Vikan - 12.09.1956, Page 5

fús til að leika þessa frönsku skáldkonu í kvik-
mynd, sem átti að taka í England fyrir enskt,
franskt og bandarískt fé. Og hún var í raun og
veru vonsvikin, þegar fjárhagsörðugleikar komu
í veg fyrir kvikmyndatökuna, sem Salka Viertel,
George Cukor og Laurence Olivier ætluðu að vera
með í. Árið seinna kom það aftur til orða að
hún byrjaði aftur að leika, i það skipti lá senni-
lega mesta- alvaran á bak við. Hún skrifaði t. d.
undir samning við hinn sjálfstæða framleiðanda
Walter Wánger og viðurkenndi móttöku á 50.000
dölum i fyrirfi-amgreiðslu fyrir að leika aðal-
hlutverkið í mynd, sem byggð yrði á skáldsögu
Balzacs „Hertogafrúin af Lageais", háróman-
tizkri frásögn frá því rétt eftir fall Napoleons,
frásögn um hertogafrú, sem gengui- í klaustur
og afsalar sér öllum lystisemdum heimsins 29
Greta og Schlee, sem hefur verið fastur fylgi-
nautur hennar, ráðgjafi og ferðafélagi í mörg ár.
ára gömul, eftir ljúfsárt ástaræfintýri. Eftir að
hafa lesið handritið, fallizt á það og leikið nokk-
ur atriði til reynslu árið 1949, fór Greta til Róma-
borgar, þar sem taka átti myndina. En af ýms-
um ástæðum var aldrei byrjað á henni — Wanger
átti meðal annars i erfiðleikum með að útvega
nauðsynlegt fé — og að lokum fóru allar fyrir-
ætlanirnar út um þúfur. En Greta átti enga sök
á þvi.
Síðan hafa engin slik áform megnað að vekja
áhuga hennar, nema rétt um stundarsakir. Árið
1952 fékk Munnally Johnson, einn af beztu og
ráðvöndustu kvikmyndaframleiðendum Holly-
wood, henni handritið af skáldsögu Daphne du
Maurier „Rakel frænka mín“, og bauð henni að-
alhlutverkið í fyrirhugaðri kvikmynd undir stjórn
Georges Cukors. Þá var Greta í London og Cukor
sendi Johnson sigri hrósandi skeyti. Daginn eft-
ir skipti Greta um skoðun. „Mér þykir það leitt,“
sagði hún ,,en ég get ekki leikið þetta hlutverk.
Ég hef ekki hugrekki til að leika i nýrri mynd.“
Eins og sést af þessu, þá heldur Greta áfram
að vera eggjandi og lokkandi, þó hún haldi sig
fjarri áhorfendum sínum. Vofa Gretu Gai'bo sést
allsstaðar, eins og einhver komst að orði.
Helgimyndin af Gretu er sköpuð af hugmynda-
ríku fólki, sem „breytti heilbrigðri bóndastúlku
í óraunverulegan njósnara“, svo að notuð séu orð
eins af þeim sem að þvi stóðu. En það lét sér
ekki nægja að slá upp frægasta andliti aldarinn-
ar — heldur eignaði það eiganda þess líka alls
konar dularfulla eiginleika, sem hrifu það sjálft,
en voru henni kvalræði. Einu sinni kviknaði
nokkrum sinnum lítilsháttar í kvikmyndavei'inu,
þar sem hún vann, og ýms önnur óhöpp komu
fyrir, að því er virtist af óskýranlegum ástæðum.
Undir eins breiddist sá orðrómur út, að Greta
væri upphafsmaðurinn. Hún væri poltergeist,
sagði fólli og deplaði íbyggið augunum. Og orð-
um sínum til stuðnings gat það liaft eftir orð
Ludwigs Bergers, sem á að hafa sagt, þegar
Greta var búin að segja eitthvað sem hneykslaði
hann (enginn virðist þó minnast þessa atviks):
,,Ef þii hefðir verið uppi á 16. öld, þá hefðir þú
verið brennd sem guldranorn“. Vinir Gretu spjöll-
uðu og ræddu oft um hana sin á milil og um-
ræður þeirra bárust svo út í breyttri mynd.
Þannig vai'ð sagan um hana til, og Greta varð
í hugarheimi milljóna manna að goðsögn, sem
Sögulok í næsta blaði
örfáir höfðu skapað — dularfull, ósnertanleg
gyðja, ímynd fegurðarinnar, ibyggninnar og vizk-
unnar.
Á vissan hátt gerðu þessar goðsagnir henni
óleik, þar sem Greta gat aldrei samsvarað þeim
eöa lifað i samræmi við þær. Hún hefur alltaf
verið það sem hún er enn i dag — kona með
hörmulegt og hrifandi barnalegt sakleysi. Hún er
brellin, eigingjörn, viljastei'k og sjálfselsk. Hún
krefst skilyrðislausrar dýrkunar og aðdáunar
vina sinna, annars er hún ekki i góðu skapi.
Hún er leyndardómsfull og gerir það að leyndar-
máli hvort hún hefur borðað egg eða ekki í
morgunverð eins og einhver hefui' sagt og er
barnslega áhugalaus um allt sem ekki viðkemur
henni sjálfri. Gamall vinur hennar, sem aldrei
hafði staðið fyrir framan myndavélna, en átti
að koma fram í sjónvarpi, bað hana um að gefa
sér einhver góð ráð. Greta svaraði af áberandi
kæruleysi: ,,Þaö er svo langt síðan ég hef gert
það sjálf, að ég er búin að gleyma öllu“. Vegna
getuleysis eða viljaleysis til að viðurkenna skyld-
ur raunverulegrar vináttu, er hún dæmd til að
lifa klausturlífi. Kona nokkur,. sem hefur þekkt
hana lengi, bæði í Hollywood og New York, seg-
ir: „Garbo er eins og Mona Lisa — eitthvaö það
fallegasta sem til er á jörðinni. En hún hirðir
ekki frekar urn mann en myndin gerir."
