Fálkinn - 16.05.1962, Síða 9

og veru ekkert. Hefur í mesta lagi ráðið
þessu dálítinn tíma. Ekki fer hann með
peningana með sér yfir um.
— Hvernig verða menn ríkir?
— Það getur enginn orðið ríkur nema
sá sem þekkir sinn vitjunartíma. Sumir
eyða meira en þeir þéna og þeir eignast
aldrei neitt.
Sigurður reis upp við dogg og horfði
hvasst á mig.
— Það er vandi að verða ríkur. Og
það er margþætt. Maður eignast fé og
setur á vexti, lætur peningana vinna.
Það fer eftir verkhyggni hvers og eins,
hve fljótt þeir skila arði. Og það þarf
mikla verkhyggni til að sjá þeim far-
borða að þeir glatist ekki.
Peningamaðurinn lá og horfði upp í
loftið.
— Það kemur fljótt í ljós þegar menn
græða peninga hvern mann þeir hafa
að geyma. Flestir ofmetnast og láta
eins og fífl. Þeir læra aldrei neitt, sama
hvað oft þeir detta, þeir læra aldrei.
Það er létt að þola mótlæti á móts við
meðlæti. Það er hægt að breyta mönn-
um á vissu aldursskeiði, svona frá
fimmtán- sextán- upp í tuttugu og fimm
ára. en oftast er maður, sem er fæddur
misyndismaður, samur við sig til ævi-
loka.
— Hefur þú stundum tapað pening-
um í útlánum?
Sigurður reis upp og hvessti róminn.
— Það svíkur mig enginn. Ekki verstu
bullur og svikarar. Ég get haft gott út
úr hverjum einasta manni. A ég að
segja þér frá þeirri einkennilegustu
reynslu sem ég hef nokkurntíma vitað.
Það var maður, Húnvetningur eins og
ég, alræmdur svikari og óábyggilegur
í peningamálum og skuldaði öllum,
hreint öllum. Ég lánaði þessum manni
marga tugi þúsunda, og þetta var í
stríðsbyrjun. Hann borgaði mér alltaf.
Eitt kvöld kom hann til mín og sagðist
ætla að borga mér restina, 3800 krónur.
Ég sagði að það lægi ekkert á, hann
mætti hafa þetta lengur ef hann vildi.
Hann sagðist ætla að borga. „Ég borga
þér hvernig sem allt fer“, sagði hann,
fór en morguninn eftir frétti ég að hann
hefði skotið sig um nóttina. Þetta er
mín einkennilegasta reynsla. Nei, það
svíkur mig enginn, drengur minn, eng-
inn.
— En þegar illa gengur með inn-
heimtur. Beitir þú þá hörku . . .?
— Hörku, nei, ég þarf ekki að beita
hörku,
Öldungurinn hvessti á mig augun.
—- Ég lána aldrei mönnum til að
borga skuldir. Ég lána einungis mönnum
sem hafa möguleika á að græða á því
að fá lánaða peninga. Hvernig ég veit
hvað þeir gera við þá? Ég skal segja
þér drengur minn, að ég læt ekki nægja
minna en fullgildar sannanir fyrir því
hvað þeir ætla að gera við peningana.
Ég er nokkurs konar Tómas. Ég verð
að fá að þreifa á, annars trúi ég ekki.
Ég lána aldrei mönnum, til að borga
skuldir, því það er að leiða manninn í
glötun.
— Þú ert ekki búinn að segja mér
hvernig þú eignaðist fyrstu peningana.
— Ég sagði þér að ég hefði unnið hjá
Höfner. Ég hafði hundrað krónur í árs-
kaup. Það voru miklir peningar og það
voru mínir fyrstu peningar. Þeir unns
fyrir mig. Ég er mannþekkjari. Hefur
þú nokkurn tíma spilað?
Öldungurinn var sestur upp.
— Ég skal segja þér að yfir spilum
er hægt að lesa manninn eins og bók. Þá
kemur í ljós hvort maðurinn er heigull,
hetja, prúðmenni eða drullusokkur.
Veiztu hvaða spil er bezt, — það er
póker. í póker kemur margt í ljós, sem
annars er hulið.
— Ert þú heppinn í spilum?
— Heppinn, nei en ég hef gaman af
að spila, og mest gaman af að spila hátt.
Hérna á stríðsárunum spiluðum við
stundum nokkrir, fimmhundruðkallarn-
ir fuku eins og skeinisblöð.
Hefur þú tekið eftir því að fyllibyttur
viðurkenna aldrei að þeir séu drykkju-
menn? Ég þekki einn, Hermann Jónas-
son frá Þingeyrum. Hann var einhver :
mesta fyllibytta og svoli sem fæðst hef-
ur á þessu landi, en hann var stórgáf-
aður og séní. Hann fór til Ameríku 1914
held ég og kom aftur 1923. Þá var hann
hættur að drekka og orðinn svo nízk-
ur að hann tímdi ekki að leggja í ofninn
þar sem hann bjó.
Hann átti líka tuttugu þúsund þegar
hann kom heim, svo veiktist hann og
lá á Herkastalanum og ég heimsótti
hann við og við. Mikið lifandis ósköp
var gaman að tala við manninn. Hann
var spekingur. Svo versnaði honum og
hann var fluttur á spítala með brjóst-
himnubólgu. Ég keypti flösku af brenni-
víni og fór til hans og sagði: Nú drekk-
ur þú brennivín í sjóðheitu vatni og
batnar strax. En hann fékkst ekki til ;
þess, hvernig sem ég reyndi. Ég var að
tala við hann og sagði: „Þú varst nú ,
fjárans mikill óreglumaður Hermann
minn.“ Hermann hugsaði sig um með
þeirri prúðmannlegu hægð sem honum i
var lægin, en sagði svo:
„Nei, ég var það nú eiginlega aldrei.“
Og þarna getur þú séð að menn eru ekki
dómbærir á sinn eigin drykkjuskap-,
ekki einu sinni spekingar eins og
Hermann.
— Þú kannt Bólu-Hjálmar utan að.
Þekktir þú ekki líka Einar Ben?
— Svona er það í þessu lífi, drengurinn
minn. Maður fúlsar við því sem manni
er rétt upp í hendurnar og sér svo eftir
því alla ævi. Ég kynntist Einari þegar
hann kom frá Þýzkalandi 1923. Hann
bjó þá á Þrúðvangi. Ég hef aldrei
kynnst manni eins og honum. Einar er
eins og lygasaga. Það voru í honum
tveir menn. Annar hlýr og hjartahreinn
en hinn alveg svakalegur. Einar var
eins og flest mikilmenni, hafði þennan
tendens til að eyðileggja sjálfan sig.
Hættan er líka öll frá okkur sjálfum.
Þegar einhver gerir á hluta þinn, þá er
orsakanna alltaf að leita til einhvers í
Framh. á bls. 32.
FALKINN
9