Vikan - 26.07.1956, Page 6

SJÓRÆHIIftlGIHM
SCll BJ^RGARI
MOMtlNSOiX
DR. Thomas Dover var um margra hluta sakir merkilegur
maður. Hann var víðsýnn og dutlungafullur, hugrakkur
og hugmyndaríkur. Hann var naumast fyrr orðinn læknir en
hann komst í iandstöðu við starfsbræður sína. Og hann átti enn
í hatrömum deilum við þá, þegar hann andaðist að loknum löng-
um og viðburðaríkum starfsferli.
Hann tók snemma upp á því að gefa fátækum læknishjálp
sína — og hlaut að sjálfsögðu fyrir það ámæli margra — og
þegar læknisstörf hans höfðu gert hann kunnan um allt Eng-
land, lagði hann þau á hilluna og gerðist í senn sjóræningi og
landkönnuður.
Nú á dögum er hann frægastur fyrir að finna upp lyfið, sem
aspirínskammtar nútímans eru sprottnir af —. og fyrir að bjarga
Robinson Crusoe.
Dover bjargaði Alexander Selkirk, skoska sjómanninum, sem
Defoe síðar gerði ódauðlegan i gerfi „Robinson Crusoe“, þegar
sjóræningjaskipin hans, Hertoginn og Hcrtogafrúin, vörpuðu
ankerum við Juan Fernandez eyju í nánd við Chile.
Ýmiskonar hjátrú var bundin við þessa litlu eyju og foringj-
arnir í liði Dovers vildu tefja sem skemmst við hana. Dover var
hinsvegar á öðru máli. Margir af áhöfnum skipanna voru veikir.
Skyrbjúgur hafði stungið sér niður meðal hásetanna og dular-
fullur sjúkdómur að auki. Dover afréð að láta skjóta sér á land.
Bátur var mannaður og áhöfnin á Hertogafrúnni fylgdist með
ferð hans upp að eynni. Það var farið að skyggja. Þegar bátur-
inn átti skammt ófarið, sáu menn á Hertogafrúnni sér til mikill-
ar furðu, að bál virtist hafa verið kveikt upp á eynni. Áhöfn-
inni sýndist bátnum snúið við, og Ijós voru sett upp til þess að
leiðbeina honum að skipinu. Annað ljós birtist í myrkrinu og
yfirmennirnir komust að þeirri niðurstöðu, að frönsk óvinaskip
lægju við ankeri undan eynni.
Það hvessti og bilið milli sjóræningjaskipanna breikkaði
nokkuð. Hertogafrúin hélt sig nær landinu og skaut úr byssum
sínum öðru hvoru til þess að gefa til kynna, hvar hún væri. Ein-
mitt þegar menn voru farnir að óttast, að Dover og ræðarar
hans mundu aldrei sjást framar, birtist báturinn við skipshlið-
ina. Dover hafði séð hir dularfullu ljós, en hvorki orðið var við
spönsk né frönsk skip.
Þegar birti, héldu skipin tvö varlega meðfram eynni, en sáu
ekkert grunsamlegt. Um hádegisbil fór Dover í land við sjöunda
mann. Allir voru vel vopnaðir. Könnunarsveitin sást lenda, en
kom ekki aftur. Þegar menn tóku að óttast um, að óvinaflokk-
ur hefði leynst í landi og handsamað mennina átta, var send-
ur öflugur liðsauki. Skömmu seinna kom allur hóþurinn aft-
ur, tilkynnti að öllu væri óhætt og hafði meðferðis þann, sem
valdur hafði verið að hinum dularfullu ljósum — „mann, sem
var klæddur geitarskinnum frá hvirfli til ilja“.
Þessi skrítni maður kvaðst heita Alexander Selkirk. Hann
fullyrti, að hann hefði verið stýrimaður á skipinu Cinque Ports
og að fyrir fjórum árum og fjórum mánuðum hefði skipstjóri
hans skilið hann eftir á þessari eyðieyju.
Hann talaði hægt og hikandi, eins og hann væri byrjaður að
gleyma mannlegu máli. Hann hafði lent í deilum við skipstjór-
ann, sagði hann, og skipið verið svo hriplekt, að hann hefði í fyrstu
ekkert haft á móti því að verða eftir á eynni. En þegar honum
hafði snúist hugur, skömmu áður en skipið létti ankerum,
hafði skipstjórinn þverneitað að taka hann aftur um borð.
