Vikan - 14.02.1956, Qupperneq 7

starfsmanni rússnesku leynilögreglunnar, verið falið að fylgja
fangalest til Bulun og flytja yfirmanni ríkislögreglunnar aft-
ur skýrslu um „líðan og hegðan fangans Olgu Orlov.“ Átti hann
að ræða við liana í viðurvist fangelsisstjórans, fullvissa sig um
heilsufar hennar og gefa lögregluforingjanum skýrslu strax
og hann kæmi aftur til Moskvu. Hinsvegar var hann mjög
stranglega varaður við því að nefna fangann við nokkurn mann,
að viðlögðu lífláti. Og engin afskipti mátti hann hafa af að-
búnaði „01gu“ og geymslu.
Samtal sendimannsins við „01gu“ fór fram um miðja nótt
í skrifstofu fangelsisstjórans. Yfirfangavörðurinn sótti stúlk-
una sjálfur og stóð við dyr skrifstofunnar á meðan samtalið fór
fram. Það stóð í 30 mínútur, en að því loknu var sendimanni
sýndur klefi hennar.
Hann hafði það á tilfinningunni, að þótt varðhald hennar
væri alveg óvenjulega strangt og ómannúðlegt, væri ekki bein-
línis verið að reyna að murka úr henni lífið. Þannig var henni
séð fyrir hlýjum fatnaði og ljós fékk hún að hafa fáeinar
stundir á dag. En klefinn var kaldur og rakur, hún var geymd
í járnum og hún bar að staðaldri grímu af því tagi, sem þá
voru aðeins notaðar til að refsa verstu illvirkjum og þeim þó
sjaldnast gert að bera nema stuttan tíma í senn.
Sendimaður gaf skýrslu um för sína í Moskvu og var enn
áminntur um þagmælsku. Hann lagði til, að stúlkan fengi að
ganga laus, að hún yrði færð í samskonar klefa og venjulegir
fangar voru hafðir í og loks, að henni yrði hlíft við hinni
ömurlegu grímu. En þegar hann var kvaddur á fund lögreglu-
foringjans og endurtók þessar tillögur, fékk hann það svar, að
þær væru óframkvæmanlegar vegna öryggis ríkisins.
Hinn landflótta aðalsmaður lýsti yfir því við Calonne lög-
fræðing, að allar þessar varúðarráðstafanir gætu þýtt það eitt,
að „01ga“ væri laundóttirin, sem almannarómur eignaði keis-
aranum og fullyrt var að látin hefði verið „hverfa“. Hafi
kviksögurnar verið sannar — og tilgáta aðalsmannsins rétt —
var stúlkan í dýflissunni i Bulun því hinn rétti ríkiserfingi
Rússlands.
En víkjum nú sögunni aftur að Theodore Lermontor. Hver
var hann? Enginn annar, sagði Calonne eftir andlát hans, en
sá maðurinn, sem falin var framkvæmd níðingsverksins, hlaut
fyrir það óhemjufé, en var svo kvalinn af samvizkubiti upp
frá því, að hann stytti sér að lokum aldur.
Frásögn Lermontors (í endursögn Calonnes) var á þá leið,
að í júlí 1867 hefði yfirmaður ríkislögreglunnar sent eftir hon-
um og tjáð honum umbúðalaust, að í klaustri einu í grennd
við Moskvu væri geymd 17 ára gömul laundóttir Alexanders
keisara. Nú hefði leynilögreglan komist á snoðir um, að óvinir
keisarans hygðust nota stúlkuna sér til framdráttar, og alþjóð-
arheill krefðist því þess, að hún yrði fjarlægð hið bráðasta,
ekki síst sökum þess, að samsærismenn hefðu þegar upplýst
hana um hið sanna faðerni hennar. Væri ekki annað ráð fyrir
hendi en að senda hana í útlegð, og hefðu ráðgjafar keisar-
ans komið sér saman um að fela honum, Lermontor, fram-
kvæmdina.
Þremur dögum síðar var Lermontor aftur kvaddur á fund
lögregluforingjans. Fékk hann þá munnlegar fyrirskipanir um
að flytja stúlkuna til Bulun í Síberíu, en þangað væru þegar
farnir tveir af trúnaðarmönnum leynilögreglunnar til þess að
taka við stjórn fangelsisins og undirbúa móttöku fangans.
Lermontor spurði, hvort hann mætti beita stúlkuna þving-
un, ef hún neitaði að fylgja honum. Svarið var á þá lund, að
menn lögregluforingjans væru þegar búnir að sækja hana í
klaustrið og sæti hún í fangageymslu leynilögreglunnar. Ler-
montor óskaði þá eftir að fá að hafa tal af henni og fór það
'samtal fram samdægurs. Hann spurði, hvort hún vissi, hvert
ætti að flytja hana, og jánkaði hún því. Þrem vikum seinna
hófst ferðin til Síberíu. Lermontor og fangi hans ferðuðust
með stórum fangahóp, en þess var vandlega gætt, að stúlkan
hefði ekkert samneyti við hina fangana.
