Stúdentablaðið - 01.12.1980, Qupperneq 5

1. des. blaðið
5
„Nú er jón dauftur en sjálf-
stæöisbará ttan blfvur
við berjumst til þrautar
fyrir tungu & frelsi
& vib gefum út af bókum
eitthvert firnafár
& förgum stundarhagsmununum
fyrir nýtt helsi”
(úr Jóni x Sigurössyni..”)
„Þvi nú er jón dauöur en sjáifstæöisbasiiö þaö
blivur & stár um aldir og ár
viö berjumst & innbyröis fyrir bjórneyslu &
innflutningsfreisi allmugligfrelsi
& viö gefum af þýddum reyfurum út eitthvert firnanna fár
& förgum stundarhagsmununum fyrir nýtiskustraumlinu helsi
I minkapelsi
bólstraö & rósmynstrað & huröalaust fangelsi”
úr„ Jóni Sivertsen..”)
veriö nægilega góöar til aö upp- er eins og hversdagsleikinn sé
fylla kröfurnar.” settur i súr.”
„& veröldin vfst er ’ún flá þér er fullkunnugt um þaö
enda fráleitt viö ööru aö búast úr þeirri átt
en vertu einatt fremsur i fláttskap & vélum
flaggandi smælinu góöa viö fjandann 1 sátt
þú sem lætur hvunndagsraunirnar
riöa þér á slig
ef þú smælar framan i heiminn
þá smælar heimurinn framan I þig
heyröu' eöa munar þig 1 maökagilliö?
manntötur er þér lifiö slikt offermi?
gá aö & sjá hve hæglega má hremma.
allt sem hugurinn girnist meö greind undir meöallagi”
„Nei, þaö veröur kannski ekki
svo mikil breyting i þjóöfélaginu.
Og þó. Fyrsta Utgáfan af Jóni
Sigurössyni er svolitiö kerfri —
já,og hundingsleg aö vissu leyti,
en i þvi kvæöi er Jón Sigurösson
þekkt stærö, þaö er ekki algjör-
lega búiö aö útfletja hann. Og
maöur hefur vissa samuö meö þvi
sem hann stendur fyrir, þe.e.
einskonar þjóörækni og viöhald
sérkenna islensku þjóöarinnar —
án þess þó aö þaö fari út i neins
konar rasisma. Maöur hefur ein-
hver tengsl viö próblemmiö og i
siöustu linunni kemur jafnvel
fram einhver uggur — þetta meö
helsiö, hlekkina eöa eitthvaö þvi-
umlikt. í seinni útgáfunni af Jóni
er hins vegar allt dottiö burt —
maöur hefur engan áhuga á þvi
lengur. t kvæöinu er ég þó
kannski ekki fyrst og fremst aö
túlka mina eigin afstööu, hún hef-
ur kannski ekkert breyst I gegn-
um árin, heldur miklu frekar ein-
hverja generalfilingu. Jón og þaö
sem hann stendur fyrir er ein-
göngu eitthvað sem tekiö er upp.
og viöraöá tyllidögum. Þaö hefur
enga alvöru lengur — menn fila
þaö ekki neitt. Og eftir aö Varið
land hefur skéö — ellefu hundruö
ára afmælinu til frægingar — er
útséö um það aö hægt sé aö
endurtaka eitt um Jón Sigurðsson
i sama anda og i' fyrra kvæöinu —
þaö yröi allt of sympatiskt.
Generalfilingin er oröin þannig,
aö þetta sé allt saman einskis
viröi. Og útsetningin af Jóni
Sigurössyni númer tvö er nátt-
urulega i harmoniu við þetta allt
saman, þaö er svona helviti
fallegt kántrilag og Bónansa--
temað i algleymingi. Þar er ekk-
ert i alvöru lengur. Jón Sigurös-
son númer 2 er sem sagt bara
kvæöi númer 1 meö viöbótum —
gjarnan viö hverja einustu linu —
sem draga algjörlega allt burt.
En meö þvi aö setja þetta svona
skýrt upp þá sér maöur a.m.k.
sjálfur þá neikvæöu þróun sem
átt hefur sér staö. Ég hef aldrei
veriö neinn þjóöemisrómantiker
aö ráöi, ég hneigist alltaf i áttina
aö einhverjum fiflahúmor ef
manni dettur i hug ættjaröar-
kvæöi eöa eitthvaö þviumlikt, en
svona ömurleg afmáun á fyrir-
bærinu Island sem núna er aö
gerast hlýtur aö valda þvi aö
maöur bregöist viö bæöi hart og
illa. Hér hefur þó varöveist tunga
og sjálfstæö menning og þaö er
alltaf hugguleg pæling, þaö, aö
veriö sé aö fletja þetta út og
staðla og búa til steridtýpur. Þaö
hefur enginn innst inni áhuga á
þvi aö Islenska þjóðin veröi bara
einhver steriótýpa af þvi sem
gerist hjá milljónum.”
