Fálkinn - 28.12.1964, Blaðsíða 38

l)M HIKSTA
ferðirnar, sem fundið hefur
verið upp á við honum, skipta
hundruðum. Sennilega hafði dr.
Charles Mayor lög að mæla,
þegar honum fórust þannig orð
1 riti fyrir mörgum árum — að
ekki fyrirfinnist jafnmörg vita-
gagnslaus ráð við nokkrum
sjúkleika.
Samkvæmt alfræðiorðabókar-
skilgreiningu er hikstinn
„krampakennd innöndunar-
hreyfing, sem stafar af snögg-
um samdrætti þindarinnar og
síðan raddbandaraufarinnar, en
sjálft hikstahljóðið myndast
þegar loftsogið skellur á lok-
uðum raddböndunum."
Til enn frekari skýringar
má bæta því við að erting ein-
hvers konar eða bólga, sem
truflar starfsemi freniscusar-
taugarinnar, er liggur frá
mænukólfinum niður bakið, er
hin eiginlega orsök hikstans.
Taug þessi stjórnar eða afmark-
ar starfsemi þindarinnar, en
þindin ræður svo fyrir þenzlu
og samdrætti lungnanna í sam-
ræmi við sínar eigin hreyfing-
ar. Boðhrifin, sem viðhalda
þessum háttbundnu hreyfing-
um, berast frá heilanum um
freniscustaugina.
Fari allt með felldu, berast
boðhrif þessi reglubundið og
með jöfnu millibili; það slakar
á þindinni þegar maður andar
að sér, en stríkkar, þegar and-
að er frá sér. Þetta gerist yfir-
leitt svo rólega og átakalaust,
að maður veitir því ekki at-
hygli.
En verði þindin fyrir ein-
hverri truflun, dregzt hún óðar
saman.
Og allt, sem veldur ertingu
eða truflunum í þeim hluta
heilans, þar sem miðstöð andar-
dráttarins hefur aðsetur sitt,
getur og valdið truflunum á
starfsemi þindarinnar. Til önd-
unarmiðstöðvarinnar berast
boð eða áhrif hvarvetna úr
líkamanum, og þá einnig ef þar
er einhvers staðar um þjáning-
ar eða sjúkleika að ræða.
Læknirinn, sem leitað er til
vegna stöðugra hikstakasta,
verður því að reyna að gera
sér grein fyrir hvort orsak-
anna muni að leita í sjálfri
þindinni eða einhvers staðar á
því svæði sem freniscustaugin
liggur um, í bakinu, mænu-
göngunum, neðst í heilanum
(medulla oblongata) — eða
kannski á allt öðrum stöðum í.
líkamanum, sem standa í
taugasambandi við þann hluta
heilans.
Það er því beinlínis leyni-
lögreglustarf að leita uppi or-
sakir hikstans, og því sízt að
undra þó að jafnvel færustu
læknar standi á stundum ráð-
þrota gagnvart þeim leiða
kvilla.
Hikstaköst geta verið af-
leiðing inflúenzu, svefnsýki,
nýrnaveiki, botnlangabólgu og
ýmissa annarra sjúkdóma eða
þjáninga. Oft koma slík hiksta-
köst eftir uppskurði. Þá er tal-
ið að hikstinn geti verið eins
konar farsótt og sé smitandi.
Stefnumót og hikstaköst.
Viss afbrigði hikstans geta
átt rætur sínar að rekja til
geðshræringa eða annarra sál-
rænna orsaka. Slík köst standa
yfirleitt stuttan tíma, en þess
eru þó dæmi að þau hafi var-
að mánuðum saman.
Ung stúlka, sem oft átti í
sennu við föður sinn, fékk ofsa-
legt hikstakast, eftir óvenju-
lega harða sennu, þegar faðir
inn fyrirbauð henni að „fara
á stefnumót við strák“. Þegar
kastið rénaði ekki, reyndu for-
eldrarnir ýms kunn ráð til að
ráða bót á hiksta dótturinnar;
voru sum þeirra beinlínis
hættuleg en áttu það öll sam-
merkt, að þau komu ekki að
neinu gagni.
Loks varð að flytja stúlkuna
í sjúkrahús. Fyrst í stað hugðu
læknarnir að um einhverjar
likamlegar orsakir væri að
ræða, og höguðu lækningatil-
raunum sínum samkvæmt því,
en árangurslaust. Loks þóttist
einn af læknunum viss um, að
orsakirnar hlytu að vera ann-
ars eðlis. Hann svæfði stúlkuna
létturii dásvefni og innrætti
henni hlýðni og undirgefni við
foreldrana og þá hvarf henni
allur hiksti.
3B
Til er það, að frásagnir af
hikstaköstum hljóti varðveizlu
í annálum læknavísindanna —
kona nokkur hikstaði samfieytt
í 47 sólarhringa; önnur hikst-
aði í full þrjú ár, áður en lækn-
ing tókzt.
Þá er ekki ósjaldgæft að
hikstaköst reynist svo afdrifa-
rík, að þeirra sé getið í blaða-
fréttum. Frank E. Owens. borg-
arstjóri í Galena í Illenois, lézt
sjötugur að aldri, eftir að hann
hafði hikstað án afláts í allt að
þrjár vikur. J. McCormick
Beeten lézt í Spring sjúkra-
húsinu eftir ákafan hiksta í
hálfan fimmta sólarhring.
Edward O’Conner, lögreglu-
þjónn í Butte í Montana, hló
dátt að einhverri fyndni starfs-
bróður síns, en þeim hlátri
lauk í áköfum hiksta, sem stóð
samfleytt i sex mánuði, áður
en kastið varð lögregluþjónin-
um að bana. Alkunnugt er það
dæmi, að William C. Wells frá
Dayton lézt úr hikstakasti, sem
varað hafði næstum því árið.
Eitthvert raunhæfasta ráðið,
sem ég veit við hiksta, er að
vísu skottulækning en á sér
þó stoð í vísindunum. Það er
í því fólgið að draga pappírs-
poka yfir höfuð sér og anda að
aftur kolsýringnum, sem mað-
ur andar frá sér. Þetta veldur
því, að slaknar á vöðvum og
taugum þegar blóðinu bætist
ekki nægilegt súrefni. Þetta
ráð getur þó verið hættulegt
nema í umsjá lækna. Súrefnis-
skorturinn getur hæglega or-
sakað yfirlið. Öruggast er að
læknirinn sjái um framkvæmd
ráðsins með því að setja þar
til gerða grímu á sjúklinginn,
þannig að hann geti blandað
örlitlu af súrefni í kolsýring-
inn.
Þá koma nokkur allkynleg
skottulæknaráð: Leggið ísmola
við eyrun. Hvolfið kaffibolla,
horfið stöðugt á botn hans og
óskið þess að hikstinn líði hjá.
Fáið einhvern til að láta yður
hrökkva við. Fáið einhvern til
að hoppa á kvið yðar. Drekkið
vatn af þeim barmi glassins
sem frá yður snýr og snúið
yður um leið sem snarlegast
í hring. Eða þér drekkið af
tveim glösum samfímis. Legg-
ið kalda mynt við hnakka-
grófina. Strjúkið hörundið með
heitu járni. Klípið eyrnasnepil-
inn í fimm mínútur og snúið
yður án afláts í hring.
Og loks er ráð, sem einhvern-
tíma'birtist í dagblaði í Boston:
Haldið niðri í yður andanum
og teljið upp að 100 — ef það
gagnar ekki, þá teljið upp
að 1000..;
FALKINN