Fálkinn - 06.07.1964, Blaðsíða 13

/
nokkrum árum gerðu bandarískir sálfræðingar
grein fyrir rannsókn, sem nýlega hafði verið
gerð þar í landi.
Niðurstöður þeirrar rannsóknar sýndu, að
launapoki verkamanna var aðeins að vissu marki
aðalatriðið fyrir þá. Þegar ákveðnum launum var
náð fóru önnur atriði að verða þeim eins mikils
virði. Kom þar einna fyrst til viðmót verkstjóra
gagnvart verkamanni, trúnaður sá, sem honum
var sýndur en ekki sízt öryggi hans á vinnustað.
Ef unnt var að koma þvi við, að verkamaðurinn
yrði hluthafi í fyrirtæki þvi, sem hann vann hjá,
þannig að hagur fyrirtækisins yrði einnig hagur
hans var það til mikilla hagsbóta bæði fyrir
vinnuveitendur og vinnuþega. Ég myndi ætla, að
íslenzkir bændur, sem enn muna þá öld þegar
bæði var um að ræða vinnumenn og kaupamenn
um sláttinn muni eftir því, að yfirleitt þóttu
vinnumennirnir, sem áttu fé á fóðrum hjá húsbónda
sínum áhugasamari við heyskapinn en kaupamenn,
sem enga skepnu áttu.
Vafalaust munu allir, sem fengið hafa ónot
ein eða óbilgjarna gagnrýni auk launa fyrir störf
sem þeir höfðu gert sér far um að leysa vel af
hendi, skilja að verkstjóri, sem iðkar að staðaldri
slika framkomu við þá, sem eitthvað eiga undir
hann að sækja, muni ekki hafa lent á réttri
hillu í lífinu. Honum hefur verið sýndur meiri
trúnaður en vit hans og skapgerð geta undir
risið. Hins vegar getur framkoma slíkra gallagripa
í verkstjórastétt (orðið verkstjóri notað í mjög
viðtækri merkingu) ekki aðeins skaðað það fyrir-
tæki eða stofnun, sem þeir vinna hjá, heldur skapað
leiðindi og jafnvel óhamingju meða fjölda manna,
sem ekkert hafa til saka unnið.
Tveir júgóslavneskir prófessorar, sem ekkert
vissu um rannsóknir Bandaríkjamannanna, skýrðu _
á áðurnefndri ráðstefnu í London frá athugun,
sem þeir höfðu gert meðal verkamanna í
Zagreb. Þeir töldu að enginn maður gerði fullt
gagn á vinnustað nema starfið yrði honum svo
samgróið, að það yrði eins og hluti af honum
sjálfum. Þeir töldu líka öryggi á vinnustað mjög
mikils virði og sömuleiðis vinsamlegt samband
h'’’sbónda og starfsmanna.
Leyfðar hvíldir og hressingar juku framleiðsluna,
hins vegar höfðu hvíldir, sem verkamenn tóku
sér en verkstjórar höfðu ekki leyft ekki sömu áhrif
jafnvel þótt þær væru lengri en leyfðu hvíldirnar.
Vitanlega stafar þetta af því að maður, sem
innst inni telur sig vera að svíkjast um ef hann
blæs mæðinni. getur ekki notið hvíldarinnar á
sama hátt og hinn, sem veit að hann hefur
rétt til að láta liða úr sér andartak.
\thuganir Júgóslavanna á eftirvinnu sýndu, að
yfirleitt borgaði eftirvinna sig ekki fyrir fram-
leiðandann. Vinnuþrek flestra manna er ekki
meira en það, að þeim er nóg að vinna átta
stundir á sólarhring, og í mikilli erfiðisvinnu endist
vinnuþrekið ekki enu sinni svo lengi eins og
línurit yfir afköst við skógarhögg í Svíþjóð, sem
fylgir þessari grein, sýnir.
Sunnudagavinna borgar sig ekki heidur nema
alveg sérstaklega standi á, jafnvel þótt menn séu
fúsir til að vinna og dragi ekki af sér vísvitandi.