Vissi hún hvað beið hennar á leiðarenda? Nei, sagði Ler-
montor, hún vissi að vísu, hver var faðir hennar, og að fað-
ernið var orsök ógæfu hennar, en hún hélt frá upphafi, að
einungis væri verið að flytja hana í væga útlegð. Raunar full-
yrti Lermontor, að hann hefði ekki vitað sjálfur, hverjar mót-
tökur hennar voru búnar í Bulun. Sagði hann, að ef hann hefði
vitað það, hefði hann aldrei tekið að sér flutninginn.
Fyrstu móttökurnar í fangelsinu gáfu stúlkunni raunar ekki
ástæðu til sérstaks ótta. Henni var fengin þriggja herbergja
íbúð í húsi fangelsisstjórans og gamall kvenfangi var látinn
þjóna henni. En tveimur vikum eftir komu sína til Bulun, gerði
fangelsisstjórinn boð eftir Lermontor. Sýndi hann honum bréf,
sem bar innsigli lögregluforingjans í Moskvu og sem borist
hafði með hraðboða. Bréfið hafði inni að halda fyrirmæli um
„gæzlu og geymslu ríkisfangans Olgu Orlov“. Var þar nákvæm-
lega sagt fyrir um, hvernig geymslu hennar skyldi hagað, og
hótað vægðarlausum refsingum ef út af yrði brugðið. Sérstök
áherzla var lögð á það, að einangra yrði stúlkuna algerlega
NÝTT HÚS Á CEYLON
SVONA byggja þeir á Ceylon. Samkvæmt upplýsingnm stjórn-
arvaldanna, vantar þar nú hvorki meira né minna en 276,000
íbúðir! Auk þess er fólksfjölgunin svo ör, að landið þarfnast
minnst 40,000 nýrra íbúða á ári hverju. Maðurinn er að vinna við
verkamannabústað. I stað steypu, er notast við leir, og er honum
þjappað í sérstök mót, eins og hér er verið að gera.
frá öðrum föngum og ganga svo frá hnútunum, að jafnvel
kunnugir gæti ekki borið kennsl á hana. Þá ætti og að nota
við hana samskonar þvinganir sem þeir fangar væru beittir,
sem venjulegt eftirlit dygði ekki við. í einskonar eftirmála,
gerði svo lögregluforinginn með eigin hendi nánari grein fyrir
þeim varúðarráðstöfunum, sem hann taldi nauðsynlegar. Ósk-
aði hann eftir því, að stúlkan yrði látin klæðast samskonar
fangabúningi og karlfangarnir (þetta kemur heim við upplýs-
ingar Krylovs), enda mundi slíkur búningur bezt dylja útlit
hennar. Þá kvað hann, þótt illt væri, nauðsynlegt að láta hana
bera sakamannagrímu jafnt innan klefa síns sem utan.
Lermontor tjáði Calonne lögfræðingi, að bréfið hefði kom-
ið eins og reiðarslag yfir viðstadda. Hann, Lermontor, hefði
þegar lagst á móti því, að fyrirskipanir lögregluforingjans yrðu
framkvæmdar. Fangelsisstjórinn og yfirfangavörðurinn hefðu
líka verið á báðum áttum, einkum sá fyrrnefndi. Lásu þeir
hið furðulega plagg hvað eftir annað, í þeirri von, að þeim
tækist að finna einhverja smugu. Loks skutu þeir málinu á
frest.
En undir miðnætti daginn eftir var Lermontor á ný kvadd-
ur á fund fangelsisstjórans, sem tjáði honum, að hann og yfir-
fangavörðurinn hefðu orðið ásáttir um, að þeir yrðu nauðugir
viljugir að hlýða, og væri yfirfangavörðurinn þegar búinn að
sækja stúlkuna í íbúð hennar og tilkynna henni ákvörðun yfir-
valdanna. Á skrifborði fangelsisstjórans lá sakamannagríma.
Þetta var miðaldalegt og grimmúðlegt verkfæri. Einskonar
hjálmur eða járnhúfa féll þétt að kolli fangans og náði niður
undir augabrýr og allangt niður á hnakkann, en raufar voru
fyrir eyrun. I keðju, sem fest var aftan á ,,húfuna“, hékk gild
hálsgjörð, en framan á ,,húfunni“ var gríman og var hægt
að lyfta henni upp eins og andlitshlífinni á hjálmi miðaldaridd-
ara. Gríman var þannig sett upp, að fyrst var ,,húfan“ látin
á höfuð fangans, en síðan hálsgjörðinni brugðið um háls hon-
um. Þá var gríman felld yfir andlitið og læst við hálsgjörðina.
Var þá þessi höfuðbúnaður — hálsgjörðin, gríman og ,,húfan“
— orðinn að einni órjúfanlegri heild.
Framhald á bls. 13.
7