— og svo er þaö „Millilending”-
in, þar einnig margt aö finna, s.s.
„(Fjögurmilljóndollaraogniu-
tlu&niusenta) mannuöarmál-
fræöi” og „Erföaskrá”.
ég unnandi hluta
ætla mér likuni þá kvöl
aö brennast upp seint i
eldi & eiga
þó allskostar völ
ég unnandi hluta
eigna mér likum þá pisl
aö stunda afmáun eigin sjálfs
& afrækja þarflegra sisl
ég unnandi hluta
uni mér likum þess dóms
aö eygj’ ekki þaö sem
einhvers er verl
en ástunda tignun hljóms
(úr „Erföaskrá”!
„Þetta gætinu veriö eftir Daviö
(„Til eru fræ...”) Þetta er eigin-
lega sama temaö i öllum versún-
um, aöeins mismunandi útfærsla
á málinu. „Unnandi hluta” — lífs-
gæöakapphlaupiö — rottukapp-
hlaupiö — hefur gripiö hann slik-
um heljartökum aö ekkert annaö
kemst lengur aö og smám saman
afmáir hann sjálfan sig, sin ein-
staklingseinkenni, og veröur aö
steriótýpu, i staö þess aö stunda
þarflegra sisl, þ.e. ræktun þess-
ara eiginleika meö sjálfum sér.
Hanná nefnilega „allskostar völ”
en nýtir sér þá bara ekki.
— Ekki eru heldur hlutskipti
barnanna góö ef marka má lýs-
inguna i „Jólanáttburöi” af
„Fram & aftur blindgötuna”:
„vælir úti
veör’ & vindum
vetrarnætur-
langt meöan
ljótir kallar
liggja mömmu
& pabbi’ I druslum
dauö’r f kompu’
úr drykkju liggur
hlandbrunnið
braggabarniö i barnavagni”
*
„Nú þetta er bara raun-
veruleikinn sem þar er veriö aö
lýsa. Efni kvæöisins er allt tekiö
upp úr lltilli klausu á baksiöu
Moggans — ég setti bara inn
stuöla og bjó þaö til flutnings á
þannan hátt.”
— og svo var þaö punkiö á
„Náttkjólunum” — „Paradisar-
fuglinn” og „Viðsem heima sitj-
um. 45!!
„Þessi texti fjallar fyrst og
fremst um dópát miöaldra miö-
stéttar húsmæöra — þeirra sem
heima sitja og gæöa sér á barbi-
túrefnum, flýja i „sæta draum-
veröld undir sængunum” og eru
samt manna iðnastar viö að fetta
fingur út 1 lifsstil unglinganna.
Fyrsta versiö er bara upptalning
á öllum barbitúr efnum. Þær eru
aö flýja raunveruleikann þar sem
þær finna aö þær hafa orðið undir
i lifsgæöabaráttunni — hafa troð-
ist undir fótum hinna hlaup-
aranna i lifsgæðakapphlaupinu,
en þær eruorðnar svo „ofdópaöar
og öllum skynfærum rúnar” að
þær sjá ekki i gegnum blekking-
una — trúa þvi statt og stööugt
sem tlmaverðir, þ.e. auðvaldiö,
segir þeim, það, að þær sjálfar
hafi brugðist, þær hafi bara ekki
„Ef þú smælar framan i heim-
inn...” — hvaö viltu segja um
það?
„Ef þú smælar framan i heim-
inn verður þér fyrst og fremst
gefið á kjaftinn — er það ekki?
Þessi texti er nú fyrst og fremst
kaldhæöinn, og hundingslegur.
„Hefur heyrst fegurri
söngur?”
Myndiröu segja, að það hafi
oröiöeinhver þróun i tónlist þinni
gegnum árin, — ég á við, manni
finnst plöturnar þinar veröa
rokkaöri og rokkaðri eftir þvi sem
lengra liður?
„Tónlistin i sjálfu sér hefur
ekkert þróast — öll lögin á fyrstu
plötunni voru til i öðrum útsetn-
ingum, þ.e.a.s. fyrir fleiri hljóð-
færi. En það vantaði bara pen-
inga: Platan er tekin upp i Osló
72 og upprunalega stóð til að ég
spilaði bara einn á henni. Það
heföi þó aldrei gengið — ég hef
aldrei verið neinn gitaristi að
gagni — en það vildi svo heppi-
lega til aö þaö gáfu sig þrir
náungar fram til að leika gratis á
plötunni, þannig að þetta bjarg-
aðist eins vel og hægt var.”
