Vikan - 22.10.1959, Blaðsíða 9

inlandinu höfðu verið styrktar
verulega, að hin mikla innrás Dana
i Norðimbraland og Austur-England
hófst.
Yfirráðum Engil-Saxa virtist lok-
ið á Englandi. Innrásarherirnir réð-
ust á alla austurströndina, þar sem
gömlu rómversku vigin lágu nú í
rústum, grafin i mold aldanna. Nú
voru engar rómverskar galeiður i
regluleguin eftirlitsferðum með
ströndum fram. Nú var engin stjórn,
sem gat sent mikinn herforingja
til< hjálpar með völdu liði.
En um allt voru klaustur og kirkj-
ur, auðugar að gulli, silfri og gim-
steinum; og þar mátti einnig finna
miklar matarbirgðir og vína og
ýmiss konar munaðarvörur þeirra
tíma. Hinir trúuðu Englendingar
höfðu tekið kenninguna um fyrir-
gefning syndanna gegn gjaldi til
kirkjunnar allt of bókstaflega. Synd-
ir þeirra voru margar, og oft sótti
iðrunin þá heim, og kirkjan hafði
auðgazt og dafnað að sama skapi.
Hér beið auðugt og auðveLt her-
fang biturra branda.
bað var ekki aðeins, að Englend-
ingar sýndu kirkjunni óverðskuld-
aða undirgefni, heldur var allur
herbúnaður þeirra i inesta ólestri.
bað var ekki einungis, að Danir
og Norðmenn gætu komið þeim á
óvart með hinum þjálfaða flota sín-
um, heldur sýndu þeir mikinn
hraða og kunnáttu i orustum á
landi. Þeir voru vanir að víggirða
herbúðir sínar af rómverskri
nákvæmni. Þá hafa lierbrögð þeirra
verið mjög rómuð. Má þar fyrst og
fremst telja látalætis-flótta þeirra.
Víða má lesa frásagnir af þvi, að
Englendingar liafi rekið heiðingja
á flótta, en að lokum félli þó sig-
urinn Dönum i skaut.
Sagt er frá því, að eitt sinn hafi
höfðingi þeirra, er þá sat um borg,
lýst yfir þvi, að hann væri að dauða
kominn, en bæði biskup staðarins
að veita sér kristna útför. Hinn
virðulegi klerkur fagnaði aftur-
hvarfi þessa vesalings heiðingja og
samþykktí að verða við beiðni hans.
En þegar lik hins látna víkings var
borið inn i borgina til að hljóta
Það tiðkast nú ekki lengur, að gift-
ar konur helgi sig eingöngu innan-
hússstörfum og hagi sér í klæðaburði
og öðru til samræmis við það, strax
þegar þær eru orðnar þrítugar. Og nú
er meira að segja svo komið, að ó-
giftar stúlkur á þeim aldri eru taldar
„ungar og óráðnar," í stað þess, að
þær voru álitnar „uppþornaðar pipar-
júnkur" áður fyrr.
Þetta viðurkennir hver einasti mað-
ur, og hvi skyldum við þá vera að
burðast með þessa úreltu kenningu
varðandi orðið „miðaldra" og það,
sem það var áður látið tákna? Hvers
vegna skyldum við þrjózkast við að
viðurkenna, að það er gerbreytt að
merkingu?
Að minnsta kosti er það mjög teygj-
anlegt hugtak nú orðið.
Sumar konur verða aldrei gamlar,
aðrar hafa verið það frá fæðingu. Og
sú staðreynd, að kona sé orðin fer-
tug, er því ekki að neinu leyti tengd.
Eigin afstaða yðar.
Við skulum nú athuga íyrst lítillega
þá kosti, sem fylgja því að verða fer-
tug.
Fertug kona hefur sigrazt á feimni
og framkomugöllum unglingsáranna
og hlotið í staðinn það öryggi og þann
mannlega skilning, sem reynslan ein
getur veitt.
kristilega útför. kom i ljós, að syrgj-
endurnir, sem fylgdu honum til
grafar, voru reyndar vopnaðir,
fræknir kappar, dulklæddir sem
syrgjendur, og létu þeir þegar hend-
ur standa fram úr ermum og vógu
menn á báða bóga.