Mótsetningin í list hennar og einkalífi liggur i
þvi að hún, sem gat á léreftinu lýst ólíkustu til-
finningum af krafti og dýpt, á erfitt með að tjá
sig eðlilega í daglegu tali. Hún er betri áheyr-
andi en þátttakandi í samræðum. Henni þykii'
gaman að spjalla, og hefur þá oft yfir meinlegar
sögur um sjálfa sig, og hlær gjarnan að fá-
brotinni gamansemi. Hún er varkár í tali og bæt-
ir oft við ,,Ég veit að það virðist heimskulegt,
en . . .“ eða „Það trúir mér áreiðanlega enginn,
en . . .“. Og hún leggur beinar spurningar fyrir
ókunnugt fólk, alveg eins og barn, sem kemur
í nýtt umhverfi. „Hvað gerið þér? Eruð þér gift-
ar? Eigið þér börn?“ Þegar hún kom einu sinni
í fyrsta sinn í þekkta hattabúð í New York,
hneykslaði hún eigandann með því að spyrja hana:
„Eigið þér elskhuga?"
Það' hefui' alltaf þjakað hana, að fólk ætlast
til þess að hún segi eitthvað gáfulegt eða ákaf-
lega andlegt í hvert skipti sem hún opnar munn-
inn, vegna hins gáfulega sphinxlega svips á and-
liti hennar. Þær fáu setningar sem vinir hennar
hafa lagt á minnið, vöktu miklu fremur athygli
fyrir það hve tvíræðar þær voru en fyrir að þær
væru skynsamlegar. Greta virðist ekki hafa
nokkurn áhuga fyrir stjórnmálum eða bókmennt-
um. Hún hugsar yfirleitt ekki um neitt annað en
það, sem beiniínis viðkemur henni sjálfri. Hún
vai'ð amerískur ríkisborgari árið 1951. ,,Ég er
ánægð yfir að vera amerískur rikísborgari,“ vai'
það eina, sem hún hafði um það að segja, en
það er almennt vitað að hún notar aldrei at-
kvæðisrétt sinn. Vinir hennar hafa oft gefið
henni bækur, en aðeins til að komast svo að raun
um að hún hefur aldrei opnað þær. Það að hún
ætlaði í alvöru að reyna að telja Hitler á að
hætta stríðinu, ber dálítið órakenndri stjórnmála-
þekkingu vitni. En það mátti aldrei minnast á
striðið í návist hennar.
Það hefui' oft farið i taugarnar á vinum henn-
ar, einkum menntaðra fólkinu sem hefur átt
þátt í myndun helgisögunnar um hana hvað hún
snýst sifellt um sjálfa sig og innantóm málefni.
Jafn gamall vinur hennar og stuðningsmaður og
Cecil Beaton, lét einu sinni sleppa út úr sér eftir-
farandi ummæli: „Hún hefur ekki áhuga fyrir
neinu eða neinum, og það er jafn erfitt að um-
gangast hana og örkumla manneskju, hún er
álika sjálfselsk og algerlega ófær um að færa
nokkra fórn fyrir aðra. Það væri sannarlega
þreytandi að vera kvæntur henni, því hún er
stöðugt stynjandi og kvartandi. Hún er hjátrúar-
full, tortryggin og veit ekki hvað vinátta er.
Hún er ekki fær um að elska.“ Og svo heldur
hann áfram að velta því fyrir sér hvort „töfrar
hennar liggi ekki í einhverju bragði frá náttúr-
unnar hendi, sem komi manni til að skapa sér
mynd í huganum, sem hún geti svo aldrei sam-
svarað."
Þessi orð voru sögð fyrir tíu árum. En í fyrra
skrifaði Beaton: „Allur leyndardómurinn liggur
1 hinni bleltkjandi en fangandi tilfinninganæmi
hennar", og svo heldur hann áfram og talar um
„hinar óþrjótandi andlegu lindir hennar". Það
lítur semsagt út fyrir, að töfrar Gretu, hvort sem
þeir eru nú bragð frá náttúrunnar hendi eða ekki.
haldi áfram að hrífa jafnvel þá sem er vel kunn-
ugt um mannlega bresti hennai'.
Og núna þegar Greta er rúmlega fimmtug, er
töfravald hennar alveg óbreytt. Hún hefur jafn
heillandi áhrif á alla, hvort sem það eru gamlir
vinir eða nýir, karlmenn eða kvenfólk, enginn
getui- staðizt hana. „Hún er kannski hugsunar-
laus eins og dekurbarn, en hún er að minnsta
kosti meira lifandi en nokkur annar í kringum
Framllald á bls. llf.
Fegurðardrottning
greiðir gamla skuld
Zdenka Babic var kjörin fegurðar-
drottning Ástralíu árið 1956. Og þá fékk
hún tækifæri til að greiða skuld, sem
henni fannst hún vera í við Barnahjálpar-
sjóð Sameinuðu þjóðanna. Zdenka er fædd
í Jugóslavíu, en eftir stríðið hélt f jölskylda
hennar til Austurríkis, þar sem hún naut
góðs af störfmn Barnahjálparsjóðsins. I
þakklætisskyni fyrir þá aðstoð sem liún
fékk, þegar hún var lítil, tók Zdenka ný-
lega þátt í söfnun fyrir sjóðinn, sem gaf
stórfé í aðra. liönd,
5