Þúhefur þá kannski alltaf veriö
rokkari i þér?
„að mætti kannski segja þaö,
já. En svo er líka þaö, aö þessi
þróun erlendis er öll um garð
gengin,þ.e. sútið, aðmenn komu
fram einir meö kassagitarinn —
hún er löngu liðin þegar ég fer aö
byrja á þessu, ca. '68. Dylan t.d.
er kominn út i rafmagnið, kominn
meö Bandið. Maður var löngu
genginn i gegnum þennan fasa, aö
miöa allt viö kassagitarinn, þegar
fyrsta platan kom út. Mjög fljót-
lega eftir aö ég kom heim frá
Noregi var ég farinn að pæla i þvi
að koma út nýrri plötu og ég hafði
alltaf i huga að þar yrðu fleiri
hlióöfæraleikarar. Óg til aö
mynda ’73 — þá var ég meö rokk-
band. Mér tókst aö h<Tíi saman
nokkrum mönnum til að halda
Passiusálmakonsert — laugar-
daginn fyrir páska, — i Galieri
SOM, „þannig að svo snemma
var ég þó kominn með rokkband.
En áhuginn var hins vegar alltaf
til staöar.”
— Þér hefur aldrei dottið I hug
að koma passiusálnunum út á
plötu?
,Sú pæling hefur alltaf verið til
— maöur hefur alltaf haft hana á
bak viö eyrað — en þaö hefur
aldrei orðið úr þessu. Þaö eru til
lög viö alla sálmana, og i sumum
tilvikum reyndar fleiri en eitt, og
þetta er i rauninni allt saman til-
búið — ég hef bara ekki getað
fengið neinn til aö gefa slikt út.
En til heiöurs Jóni ö’skar þá væri
V-
h
rfx v T’X

l'
V. ■
N
í\

V umheima
V’ oggeima
með miklum
pælingum
um ástandiðídag

ó þér unglingafjöld til þess eru vitin aö vita um þau til
þess aö geta varast þau
veriö fullsæl meö ykkar spitt og hass”
Sumir héldu aö þetta væru ein-
hverjar lifsreglur —- en mér er
ekki svo illa við nokkurn mann að
ég geti ráðlagt honum það sem i
textanum stendur (( „en vertu
einatt fremstur i fláttskap & vél-
um”, t.d.)).
— ég skyldi hugtakið sem ein-
hverskonar „tannburstabros” —
gervibros?
„Jú, það er gervibros — þetta
er uppsett, fikað og ekkert satt til
I þvi.”
— en hvaö með „maðkagillið”
— er þaö lifgæðakapphlaupið
eöa..?
„Nei, maökagillið — það er
sáraeinfalt — það er gröfin, þar
sem maðkarnir komast i feitt. En
þetta á að mörgu leyti við þjóð-
félagið lika, það er alveg rétt.
Annars þýöir þetta siöasta vers
eiginlega: er lifið þér svo óbæri-
legt aö þig langar igröfina? og: ef
þú gáir i kringum þig, þá þarf
enga hæfileika til að komast af t
þessu þjóðfélagi.”
„ankannaleg eru dægur
annarlegar orðnar nætur
eru hafa ummyndast við
nýkipan allra skilvita
flóölýstar blysum biksortans
bleikir neonmyrkviöir daganna
handan? bakviö glerfjöllin sjö-
sinnumsjötiu
krómskógana knýttar reyröar
ófærur”
(úr „Pan & pipan”)
„Þetta virðist jú vera afskap-
!ega dópuð pæling, en hún er
raunverulega vegna þess að öll
elementin I henni eru raunveru-
leg. Þegar þau eru hins vegar sett
saman á þennan hátt þá verður
þetta dálitiö sýrukennt. — þetta
þaö nátturleg vel til fundiö aö
gefa sálmana út — koma meö
do bbelalbúm.”
— En nú liðu heil þrjú ár milii
fyrstu platnanna tveggja —
hvernig stóö á þvi?
„Þaö vildi enginn gefa mig út.
Ég átti æöislega ömurlegar göng-
ur milli útgefenda á þessu tima-
bili — aöallega milli 73 og 74.
