Fálkinn - 14.12.1960, Blaðsíða 25

að spyrja kerfisbundið alla íbúa ná-
grennisins, kom .í ljós, að kvöldið áður
hafði fjöldi hundaeigenda gengið einmitt
stíginn, þar sem lík Bang-Jensens fannst.
Þeir höfðu ekki séð neitt lík þarna og
hundarnir þeirra höfðu heldur ekki sýnt
nein merki þess að þeir yrðu varir við
neitt sérstakt, enda þótt líkið lægi þann-
ig á stígnum, að vegfarendur hefðu næst-
um átt að detta um það. Copp og Peck
telja því auðsætt, að ekkert lík hafi
legið á þessum stað, þegar dimma tók að
kveldi hins 25. nóvember.
Annað mikilvægt atriði, sem lögregl-
unni var ekki kunnugt um, er að tveir
nágrannanna, hjónin Hageman, heyrðu
skot um ellefuleytið um kvöldið. Þau
ræddu um þetta sín á milli, en hugs-
uðu síðan sem svo, að þetta væru senni-
lega strákar að leika sér. Slíkt hafði
gerzt áður.
Burtséð frá því, hvort þetta var
dauðaskotið eða ekki, — er þá hugsan-
legt, að Bang-Jensen hafi ráfað um stíg-
inn í niðamyrkri næturinnar til þess
að svifta sig lífi?
Copp og Peck álíta, að svo sé ekki.
Aðstæðurnar eru ekki slíkar. Stígurinn
bugðast milli trjánna, það eru engar
luktir þarna, — maður sér ekki handa-
skil í myrkrinu. Þeir félagarnir hafa
rannsakað staðhætti og segja, að maður
komizt varla hjá því að falla í lítinn
pytt við stíginn.
Þegar rannsakað er, hvort um morð
eða sjálfsmorð var að ræða, skiptir
miklu máli að fá vitneskju um hvernig
hinum látna var innanbrjósts. Þeir
félagarnir tæddu við yfirmenn og starfs-
félaga hans í CARE, þar sem hann vann
síðustu mánuðina, sem hann lifði.
Bang-Jensen var mjög niðurdreginn,
þegar hann hóf vinnu í þessari alþjóð-
legu hjálparstofnun. Deilan hjá Samein-
uðu þjóðunum hafði fengið mikið á
hann. Hann hafði verið þjakaður af ör-
væntingu og vonleysi. Um tíma hafði
hann ekki getað unnið og hann hafði
minnzt á sjálfsmorð við nokkra vini
sína. En hver er sá, sem ekki hugsar
til slíks, þegar allt virðist skuggalegt
og vonlaust?
Öllu mikilvægari er sú staðreynd,
að með hjálp sálfræðinga tókst honum
að vinna bug á þunglyndi sínu oghann
var aftur orðinn vongóður og lífsglað-
ur. Hann var aftur orðinn fullur starfs-
orku og vinnugleði. Aðeins fáeinum dög-
um áður en hann hvarf, hafði hann
lagt síðustu hönd á langa og ítarlega
rannsókn fyrir CARE og yfirmenn hans
voru svo ánægðir með starf hans, að
þeir buðu honum fasta og örugga stöðu
hjá stofnuninni. Allir voru sammála um,
að hann hefði jafnað sig til fulls. Sízt
af öllu bjuggust menn við að þessi við-
kunnanlegi og hjálpsami starfsfélagi
fremdi sjálfsmorð.
En hefur nokkur minnzt á, að hin-
um megin við járntjaldið hafi menn
viljað hann feigan? Var hann ekki allt
of lítilfjörleg persóna, ári eftir að hann
hafði verið rekinn frá Sameinuðu þjóð-
unum?
Ef til vill ekki. Hvað sem öðru líður,
er ýmislegt sem bendir til þess, að hann
hafi verið hættulegur maður í augum
Rússa.
Það er alkunnugt, að Bang-Jensen
reyndi að minnsta kosti einu sinni að
hjálpa háttsettum Rússa að flýja. Bang-
Jensen fór til Washington í von um
að fá samtal við Eisenhower forseta, eða
að minnsta kosti Allen Dulles. Tilraunin
misheppnaðist, en Moskva fékk nasa-
sjón af málinu. Viðkomandi Rússi var
kallaður heim þegar í stað og ekkert
hefur spurzt til hans síðan.
