Fálkinn - 16.05.1962, Qupperneq 8

Sveinn Sæmundsson ræðir vii Sigurð Berndsen
PENINGARNIR
ERU GATA, SEM AL-
DREI VERÐUR RÁÐEN
Það var kallað innan úr litla herberg-
inu beint innan af ganginum — Komdu
inn, drengurinn minn, hvað er þér á
höndum? — Já, þú hringdir til mín
einhverntíma í vetur — ég er alltaf að
drepast á veturna — alltaf að drepast,
og svo er ég ekki búinn að ná mér eftir
uppskurðinn.
Hann lá alklæddur í litlu útdregnu
rúmi á glitofnu brekáni með söguna af
Pétri mikla Rússakeisara opna hjá sér
á koddanum. Kringlótt borð með bók-
um og bréfum við rúmið. Sími á litlu
borði, bækur á víð og dreif. Ár í helvíti
eftir Langhoff til fóta.
Hann rétti mér höndina og það brá
fyrir meinfýsinni glettni í gáfulegum
augum öldungsins, augum, sem eru
miklu yngri en hann sjálfur.
— Ég skal segja þér að ég á Fálkann
frá upphafi. Ég glugga stundum í hann
og hef gaman af. Ég keypti fyrstu ár-
gangana bundna og seinna lét ég smiða
kassa með renniloki til að geyma hann
í. Helvíti góðar sögur í Fálkanum.
— Ég Skagfirðingur! Nei, ekki al-
deilis. Ég hef aldrei komið í Skagafjörð.
Ég er Húnvetningur fæddur og uppal-
inn á Skagaströnd og var líka á Blöndu-
ósi. Ég hef alltaf verið veikur, alveg
frá því að ég man eftir mér. Berklarnir
komust fyrst í brjóstið og svo í beinin.
Ég lét Halldór Hansen skoða mig þegar
ég var 32 ára, en þá var ég löngu kom-
inn yfir þetta. Mér leið fjári illa um
tíma. Gat aldrei sofið, vissi alltaf af
mér.
8 FÁLKINN
— Peningar, jú ég hafði snemma lag
á að eignast peninga, hvað er maður
án þeirra? Ég skal segja þér, drengur-
inn minn, að það er nauðsynlegt að
menn vilji eignast peninga og auðmenn
eru nauðsynlegustu menn í hverju þjóð-
félagi.
Nú þarf ég ekki að hafa fyrir að ná
í þá, þeir koma veltandi. Sigurður
Berndsen reis upp við dogg og hvessti
róminn: — Það er sko ekki mikill vandi
núna, en það var erfitt að eignast fyrstu
milljónina.
— Hvernig fórst þú að eignast hana?
— Það var annað peningamat en nú.
Fyrir stríð átti ég orðið nokkur hús
hér og hvar í bænum og 200 þúsund í
peningum. Það var sko gott þá. Svo
kom stríðið og allt hækkaði. Ég skal
segja þér að ég er ekki stór ennþá, ég
stend til bóta. Ég hafði lag á því frá
upphafi að eignast peninga og það er
ekkert annað en að eyða dálítið minna
en maður aflar.
— Það verða samt fáir multi-milljón-
erar af sinni eigin vinnu?
— Getur verið. Þegar ég vann eins
og skepna hjá Höfnersverzluninni á
Skagaströnd 1908 ákvað ég að vinna
aldrei framar og ég hef staðið við það.
Ég hef aldrei unnið síðan, en taktu
eftir: Peningarnir hafa unnið fyrir mig.
— Hefur þú aldrei drukkið brenni-
vín?
— Ekki neitt að ráði. Það þýðir
ekki fyrir þá sem ætla að eignast pen-
inga. Brennivín er undirrót margra ann-
arra lasta. Taktu eftir, drengurinn minn,
að þeir sem drekka brennivín verða
aldrei ríkir. Sjáðu til dæmis þessa menn
sem drekka og berast mikið á. Maður
veit ekki hvort þeir eiga nokkurn skap-
aðan hlut, en þeir eiga innangengt í
bankana. Maður getur aldrei vitað
hvort þeir eiga bót fyrir rassinn á sér.
— Þú varst einu sinni dæmdur fyrir
okur en svo hækkaði ríkisstjórnin vext-
ina rétt á eftir. Þeir hafa líklega lært
af þér.
— Ég skal segja þér, drengurinn minn,
að vextir eru mesta blekking sem til er.
Sigurður reis upp við dogg og kreppti
hnefann. — Veiztu hvað ein milljón á
bara 7% vöxtum er lengi að verða tvær
miljónir. Aðeins tíu ár, góði, taktu eftir
því, aðeins tíu ár. Og hefurðu nokkurn-
tíma hugsað um hvað þessi eina milljón
er eftir 40 ár. Hún er orðin að 16 millj-
ónum og eftir tíu ár í viðbót er hún orð-
in þrjátíu og tvær milljónir. — Vextir
eru mesta blekking, menn skilja ekki
peninga. Peningar eru gáta sem aldrei
verður ráðin.
— En ef vextirnir yrðu lækkaðir . .?
— Ómögulegt, alveg ómögulegt. Ef
vextirnir hefðu ekki verið hækkaðir
hefði hér allt farið til fjandans. Það eru
alltaf fórnardýr í hverju þjóðfélagi,
sem borga vextina. Það er ekki fallegt,
en það er nauðsynlegt.
— Þú ert orðinn forríkur, Sigurður?
Sigurður brosti.
— Ég skal segja þér, drengurinn minn,
að þó einn sé ríkur þá á hann í raun