Undir vissum kringumstæðum geta menn vitanlega
afkastað allmiklu í eftirvinnu en þau afköst
hefna sín fyrr eða síðar. Líkami mannsins þarfnast
reglubundinnar hvíldar, og þótt mikið megi gera
í skorpunni má ekki gleyma þvi, að hvítdin verður
að vera óaðskiljanlegur förunautur mikilla afkasta.
I fyrri heimsstyrjöldinni reið Bretum lífið á
að auka hergagnaframleiðsluna. Verkamenn voru
fúsir til að gera sitt bezta til þess að svo mætti
verða. Vinnuvikan var þá lengd upp í 70—90
vinnustundir og jafnvel allt að hundraði. Framleiðsluaukningin, sem allii
vonuðust eftir gerði þó ekki vart við sig. Verkamönnunum hafði
hreinlega verið ofboðið hvað lengd vinnutíma snerti. Árið 1915 var
„The Health of Muniton Workers Committee“ stofnað til þess að athuga
hverju þetta sætti, og nefndin komst að þeirri niðurstöðu, að hámarks-
afköst í flestum starfsgreinum fengjust með því að vinna ekki að
jafnaði lengur en 8 stundir á dag.
Þegar síðasta heimsstyrjöld braust út tóku Bretar ekki tillit til fyrrí
rannsókna og lengdu vinnutímann í 12 stundir á dag með góðu samþykki
verkamannanna, sem eins og fyrr vildu vinna ættjörð sinni allt
hvað þeir máttu á hættustund. Framleiðslan jókst tvo fyrstu mánuðina
en minnkaði síðan. Vinnuþreki verkamannanna hafði verið ofboðið.
Jafnvel þjóð í bráðri hættu, eins og Bretar voru þá, varð að beygja
sig fyrir þeirri staðreynd, að mannlegu þolgæði eru mikil takmörk
sett, jafnvel þótt vilji sé á að gera sitt bezta í hvívetna.
Vitanlega ber að hafa í huga að vinnuþrek manna er mjög mismun-
andi og ekki dugir að ætla að bjóða öllum hið sama í því efni.
Aidur, kraftar, áhugi, markmið vinnunnar og ótal margt fleira gerir
afköst manna gerólík og er ekki við neinn að sakast að svo er, þar
er um algild lögmál að ræða.
Á Finnlandi voru eigi alls fyrir löngu gerðar vinnurannsóknir sem
miðuðu að því að kanna afstöðu verkamanna til tæknibreytinga og
kanna hvaða áhrif fordómar hefðu á verkamenn.
Sálfræðingurinn, sem gerði rannsóknina „Verkamaðurinn og tækni-
breytingarnar", heitir V. Laakkonen.
f tveimur fyrirtækjum stóðu fyrir dyrum tæknibreytingar og var
könnuð afstaða 351 karls og 105 kvenna til breytinganna.
Niðurstöður urðu þær að 51 prósent töldu sig örugga gagnvart
breytingunum, 35 prósent óörugga og 14 prósent gátu ekki tekið afstöðu.
Þeir, sem töldu sig örugga, voru yfirleitt á einn eða annan hátt
tengdir yfirmönnum fyrirtækisins t. d. á þann hátt að foreldrar þeirra
Framh. á bls. 40.
Mynd Þessi sýnir, hvernig verkamaður hugsar sér dag þriggja flokks-
bræðra sinna. Innsti hringurinn táknar stjórnmálaflokkinn og snerti-
fletir ytri hringjanna þann tíma, sem hver stéttin helgar flokksstarfinu
í augum A. Hver hinna hringjanna táknar meðaltalssólarhring í lífi A,
B, C og D. Þeir hlutar hringjanna, sem ekki eru merktir tákna 8 stunda
vinnudag, svefntíma og matartíma.
= Verlcamaður
- Bóndi
- Skrifstofustjóri
= Ráðherra
Eftirvinna
Skemmtanir
Fjölmiðlun
Eftirvinna
Skemmtanir
Fjölmiðlun
Skemmtanir
og samkvæmi
Fjölmiðlun
Afþreyingarleikir
Ferðalög utan
lands og innan
Skemmtanir
Fjölmiðlun
Hvers konar
samkvæmi
FÁLKINN
13