öllum fannst músikin ókei — eða
svo sögöu þeir — en allir guggn-
uöu þeir. Þeir sögöu aldrei beint
nei, ég var dreginn mjög lengi á
neiinu.”
— var þaö þá söngurinn sem
spillti fyrir — eöa kannski mein-
ingin i textunum?
„Ég veit ekkert hvaö spillti fyr-
ir — þeir gáfu mér ekki upp nein-
ar skýringar.”
— En fyrst ég minntist á söng-
inn — nú segir Jón ó’Skar að þú
syngir „i stil erlendra poppara”
og opinberar þar með fávisku
þina á þessu sviði, en vist er að
söngur þinn hefur iöulega farið i
finu taugarnar hjá sumu fólki —
en þessi söngmáti eitthvað sér-
staklega útpældur?
„Ég hef alltaf beitt röddinni
fyrst og fremst meö tilliti til inni-
halds textans sem ég er að sýngja
I þaðog þaö skiptiö. Ég beygi mig
algjörlega fyrir þeim kröfum sem
hver lina, hvert orð, i textanum
gerir til min, flytjandans.
Kannski eru einhverjir sem ekki
hafa áttað sig á þessu. Ég hef
ákaflega þægilega rödd, svolitið
mjóa kannski, jafnvel veiklulega,
en það er allt i lagi. Ég get bara
bent á að Náttkjóla-plötuna — út-
umholtoghólablús o.s.frv.. Jú, og
barnaplötuna. Hefur heyrst feg-
urri söngur??”
— Hvað viltu þá segja um , ,goð-
sögnina” Megas?
„Ég hef aldrei gengist upp i þvi
að vera nein goðsögn og ég hef
heldur aldrei reynt að gera sjálf-
an mig aö einhverri goðsögn — ég
hef aldrei pælt i sliku. Ef ég hefði
talið það mér til framdráttar að
koma af staö goðsögnum hefði ég
eflaust gert það. En ég hef aldrei
haft neinar tilhneigingar i þá átt
— allavegana held ég að ég hafi
enga hæfileika á þvi sviði. Ég get
ekki imyndað mér að ég fengi
neitt kikk út úr slikri framleiðslu.
Ef þessi goðsögn er til þá hafa
einhverjir aðrir skapaö hana.
— En nú eru liðin rétt um tvö ár
siöan þú lést siöast frá þér heyra
og mér hefur heyrst á fólki að það
sé mikið að pæla i þvi, hvort þú
hafir ekki lengur neitt aö segja —
sért hreinlega „búinn að vera”
sem tónlistarmaöur Hvernig viltu
svara slfkum getgátum?
„Ég ákvað að taka mér fri frá
allri streitunni sem fylgdi þessum
tónlistarbransa. Þær aöferðir
sem ég notaði voru allar rangar
og ég var orðinn fastur i munstr-
um sem smátt og smátt voru að
brenna mig upp. Eins og ér, þá
pæli ég ekkert i þvi hvernig ég
eyði morgundeginum. Ef ég ætla
mér að gera eitthvaö þá gerist
það þegar þaö er timabært. Finni
ég þörf til aö tjá eitthvaö þá finn
ég mér einhvern farveg.”
„Ég geri bara komm-
ent”
— Nú hefur þvi stundum veriö
varpaö fram — m.a. af Jóni
Ó’Skari I tittnefndri grein — að þú
hafir verið — og sért — fyrst og
fremst eitthvert „kúlturfyrir-
bæri” hjá okkur menntamönnun-
um upp i Háskóla —heldur þú aö
alþýöan hlusti á þina tónlist?
„Ég vil algjörlega bera á móti
þvi að ég sé einkaeign einhvers
hóps — ég held að þetta sér þann-
ig, að sem fólk heyrir i mér hefur
áhuga á þvi sem ég er að fjalla
um og filar á hvern hátt ég geri
þaö — þaö fólk fer þá að hlusta.
Það þarf ekkert að vera uppi
Háskóla — það getur alveg eins
veriöútá sjó eöa að sinna rollum.
Það er svo annað mál, aö fólk i
háskóla er kannski meira að
pæla, þaö er i námi og gefur ser
grekar einhvern tima til aö pæla i
hinum og þessum hlutum — poppi
t.d. Þetta er þvi kannski algeng-
ara þar, en er samt alls ekkert
bundiö viö Háskólann. Fólk i öll-
um stéttum og á öllum aldri hefur
pælt i minni tónlist og minum
textum.”
— Og þá aðlokum, Megas, bver
er boöskapur þinn til alþýöunnar?
„Ég hef engan boðskap að
ílytja, ég geri bara komment.
Framhald á bls. 11.