Margar slíkar frásagnir eru til
um sxou og háttu vikinga; og víst
er það, að þeir voru lixldjöríustu
og ósvílnustu ræningjar, sem
nokkru sinni hal'a læxi stigið á
skipsfjöl. Og sökum skipuLagsleys-
is Engil-Saxa og ástands þessa
timabiis tókst þeim betur að íá
framgengt óskum sinum en nokki--
um oorum, sem reynt liafa að feta í
íótspor þeirra, — en þeir eru óiáir.
Af víkingasögnum frá þessu tima-
bili er engin lrægari en Ragnars
saga loðhrókar. tíann fæddist í
Noregi, en var tengdur dönsku kon-
ungsættinni. Han fór ungur í vik-
ing. „Vestur uin haf“ var orðtak
hans. Hann herjaði allt frá Orkneyj-
um til Hvitahal's. Arið 841 stýrði
hann flota vikingaskipa upp Signu-
l'ljót og réðst á Paris. Árásinni var
hrundið, og drepsótt kom fram ó-.
væntum hefndum við vikinga. Ragn-
ar sneri þá flota sínum til árásar á
Norðimbraland. En örlaganornirn-
ar voru honum enn andstæðar. Sam-
kvæmt Fornaldarsögum Norður-
landa voru að honum bornir skildir
og hann handtekinn af EIIu, kon-
ungi Norðimbralands, eftir að allt
lið Ragnars hafði verið fellt. Lét
Ella konungur varpa honum í orma-
garð, þar sem hann söng dauðasöng
sinn rneðal eitursnákanna.
Raqnar kvað:
Orrostur hefk áttar,
þærs ágœtar þóttu,
gerða ek mörgum mönnum
mein, fimm tigi ok eina;
eigi hugðak orma
at aldrlagi minu;
verðr mjök mörgu sinni,
þats minnst varir sjálfan.
Gnyðja mundu grísir,
ef galtar hag vissi,
mér er gnótt at grandi,
Framh. á bls. 30.
2>r. WuttLíai Jc
onaóóon
s s e-c % e '•tpspy %
Afstaðan milli kynslóðanna
Smekkur hennar og mat hefur
þroskazt, svo að hún lætur ekki leng-
ar ginnast af ytra gljáa, heldur leitar
þess, sem á bak við býr, og sækist
eftir þvi, sem hefur raunverulegt gildi
í sér fólgið.
Henni verða færri skyssur á og tek-
ur þær sér ekki eins nærri.
Hún hefur öðlazt hugrekki til að
mynda sér sjálfstæðar skoðanir og
lætur ekki almenningsálitið lengur
ráða afstöðu sinni. Hún nýtur þess,
sem veitir henni ánægju, en fer ekki
fyrst og fremst eftir því, sem tízka
og almenningsálit telur, að hún eigi
að hafa ánægju af.
Hún innir af hendi allar þær skyld-
ur, sem heimilishaldið leggur henni á
herðar, — veitist það ef til vill auð-
veldara vegna þess, að eitthvað af
börnunum er farið að heiman, — og
um leið fær hún rýmri tíma til þess
að vera eiginkona, en ekki eingöngu
húsmóðir.
Og henni er það Ijóst, að ástin verð-
ur einlægari og sannari, þegar árin
færast yfir.
___og nú fyrst hefst lífið.
Ef fertug kona aðeins kann að hag-
nýta sér kostina. verður hún enn
meira aðlaðandi en nokkru sinni fyrr.
Sé hún enn ógift, þarf hún ekki að
Framh. á bts. 29.
Þú
og
barnið
þitt
Hvert stefnir æskan?
Ætli menningin tortímist ekki,
þegar unga kynslóðin tekur við
af hinni eldri?
Þetta er mörgum manni hið
þyngsta áhyggjuefni, og sams
konar kvíði virðist hafa þjáð
hina silfxirhærðu kynslóð allt frá
þvi, að manninum hugkvæmdist
að nefna lífshætti sína menning.
En það er sjálfræðishneigð og
óstýrilæti æskunnar, sem þcssum
áhyggjum veldur. Þróttmikil æska
er jafnan uppreisnargjörn gegn
hefðgrónum forráðarétti foreldr-
anna.