Dover var að velta því fyrir sér, hvort hann ætti að trúa
manninum, þegar saga hans var staðfest á óvæntan hátt.
„Þetta er satt,“ sagði William Dampier, skipstjóri Hertog-
ans. „Ég þekki þennan mann. Ég var viðstaddur, þegar þetta
gerðist".
Hann hafði verið skipstjóri á Sankti Georg og slegist í fylgd
með Cinque Ports á umræddri ferð. Hann hafði talið, að Sel-
kirk hefði orðið eftir af frjálsum vilja.
Deginum lauk með því, að Selkirk var gerður að stýrimanni
6
á Hertoganum, og í ferðalok fékk hann 36,000 krónur í sinn
hlut af herfanginu.
Selkirk skýrði svo frá, að hann hefði séð skipin tvö kvöldið
áður, talið þau vera brezk og kveikt bál til þess að vekja á sér
athygli. Meðan hann dvaldist á eynni, hafði hann séð til all-
margra skipa, en aðeins tvö — og bæði spönsk — höfðu varp-
að ankerum. Hann flýði til skógar. Spánverjarnir elti og skutu
á hann, en hann komst undan.
Þegar hann hafði verið skilinn eftir á eynni, hafði honum
verið fenginn fatnaður, byssa, nokkuð af púðri, kúlur og tóbak,
hnífur, ketill og biblía. Með þessu hafði honum tekist að halda
í sér lífinu, en fyrstu átta mánuðina hafði einveran nærri gert
hann sturlaðan.
Hann reisti sér tvo strákofa og klæddi þá innan með geitar-
skinnum, en geitur gat hann skotið meðan púður hans entist.
Eld kveikti hann með því að núa saman tveimur spýtum. Hann
matreiddi í minni kofanum en í þeim stærri svaf hann, söng
sálma sér til hughreystingar og baðst fyrir.
Hann lifði á geitaketi, skelfiski og fljótakrabba, og á meðan
hann dvaldist á eynni, felldi hann um 500 geitur og fangaði
jafn margar og markaði sér þær.
Hann hljóp oft geiturnar uppi. I einum; slíkum leiðangri var
hann hætt kominn, þegar hann féll fram af háum kletti. Það
vildi honum til lífs, að geitin, sem hann var að elta, var undir
honum. En það leið heill sólarhringur, áður en hann gat dreg-
ist heim í kofann sinn, og í tíu daga treysti hann sér ekki á
fætur.
Það var urmull af köttum þarna og nokkra tók hann undir
verndarvæng sinn. Þeir höfðu komist á land úr skipum — og
líka rottur. Áður en Selkirk fékk sér kettina, var honum illa
vært fyrir rottunum, sem réðust að honum og bitu hann í svefni.
Hann tamdi líka riokkra kiðlinga og hafði þá hjá sér í kofan-
um. Stundum stytti hann sér stundir með því að syngja og dansa
með köttunum!
Þegar fötin hans ónýttust, saumaði hann sér skinnklæði og
hafði nagla fyrir nál.
Það tók hann marga mánuði að venjast einverunni. En þegar
honum tókst það, urðu þáttaskil í lífi hans. Hann fór að kunna
ágætlega við einsetulífið.
Til þess að týna ekki niður málinu, þuldi hann bænir dag-
lega upphátt.
Heimkoma Selkirks vakti feiknmikla athygli og allir ætluðu
að sjálfsögðu, að hann væri feginn frelsuninni. Én hann varð
fyrir vonbrigðum. Hann saknaði hinnar kyrrlátu eyjar sinnar.
„Þegar ég sá hann fyrst“, ritaði Sir Richard Steele, „leyndi
það sér ekki, að hann hafði lifað lífi einsetumanns. Maður fann,
að hann kærði sig harla lítið um siðmenninguna. Ég heyrði hann
oft lýsa því, hve mjög hann saknaði einverunnar. Éitt sinn sagði
hann við mig: Nú er ég efnaður. En aldrei aftur mun mér líða
eins vel og þegar ég átti ekki túskilding“.
— L. STRONG
^Bezt að auglýsa í VIKUNNI
i