna að
fara frá Portúgal og ala barn sitt
á laun. En annars er svo að sjá
sem konungurinn hafi verið mót-
fallinn þessu sambandi milli prins-
ins og stúlkunnar, því að hann
bannaði henni að koma aftur til
Portúgal, segir sagan.
Og Kólumbus ólst upp í Genua.
En hann hét alls ekki Kristófer
Kólumbus réttu nafni. I raun
réttri hét hann — samkvæmt því
sem Portúgalar segja — Salvator
Gonsalves Zarco. En af því að
hann vildi ekki eða fékk ekki að
nota þetta nafn, kallaði hann sig
Cristovan (eða Cristobal) Colon.
Á ítölsku varð Colon að Colombo
og á latínu Columbus. En hann
notaði aldrei neitt af síðastnefndu
nöfnunum. Um þessar mundir
voru að minsta kosti 150 fjöl-
skyldur í Genua, sem hétu Colom-
bo, svo að segja mátti að það
væri jafn alengt og Björn eða
Sigurður hér á landi. Það var til
hægðarauka sem hann notaði
þetta nafn, á þann hátt þurfti
ekki að bera á því, að hann væri
útlendingur því að nafnið var svo
algengt. Sjálfur lét hann sér eitt
sinn um munn fara, að aldrei
skyldi nokkur maður fá að vita
hans rétta nafn, né um þjóðerni
hans.
Fernando prins dó árið 1470.
Þá var Kólumbus fjórtán ára, og
hefir hann því verið fæddur 1456.
En sagnfræðingarnir telja að
þetta ártal muni ekki vera rétt.
Sumir telja hann fæddan 1451.
aðrir segja 1446 eða ’47, og verð-
ur ekki úr skorið hverjir hafa
réttast fyrir sér. En öllum kemur
saman um að hann hafi verið
14 ára þegar hann fór frá Italíu,
— og telja Porúgalar að það hafi
verið sama árið sem Fernando
prins dó. Við fráfall hans var
hætt að greiða ungfrú Zarco líf-
eyri þann, sem hún fram að þessu
hafði fengið frá portúgölsku hirð-
inni, og eftir það veit enginn hvað
af henni varð. Vera má að hún
hafi dáið þetta sama ár. Ef svo
er þá verður það mjög skiljan-
legt að Kólumbus skyldi fara frá
ítaliu um þessar mundir, því að
ekkert hefir bundið hann við það
land nema móðir hans.
En það er ekki rétt að hann
hafi farið í siglinar þá strax, segja
Portúgalar. Hann fór til Madeira,
því að þar átti hann efnað skyld-
fólk, höfðingjann Joao Esmeraido,
og tók það hann að sér. Fimm ár-
um eftir að hann kom til Madeira
giftist hann — þá 19 ára gamall
— Filipu Moniz, sem var í ætt við
konungsfjölskylduna í Portugal.
Það var árið 1475. Hefði hann
verið fátækur ítalskur vefarason-
ur var þetta hjónaband vitanlega
óhugsandi. Konu sína missti hann
eftir fimm ára hjónaband. Þau
höfðu eignast einn son, sem Diego
hét — í höfuðið á hertoganum
Diego af Vizeu, bróður Colum-
busar, að því er Portugalar segja.
Kólumbus hafði drenginn með
sér er hann fluttist frá Madeira
til Lissabon eftir lát konu sinnar,
kringum 1480. Og þegar þangað
kom tók konungsfjölskyldan að
sér drenginn. Hann varð hirð-
sveinn hjá krónprinsinum á Spáni
og eftir lát hans hjá Isabellu
drottningu. Síðar kvæntist hann
frænku hins fræga (og alræmda)
hertoga af Aiba. Portugalar telja
að Diego hefði aldrei getað hlotn-
ast þessi frami ef hann hefði ver-
ið ítalskur vefarasonur. Og benda
má á það í þessu sambandi að
Diego var orðinn hirðsveinn áður
en faðir hans fór í fyrstu landa-
leitaför sína, eða með öðrum orð-
um áður en hann var orðinn fræg-
ur maður.
Kólumbus var maður mjög
margfróður. Hann var allvel að
sér í hebresku, grísku og latínu,
og talaði ítölsku, portúgölsku og
spænsku. Síðasta málið þó með
allmiklum portúgölskuhreim. En
hann skrifaði aldrei ítölsku þótt
hann talaði hana. Þetta gæti bent
á að hann — hefði hann verið
ítalskur vefarasonur — hefði
ekki fengið tækifæri til þess að
ganga á skóla svo að gagni kæmi.
En hins vegar er ólíklegt að hann
hafi farið að læra hebresku,
grisku og latínu eftir að hann var
orðinn uppkominn. Hitt er lík-
legra að hann hefði gengið á æðri
skóla í barnæsku, eins og kon-
unbornu barni sómdi, og fengið
tilsögn í forntungunum. Og í slík-
um skólum var ítalskan ekki
kennd, enda var hún ekki orðin
þjóðtunga á dögum Kólumbusar.
Þá var ekki nema eðlilegt að
Kólumbus væri vel að sér í stjörnu
fræði, stærðfræði, uppdráttar-
teikningu og siglingafræði, því að
Portúgalar voru í þá daga mesta
siglingarþjóð veraldar, og kon-
ungsfjölskyldan lét sig miklu
skipta allt það, sem að siglingum
vissi. Má í því sambandi minnast
prinsins Hinriks sæfara, sem
studdi af alefli alla portúgalska
leiðangra á 15. öld. Hefir Kólum-
bus vafalaust tekið þátt í ein-
hverjum þeirra. Til dæmis kom
hann til Gunieu árið 1483. En
fyrir þann tíma hafði hann tekið
þátt í leiðangrum norður í höf.
Talið er að hann hafi komið til
Islands árið 1477, en hvort hann
hefir fengið hugmyndina að vest-
urför sinni hér, þykir óvíst. Því
að hann ætlaði að leita Indlands
og vissi að það hlaut að vera miklu
sunnar á hnettinum.
Þegar Kólum'bus kom aftur úr
fyrstu og frægustu ferð sinni,
árið 1493, var hann aðlaður á
Spáni og fékk aðalsmerki við það
tækifæri. Skildinum var skipt í
fjóra reiti: einn fyrir Kastilíu, með
kastala, annan fyrir Leon, með
með ljónsmynd, þriðja fyrir An-
tillueyjar, með nokkrum hólmum
á, og fjórða fyrir „það merki sem
þér vitið að þér eigið“ segir í aðals
bréfinu. En þessu merki var ekki
lýst, þvi að þar hefðu komið í
ljós upplýsingar, sem ekki voru
æskilegar, vegna konungsfjöl-
skyldunnar í Portúgal. En yfir
hjálminum á skjaldarmerki Kól-
umbusar er rauður dreki, en þá
mynd notuðu aðeins portúgalskir
prinsar í skjaldarmerkjum sínum.
Ur því að Kólumbus „átti“ skjald-
armerki áður en hann var aðlað-
ur af Spánarkonungi, er lítt hugs-
anlegt að hann hafi verið vefara-
sonur frá Genua. Enda kvað hann
einhvern tíma hafa sagt í ógáti:
„Eg er ekki fyrsti aðmírállinn í
minni ætt!“
Eins og áður segir fór Kólum-
bus frá Madeira kringum 1480.
Hann fór til Portúgal. Þar var
hann ekki nema nokkur ár. Árið
1484 varð hann að flýja til Spán-
ar, Hvers vegna? Margir hafa
brotið heilann um það. Sumir
halda að hann hafi strokið frá