Fálkinn - 08.02.1952, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
Þegar við segjum að Pasteur sé
upphafsmaður gerilsneyðingar mjólk
ur og útrýmingar liundaæðisins þá
er það auðvitað rétt, en þetta er
ekki nema brot af rannsóknum hans.
Það er betra að segja að Pasteur
sé fyrsti gerlafræðingur heimsins.
Pasteur skildi hverja þýðingu það
hafði að berjast með náttúrinni en
ekki mót, svo sem þcgar hann not-
aði smitefni bakteríunnar til þess
að lækna hænsnakóleruna. Á þess-
um grundvelli starfar Pasteur-stofn-
unin, sem fyrir löngu hefir hlotið
alþjóða viðurkenningu. Bóhisetning-
in er orðin eitt af aðalvopnum mann
kynsins, ekki sist eftir að stofnan-
irnar UNESCO og UNICEF tóku til
starfa og fóru að senda hersveitir
af læknum og hjúkrunarkonum út
um heiminn, ýmist til þjóðanna sem
um sárast eiga að binda eftir stríð-
ið eða til frumstæðra þjóða, sem
lítt þekkja til hreinlætis og eru
varnarlausar gegn alls konar plág-
um og drepsóttum. Pasteurstofnunin
er aðalvigi Sameinuðu þjóðanna í
þessari baráttu. Bóluefni og bóluvatn
frá Pasteur-stofnuninni er aðalvopn-
ið í þessari alheimsbaráttu.
Aðaldeild Pasteur-stofnunarinn-
ar er í París og kom Pasteur Jienni
upp sjálfur fyrir 85 árum. í 9 ár
var hann potturinn og pannan i
öllu, sem gerðist í litla húsinu, sem
fékk nafnið Institute Pasteur. En
eftir að liann dó óx og margfaldað-
ist þessi stofnun, svo að nú er hún
ein af stærstu læknavísindastofnun-
um í heimi. Þar eru 90 efnarann-
sóknastofur og þúsund fastráðnir
starfsmenn. Og 18 útihú hefir stofn-
unin víðsvegar um heim, svo sem í
Indókína, Tunis, Alzir, Marokko,
Senegal og Dakar.
Pasteur þurfti mikið af hrossa-
blóði til blóðvatnsframleiðslunnar,
hesthús stofnunarinnar stækkuðu óð-
um. í Marne-la-Coquette, fyrir utan
París, fékk hann til afnota hestliús,
sem þar höfðu verið byggð handa
riddaraliði Napoleons þriðja. í dag
standa þarna 2000 eldishestar, scm
liver um sig skilar 15 litrum af
blóði ó mánuði til framleiðslu blóð-
vatns —- serum. Einhver mundi nú
halda að hestarnir væru ekki sérlega
sprækir eftir svona mikinn blóð-
missi, árum saman. En þeir eru í
fullu fjöri, enda eru þeir stríðaldir
og fá bestu meðferð. Stofnanirnar
sem framleiða blóðvatnið eru á
sama stað og hesthúsin.
Önnur deild stofnunarinnar er í
sjálfri Parísarborg, í Bue du Dr.
Roux, sem lieitir svo el'tir einum
lærisveini Pasteurs. Þar er líka mik-
ið af skepnum, þó að ekki séu það
hestar. Þar cru apar, hundar, kan-
ínur, rottur og marsvin, en ekki eru
þessar skepnur hluthafar í neinum
blóðbanka. Þau eru notuð til að
gera alls konar tilraunir á. — Fjöl-
sóttasta deildin er sú, sem fólk kem-
ur i til að láta bólusetja sig. Nú á
dögum er það einkum bólusetning
gegn berklaveiki, BCG-bóIusetning-
in (Bacille Calmette-Guerin) sem
fólk vill fá, en bólusetning gegn
hundaæði biðja fáir um, nema þá
sjaldan þessi faraldur gýs upp.
Margir láta bólusetja sig gegn tauga-
vciki, barnaveiki og kóleru. Það
væri ógerningur að giska á live
mörgum mannslifum Pasteurstofn-
unin hcfir hjargað, en til dæmis
um að móteitursframleiðslan cr ekk-
ert smáræði, má benda á að árið
1915 voru á þremur vikum fram-
leiddir 080.000 skammtar af bólu-
efni gegn taugaveiki handa franska
hernum. Alls voru framleiddir 6
milljón skammtar af þessu bóluefni
í fyrri styrjöldinni.
Að öðru leyti er starf Pasteur-
stofnunarinnar aðallega helgað sýkla
rannsóknum samkvæmt anda og
stefnu Pasteurs sjálfs. — Eg hugsa
ekki fyrst og fremst um að finna
læknislyf, heldur lyf sem varna
sjúkdómum, sagði hann.