Rithöfundarnir tveir segja frá athygl-
isverðum atburði, sem gerðist síðustu
dagana sem Bang-Jensen lifði. 25. ágúst
1959 hitti hann gamlan kunningja á
horni First Avenue og 42. götu, rétt
hjá byggingu Sameinuðu þjóðanna. Peck
og Copp vita hvorki nafn né þjóðerni
þessa manns, en ég hef fengið þær
upplýsingar eftir öðrum leiðum, að hann
hafi verið Ungverji.
Samkvæmt því, sem Bang-Jensen
hafði trúað vinum sínum og ættingj-
um fyrir, segja Copp og Peck þannig
frá samtalinu:
Ungverjinn sagði við Bang-Jensen, að
hann hefði vanmetið þá krafta, sem
hann hefði á móti sér. Því vildi Bang-
Jensen ekki trúa, en Ungverjinn sagði
honum, að Rússar hefðu komið fyrir
leynilegum hljóðnemum í herberginu
í Wallnerstrassa 6 A, þar sem ungverska
nefndin yfirheyrði ungversku vitnin, —
vitnin, sem Bang-Jensen vildi ekki gefa
upp nöfnin á. Ungverjinn kvaðst sjálfur
hafa heyrt segulbandsupptökuna af yfir-
heyrslunum.
Bang-Jensen varð skelfingu lostinn,
er hann heyrði Þetta. Öll baráttan, sem
hafði kostað hann stöðuna hafði sem sé
verið til einskis. Rússarnir höfðu vitað
allt saman, bæði nöfnin og það, sem
hver einstakur hafði sagt.
Meðan á samtalinu stóð kviknaði samt
von í brjósti Bang-Jensen. Ef hann gat
náð í segulbandsupptökuna gat hann
fært sönnur á, að hann hafði haft ástæðu
til að neita að afhenda nöfnin. Ef til
vill mundi hann fá stöðu sína aftur?
Ungverjinn lofaði að gera það sem
hann gæti. En það reyndist erfitt ....
í nokkra daga var Bang-Jensen bjart-
sýnni, en hann hafði lengi verið. En
27. ágúst brást vonin. Þá hitti hann
Ungverjann og fékk þær fréttir, að hann
gæti ekki með neinu móti náð í böndin.
Er eitthvert samhengi á milli þessara
samtala og dauða Bang-Jensens? Það
getur virzt svo.
í einum vasa Bang-Jensens fannst
kveðjubréf. Það var skrifað með hans
eigin hendi og stílað til konu hans.
Eitt hefur mér alltaf komið undar-
lega fyrir sjónir í sambandi við þetta
kveðjubréf. Tveimur árum áður hafði
Bang-Jensen, — næstum eins og hann
hafi fundið á sér, hvað átti fyrir hon-
um að liggja — skrifað bréf til konu
sinnar og nokkurra trúnaðarvina. í
þessu bréfi segir hann, að ef hann
skyldi einn góðan veðurdag finnast lát-
inn fyrir neðan opinn glugga eða hljóta
einhvers konar voveiflegan dauðdaga,
þá mættu þau ekki halda, að hann hefði
svift sig lífi. Það mundi hann ekki
gera undir neinum kringumstæðum, það
,„mundi vera algerlega andstætt eðli
mínu og trúarsannfæringu“. Og enn seg-
ir í bréfinu: „Ef það finnst bréf um
þetta með minni eiginhandi, þá er það
falsað.“
Menn geta að sjálfsögðu breytt um
lífsviðhorf og trúarsannfæringu á tveim-
ur erfiðum árum. En mér fyrir mitt
leyti finnst sennilegast, að maður, sem
hefur skrifað þetta, en samt svift sig
lífi og skilið eftir kveðjubréf, — mundi
taka aftur, það sem hann hefði skrif-
að áður. En í kveðjubréfinu til konu
sinnar, minnist hann ekki einu orði á
það, sem hann hafði skrifað áður. Voru
þetta dulbúin skilaboð til Helen Bang-
Jensen um að kveðjubréfið hefði ekki
verið skrifað af fúsum vilja?
Copp og Peck afhjúpa tvennt, sem
styður þennan grun. Aðvörun Ungverj-
ans um að Bang-Jensen hefði vanmetið
þá krafta, sem voru á móti honum,
stendur orðrétt í kveðjubréfinu til kon-
unnar. Þegar lögreglan leyfði Copp að
sjá kveðjubréfið, uppgötvaði hann lítið
atriði, sem enginn hafði tekið eftir fyrr.
Frh. á bls. 30
Ráðgátan um dauða Povl Bang-Jensen
hefur enn ekki verið leyst í janúar-
mánuði næstkomandi kemur út bók í
Bandaríkjunum með upplýsingum, sem
allar hníga í þá átt, að hann hafi
ekki svift sig lífi...
FÁLKINN 25