Vikan - 22.06.1967, Blaðsíða 16

HVERNIG VIÐ
FUNDUM TÝNDU
HELSPRENGJUNA
WILLIAM O.
RAINNE
FYRSTA
STÝRIMANN
Við stefncfum á
htifði niður brekk-
una og gerðum
okkar ítrasta til að
missa ekki sjónar
á slóðinni. Ég tók
við stjórn af Wilson
oggerði mitt bezta
til að afturskrúfan
gruggaði ekki upp
leðjuna, en samt
týndum við slóð-
inni. Það ætlaði að
gera okkur vit-
lausa. Við leituðum
eins og brjálaðir
menn í fimm
klukkustundir, en
fundum ekki slóð-
ina.
Lokaðu augunum og hentu skvrtuhnappi út ó miðian knattleikavöll, og leitaðu
síðan að honum að næturlagi með blossaljósi. Genk þú þetta.. ættirðu að geta fengið
einhveria hugmynd um, hvernig það var að finna helsprengjuna.
Ég var að störfum í Woods Hole Oceanographihc Institution í Woods Hole í Massa-
chusetts, þegar sprengjuflugvél af gerðinni B-52 rakst á tankvél af gerðinni KC-135
hótt í lofti nólægt Palomares ó Spóni. Þetta gerðist 17. janúar sl. ár. Við vorum önnum
kafnir við að láta Alvin, djúpfæra könnunarkafbátinn okkkar ganga ( geggnum alls
herjar viðgerð og eftirlit eftir árangursríka köfun niður á sex þúsund feta dýpi skammt
frá Bahamaeyjum og Bermúda.
Líkt og öllum öðrum manneskjum í heiminum var mér Ijóst að þrjár tuttugu mega-
tonna vatnsefnissprengjur höfðu fallið á spænska grund, en þegar það varð nokkurn
veginn Ijóst að fjórða sprengjan hafði lent í sjónum.. þóttist ég skynja að hér væri verk
handa Alvin. Fyrirliði áhafnar okkar, George „Brodie" Broderson, var greinilega á sama
máli, og þegar kallið kom frá flotanum, voru hann og menn hans búnir að gera kaf-
bátinn kláran. Þann fyrsta febrúar fermdum við Alvin með nauðsynlegum útbúnaði
og lögðum svo af stað til Spánar.
Fyrsta prófkönnunin, sem fór fram nálægt Rota skammt frá Gíbraltar, mistókst.
Það kom í Ijós að geymarnir láku. Viðgerðin tók þrjá daga, og sá tími var hlaðinn
spennu. Af ástæðum, sem liggja i augum uppi, var okkur mjög í mun að verða að
liði við að finna hina tvndu helsprengju, er fyrir okkur persónulega var líka talsvert
undir því komið, að vel tækist til. Þetta var fyrsta verk Alvins. Við höfðum sannað
að þessi litli (tuttugu og tveggja feta langi) kafbátur gat athafnað sig á allt að sex
þúsund feta dýpi, en engu að síður héldu margir því enn fram, að þessi framleiðsla
á djúpkafbátum væri hið sama og bókstaflega að henda peningum í sjóinn. Og okk-
ur til ennþá frekari hvatningar tók annar kafbátur lengri (fimmtíu og eins fets), Alum-
inaut, þátt í leitinni.
Þegar gert hafði verið við geymana, framkvæmdum við aðra prófköfun, þann ní-
unda febrúar. Sama dag fórum við um borð í LSD (Landins Ship Dock) USS Plymouth
Rock, og sameinuðumst síðan verkefnastvrk sextíu og fimm (Task Force 65) út af strönd
inni nálægt Garrucha. Þegar komið var á staðinn, þar sem leitin átti að hefjast, var Al-
vin fluttur yfir í LSD USS Fort Snelling, sem var móðurskip okkar þaðan af.
Endanleg skoðun á Alvin fór fram í hafrannsóknarskipinu Mizar, og þann fjórtánda
febrúar kafaði ég í fyrsta sinn. Marvin McCamis var aðstoðarstýrimaður minn og
Valentine Wilson, þriðji stýrimaðurinn, hafði eftirlit ofan sjávar með höndum. Allt frá
þessari köfun gegndum við þessum hlutverkum til skiptist.
Fjöll rísa þarna þegar upp frá ströndinn, og út frá henni er botninn há hlíð með jöfn-
um halla. Um það bil fimm mílur frá ströndinni, þar sem við hófum leit okkar, eykst
hallinn skyndilega og verður fjörutíu og fimm gráður. Á tvö þúsund og fjögur hundr-
uð feta dýpi er hæðarhryggur, og brattinn þar sjötíu gráður niður á um þrjú þúsund
fet. Þá tekur við annar hryggur og síðan enn meiri bratti niður á um þrjú þúsund og
sex hundruð feí.
Fyrst um sinn átfi að einbeita leitinni að því svæði, þar sem spænskur fiskimaður
hafði séð einhvern hlut, sem festur var í fallhlíf, detta í sjóinn. Flotinn hafði ná-
kvæmt botnkort af svæðinu, og um það áttum við nú að hringsnúast fram og aftur og
þrautrýna í hvern ferþumlung af botninum.
Alvin er útbúinn með breytilegu ballestarkerfi, sem hagnýtir þrýstingsheldar, sam-
antengdar álkúlur og gúmmísekki, sem eru til hlífðar við árekstri og að nokkru leyti
fylltir olíu. Þegar kafbáturinn er á niðurleið, er mestum hluta olíunnar venjulega dælt inn
í kúlurnar og vatnsþrýstingurinn kremur gúmmísekkina saman. Til að auðvelda ferð
ina niður, er olíunni dælt úr kúlunum í gúmmísekkina. Þetta eykur í rauninni það magn
af sjóvatni, sem kafbáturinn ýtir frá sér, og gerir hann léttari og meðfærilegri.
Alvin notar síðan aðalskrúfuna í afturendanum til að knýja sig áfram og tvær lyfti-
skrúfur, sína á hvorri hlið, fil að hreyfa sig upp og niður.
í fyrstu köfuninni fórum við niður á átján hundruð feta dýpi, en hin sterku Ijós
Alvins gerðu að verkum, að við sáum þetta tuttugu til þrjátíu fet frá okkur. Lands-
lagið í hallanum var tilbreytingarlaust, lágar öldur af leðju, sem tóku við ein af ann-
arri svo langt sem augað eygði. Enignn gróður var, aðeins leirbotn hulinn svo sem
þumlungs þykku lagi af leðju. Þar sem sjórinn var kyrr hreyfðist leðjan ekki, og
hún minnti á gráa, bólugrafna húð. Þegar Alvin eða eitthver sjávdídýrið gruggaði
10 VIKAN 25-tbl
Sprengjan lá í djúpri gontu á
tvö þúsund og fimm hundruð
feta dýpi, og var algerlega hul-
in í fallhlífinni .... Þeir Mac
og Val stýrðu bátnum niður í
gontuna og lögðu honum þar
þannig að hlið hans vissi að
sprengjunni. Þá var ALUMIN-
AUT kallaður á vettvang, og tók
hann sér stöðu rétt fyrir neðan
ALVIN..........
dfc-
2800 FETA DÝPI
HELSPRENGJAN
ALVIN
ALUMINAUT
5 MÍLUR
KURFURINN
25. tbi. VIKAN 17