Með allra nýjustu tækjum og að-
ferðum starfa efnafræðingar Paste-
urstofnunarinnar að þvi að berjast
við allar þær milljónir af gerlum
og vírusum, sem valda gitlu hita-
sóttinni, svartadauða og alls konar
hitabeltissjúkdómum, og svo tauga-
veiki, barnaveiki og tæringu. Stofn-
unin hefir gróðurhús með alls kon-
ar tilraunajurtum og clektrosmásjá,
sem stækkar 2.000-falt.
Framleiðsla BCG-bóluefnisins er
eitt aðalstarf stofnunarinnar nú, þvi
Bardttan við sýhlana
Pasteur-stofnunin og starf hennar.
2000 hestar gefa samta.ls 30.000 litra af blóði ú mánuði til framlciðslu
ijmiss konar serums, sem stofnunin framleiðir.
VID hugsum ekki til Edisons þeg-
ar við kveikjum á rafmags-
lampanum, né um Stephenson þeg-
ar við ökum með járnbraut, eða
Pasteur þcgar við opnum mjólkur-
flösku. Svona er lifið — þó að við sé-
um að vísu svo nærgætin að minn-
ast sótthrcinsaðrar mjólkur eða
hundaæðis þegar við heyrum Paste-
ur nefndan. Annars cr Pasteur alls
ekki háttsettur í meðvitund almenn-
ings, — Napoleon er þar miklu
hærra scttur, þó að hann dræpi ekki
eins marga menn og Pasteur hefir
bjargað. Þessi gleymslca er ranglæti,
því að Pasteur lifir enn meðal vor.
Bóluefni Pasteurs gefa fólki um all-
an hnöttinn líf og nýja heilsu.
Pasteur varð frægur árið 1848
fyrir eftirtektarverða rannsókn á
sérstökum krystallamyndunum i vín-
sýru. Hann sannaði að gerjun í
mjólkursýru, smjörsýru, öli og víni
stafaði frá lífverum, bakteríum og
gersveppum. Hann sannaði einnig
að bakteríur gætu sveimað í and-
rúmsloftinu og lagði grundvöllinn
að gérlafræðinni. Árið 1805 sendi
franska stjórnin hann til Suður-
Frakklands til þess að rannsaka
silkio.rmasijkina, sem þá var mjög
útbreidd og olli stórtjóni. Pasteur
fann undirrót sýkinnar, og meðal
við henni, svo að silkiframleiðsla
Frakka komst á réttan kjöl aftur.
Eftir fransk-þýska stríðið 1870—
’71 ráðlagði hann Frökkum að læra
að brugga gott öl — Þjóðverjar stóðu
þar miklu framar og höfðu tekjur
af ölsölu til Frakklands. Nú fór
hann að rannsaka ölger af miklu
kappi og gat innan skamms sagt
frönsku ölgerðunum fyrir um ódýra
aðferð, sem mundi valda byltingu
í ölframleiðslunni. Ráðið var í stuttu
máli það, að bita ölið upp i -00—
80 stig. Þá myndu allir sýklar og
gerlar drepast og ölið haldast ó-
skemmt von úr viti án
þess að súrna. Þessa
sömu aðferð fór hann
að nota við mjólk, til
að verja hana skemmd-
um og smithættu. Þessi
aðferð ber nafn lians og
er kölluð pasteurisering.
Pasteur fékk mikla
reynslu í gerlafræði
meðan hann var að fást
við þetta. Nú var hann
orðinn þess umkominn
helga sig hinni lækni-
fræðilegu hlið gerla-
fræðinnar. Fyrst fór
hann að gera rannsókn-
ir á miltisbrandi, sem i
þá daga var mikið böl,
em sigldi í kjölfar læknisaðgerða.
Margir skurðlæknar liéldu því fram
að mestu varðaði að mikið af
hreinu lofti væri kringum sjúkling-
inn er uppskurður væri gerður, og
þeir íhaldssömustu urðu fokreiðir
þegar Pasteur hélt þvi fram að jafn-
vel i hreinasta lofti væri krökkt af
sýklum, sem kæmust i sárið. Og
hann sannaði þessa staðhæfingu.
Næst tók hann fyrir hænsnakól-
eruna. Honum tókst að framleiða
eitrið, sem veldur þessum sjúkdómi,
sama eitrið og sýklarnir framleiddu.
Allir sem vit höfðu á urðu forviða,
er það spurðist að Pasteur hefði
búið til bóluefni úr smitunarcfninu
sjálfu. Sömuleiðis tókst honum að
búa til bóluefni gegn miltisbrandi.
Og nú fór liann að athuga hnncla-
æðið.
Eftir nokkurn undirbúning varð
Pasteur prófessor í efnafræði við
liáskólann í Strasbourg, síðar i Lille
og loks í Paris. Þar varð það fyrsta
verk hans að finna lyf gegn hunda-
æðinu — og voru þær rannsóknir
sumpart gerðar fyrir fé, sem safn-
ast hafði ineð alþjóðasamskotum.