Höfundur Egils sögu hefur fært
þetta mikla vandamál allra tíma
i listrænan bún-
ing, þegar hann
lýsir ósamlyndi
hins unga Egils
við Skalla-Grím,
föður sinn. Hann
gerir Skalla-
Grim að sigild-
um fulltrúa hinnar varfærnu eldri
kynslóðar, sem tekur reynslu
sína og hefð ættarinnar sem ó-
brigðula lifsvizku handa kom-
andi kynslóðum. Öfgarnar í eðli
hins skáldhuga Egils þóttu Skalla-
Grími ekki vænlegar til- að varð-
veita hróður ættarinnar. Samt
þekktu nú liklega engir nema
Landnámusérfræðingar smiðinn á
Borg, ef verk sonarins, sem
sameinaði í sér andstæður ættar-
innar, vörpuðu ekki ljóma á nafn
háns. i
Það er auðkenni kyrstöðu og
hnignunar, ef unga kynslóðin vex
upp án þess að lenda i andstöðu
við kynslóð foreldranna.ÖlI fram
vinda sprettur fram úr andstöð-
unni milli hins gamla, sem á að
þoka, og hins nýja, sem markar
þróun framtiðarinnar. í liægfara
þróun, sem varla sést miða, verð-
ur andstaðan milli kynslóðanna
væg, en á skeiði örrar þróunar,
sem við lifum nú, hlýtur andstað-
an að koma skarpar fram.
Dyggðir þreyttrar kynslóðar.
Það væri fjarri lagi að afneita
þeirri reynslu, sem eldri kynslóð-
in hefur aflað sér. Einu sinni var
hún æskan sjálf, sem réðst með
funandi ákafa gegn aðsteðjandi
vanda, sem kynslóð hennar feðra
hafði ekki megnað að leysa. Það
væri mótsögn i sjálfu sér að vilja
ómerkja könnun hennar, reynslu
og þekkingu. Af því leiðir þó ekki,
að æskumaðurinn geti tekið við
reynslu og lífsskoðun föður sins,
rétt eins og hann ætti að klæðast
stakki hans.
Engin ein kynslóð er þess um-
komin að túlka hina arfteknu
menningu að fullu og afhenda
liana næstu kynslóð. í menning-
artúlkun kynslóðanna stangast
harðar andstæður, og oft móta
hugsjónir löngu liðinna tima
æskuna sterkar en lífsskoðun
foreldranna. En fyrst og fremst
eru það breytt viðhorf og ný
vandamál, sem knýja uppvax-
andi kynslóð til þess að marka
eigin stefnu og mynda sér sér-
staka lífsskoðun.
Sú kynslóð, sem í svipinn
örvæntir um menningu framtíð-
arinnar, tók sjálf í arf mjög vafa-
saman skilning á eðli menningar:
þá trú, að mannkynið væri í
óskeikulli framför. Ot frá þessu
sjónarmiði virtist það sanngjörn
krafa, að eldri kynslóð réði jafn-
an viðhorfi og skoðanamyndun
hinnar yngri. En tvær heims-
styrjaldir hafa gert hina rósrauðu
framfaratrxx ærið tortryggilega.
Hitt er annað mál, að varfærni
og tryggð við forna hefð eru
höfuðdygðir þreyttrar kynslóð-
ar, sem hefur beðið ósigra sina
og brotið sverð sitt. Því á hún
erfitt með að skilja léttúð og fifl-
dirfsku æskunnar, sem lifir og
leikur eins og sigurinn mundi
falla lienni i skaut fyrirhafnar-
laust. Hin silfurhærða kynslóð
þekkir af bitm'ri reynslu, live
þungra fórna lífsbaráttan krefst,
og henni blöskrar. með hvílíkri
sigurvissu reynslulaus æska legg-
ur út á nýjar brautir og setur sér
áður óþekkt markmið. Þá finúst
lienni sem tengslin við forna
hefð bresti og hrun menningar-
innar vofi yfir.
Æskan — afl framvindunnar.
Með hverri kynslóð ris sól
menningarinnar að nýju yfir veg-
ferð mannkynsins.
Æskan finnur, að framtiðin er
hennar. Hún verður að marka
stefnu sína sjálf, jafnvel þótt með
henni virðist sveigt nokkuð af
þeirri leið, sem kynslóð feðranna
stefndi. Ofurgnægð óþreyttrar
orku, sem æskunni er gefin,
veldur þvi, að henni finnst allur
vandi auðleystur. Hjá glæstum
framtiðarvonum hennar sjálfrar
sýnist henni árangurinn af bar-
áttu eldri kynslóðarinnar smá-
vægilegur. Þessi - ofdirfskutil-
Framh. á bls. 29.
V I K A N
9