Vikan - 13.05.1971, Síða 40

' — Oj bara, alltaf skal rigna
þegar ég gifti mig!
mikla athygli vakti. Bókin
fjallar um sameiginlega bar-
áttu liðsforingjans og heim-
spekingsins gegn hernaðarsinn-
uðum stjórnvöldum, sem af ör-
yggisástæðum lokuðu Eatherly
5nnii á. taugahæii. Þessi bók
fjallar um það, hvort ein lítil
manneskja getur komið í veg
fyrir, að hún sé látin fram-
kvæma og bera ábyrgð á verkn-
aði eins og kjarnorkusprengj-
unni í Hirosima, þar sem 200
þúsund manns létu lifið. Með
tilkomu hinnar nýju stríðs-
tækni er hægt að láta einn
mann framkvæma skipun, sem
sviptir milljónir manna lífinu.
Eatherly fylltist nýjum þrótti
og aukinni bjartsýni, eftir að
hann kynntist heimspekingn-
um. Hann hafði í huga að skrifa
ævisögu sína, og mörg kvik-
myndafélög sýndu áhuga á
málinu. En einhverra hluta
vegna hefur hvorki bókin eða
kvikmyndin séð dagsins ljós.
Hins vegar upphófst fyrir
nokkrum árum síðan deila um
það, hvort nokkuð mark væri
takandi á því sem Eatherly
segði og var sú tortryggni
byggð á þeirri staðreynd, að
hann K hefði alis ekki stjórnað
flugvélinni, sem lét sprengj-
una falla yfir Hirosima. Þetta
mun vera rétt að nokkru leyti,
þótt það skipti ekki höfuðmáli.
Eatherly stjórnaði flugvélinni,
sem gaf merki um, hvenær
sprengjan skyldi falla. Og mun
urinn á þessu tvennu getur
naumast talizt umtalsverður.
KJARNORKUFRÆÐINGUR
í EINANGRUN
Robert Oppenheimer, kjarn-
orkufræðingurinn, sem stjórn-
aði vinnunni við gerð atóm-
sprengjunnar, gat heldur ekki
lifað eðlilegu lífi eftir það sem
gerzt hafði. Hann neitaði að
smíða fleiri atómsprengjur og
eftir sögulegar yfirheyrslur var
hann sviptur embætti sínu ár-
ið 1953. Samið hefur verið leik-
rit um yfirheyrslurnar, og hef-
ur það verið sýnt víða um
heim.
Rannsóknarnefndin komst
að þeirri niðurstöðu, að Opp-
enheimer væri ekki áreiðan-
legur maður. Skoðanir hans
voru ekki aðeins hættulegar —
hann hélt því m.a. fram, að
hann gæti ekki borið ábyrgð
á smíði svo skelfilegra vopna
heldur hafði hann einhvern
tíma í æsku átt vini og kunn-
ingja, sem voru nú félagar í
kommúnistaflokknum! Þannig
var andrúmsloftið á McCarthy-
tímanum. Oppenheimer var tal-
inn ógna öryggi landsins, enda
þótt ekki væri hægt að sanna
á neinn hátt, að hann hefði
brotið landslög eða gerzt ó-
heiðarlegur gagnvart þjóð
sinni á neinn hátt. I dómsnið-
urstöðum var meira að segja
að finna þau viðurkenningar-
orð um sökudólginn, að hann
væri „hreinskilinn, viljasterkur
og staðfastur‘i.
Hreinskilni Oppenheimers
var meðal annars fólgin í því,
að hann lýsti þvi yfir fyrir
réttinum, að hann teldi stjórn-
málaleiðtoga landsins ekki hafa
til að bera þá dómgreind, sem
að hans mati var nauðsynleg
til þess að hafa undir höndum
svo hættuloíTt vopn sem kjarn-
orkusprengju.
Það var ekki með glöðu geði,
sem ríkisstjórnin setti Oppen-
heimir frá. Enginn efaðist um,
að hann væri einhver færasti
vísindamaður samtimans. Niu
árum síðar var revnt að veita
honum einhvers konar upp-
reisn. er honum voru veitt op-
inberlega Fermi-verðlaunin
fyrir skerf hans í þágu kjarn-
crkurannsókna.
—0—
Arkitek*. flueliðsforingi,
kiarnorkuvísindamaður: Þrír
m°nn sem ólík reynsla og mis-
munandi sjónarmið hafa knú-
ið ti' hins sama: að taka á sig
ábvrgð vegna glæpa samtím-
ans.
Þeir eru tákn samvizku
heimsins.
GÖÐVFRK í STAÐ
HEFNDAR
Framhald af bls. 12.
Hún hafði ekki neinn áhuga
á hiónabandi, enda þótt það
mundi að sjálfsögðu létta henni
ábyrgðina gagnvart drengnúm
og um leið bæta honum að
nokkru þá ógæfu, að faðir hans
vildi ekkert skipta sér af hon-
um, eftir að hann varð móður-
laus. Hjónaband systurinnar
varð henni nánast víti til varn-
aðar. Það fór hrollur um hana
enn, þegar henni varð að hug-
leiða það, hve litlu munaði, að
það yrði hún sjálf, sem sætti
þeim illu örlöugm. Fyrst í stað
hafði hún hatað systur sína fyr-
ir það, að hún skyldi kasta sér
í arma þess manns, sem hún
hafði gertTáð fyrir að yrði sinn
lífsförunautur. En smám saman
fór hún að skoða það, sem síð-
ar gerðist, nokkurs konar hefnd,
því að sjálf hafði hún gerzt sek
um svipað athæfi, áður en henni
var þannig goldið líku líkt.
Annetta starði í reykinn, sem
liðaðist upp af sígarettunni ...
En hvað þetta hafði allt farið á
annan hátt, ef hún hefði kunn-
að að meta ást Jans, áður en
það var um seinan. En hún
hafði einungis talið hana eitt af
þvíi sem leiddi af sjálfu sér,
öldungis eins og allan þann
munað, sem hún átti við að búa
hversdagslega. — Þær systurn-
ar, hún og Evý, höfðu misst
foreldra sína, skömmu eftir að
styrjöldin hófst, en auðug
frænka þeirra tekið þær að sér.
Jan átti heima í næsta húsi við
þær, og í æsku höfðu þau þrjú
verið óaðskiljanleg leiksystkin.
Þó var Jan Annettu samrýmd-
ari og var henni íafnan skjöldur
og skjói — og það eins, þegar
þau eltust. Henni féll róleg og
örugg framkoma hans og ástúð-
leg umönnun vel í geð, en dýpri
voru tilfinningar hennar gagn-
vart honum ekki. Engu að síð-
ur gerði hún sér það að leik að
gefa honum stöðugt und'r fót-
inn, eftir að hún komst að raun
um, að hann unni henni.
Hún var um tvítugt. þegar
leið'r hennar og Leifs lágu sam-
an. Þau hittust fyrst hiá ein-
hverjum sameiginlegum kunn-
ingium. Hann var heimsmaður
fr»m í fingurgóma, hrífandi,
glæsilegur og örugeur í s'álfs-
tr?ust' sínu. Hann hóf leiftur-
sókn þegar fyrsta kvöldið, og
hún lét smrast samstundis.
wann ráðgerði -ð flytmst til
Kanada, og hún hét því að slást
í fyled -neð honum. Jan var
fvrrti "-agurinr. sem hún trúði
fyrir því, að hún væri heit-
hundinn Leifi. og sársaukinn í
s'dn hans hefði ekki getað orð-
ið meiri, þótt hún hefði rekið
honum lcðrung. Nokkrum dög-
um eftir hvarf hann á brott úr
baenum, og síðan hafði hún
ekki séð hann eða til hans
spurt. Föður sinn hafði hann
misst árið áður; móðir hans
seldi húsið og fluttist til systur
sinnar, sem bjó ógift í höfuð-
staðnum.
Eftir að hún kynnti Leif fyr-
ir frænku sinni og Evý, mátti
kalla, að hann væri daglegur
gestur^þar á heimilinu. Fyrst í
stað veitti hún því ekki athygli
að neitt óeðlilegt væri við sam-
band hans og Evý, en ekki leið
á löngu, áður en hana tók að
gruna margt. Engu að síður
kom það yfir hana sem reiðar-
slag, þegar Evý lagði spilin á
borðið og sagði henni, að hún
gengi með barn Leifs. Mánuði
síðar voru þau svo komin í
hjónabandið og lögð af stað til
Kanada. Hin aldraða frænka
þeirra systra hafði alla samúð
með Annettu, og þegar hún lézt
árið eftir, kom á daginn, að hún
hafði arfleitt hana að öllum
eignum sínum. Þegar Annetta
reit systur sinni formlega til-
kynningu um það, bió hún ein
síns liðs í þessu ríkmannlega
húsi og hafði þjón og tvær þjón-
ustustúlkur til að stjana við sig.
Auðæfin veitti henni þó ekki
neina sanna ánægju. Smám
■saman fór hún að líta hlutina í
öðru ljósi. Nú gat hún ekki
lengur komizt hjá því að viður-
kenna, að hún saknaði Jans...
Tveimur árum eftir, að þau
Evý og Leifur héldu til TCanada,
barst Annettu bréf frá henni.
Hún stóð nú ein uppi í fjar-
lægu lancli með drenginn
þriggja missera gamlan. Leifur
var skilinn við hana og í þann
veginn að kvænast annarri.
Hún var félaus með öúu og þar
að auki veik og sárbað Ánnettu
um hiálp. Eitt andartak fannst
Annettu sem þetta væri Evý
aðeins réttlát hefnd, en svo
b'vsðaðist hún sín fyrir sjálfs-
e'sku sína og bjó tafarlaust för
sína til Kanada. Endurfundirn-
ir við Evý gerðu hana ótta-
slegna. Hún kom henni þegar í
læ^nishendur, en það reyndist
um, seinan. Annetta hét henni
þv’. þegar hún lá á banabeði, að
hún. skyldi taka drenginn að
sér. ef faðir hans brygðist.
S'-ömmu áður hafði Annetta
fengið lögfræðing til að ná
sambandi við hann, þótt hún
segði systur sinni það ekki, og
hafði hann þá svarað því til, að
hann gæti ekki tekið drenginn
til sín.
Enda þótt þetta hlyti að valda
gerbreytingu á högum Annettu,
varð hún því innilega fegin að
mega taka Óla litla að sér. Þeg-
40 VIKAN 19. TBL.