Vikan - 22.04.1976, Síða 21

Móðir min hafði sérkennilega
kimnigáfu. Nú til dags hefði hún
verið talin illgjörn, en i þá daga var
þetta kallað stríðni. Faðir minn var
vanur að segja: — Hún er bara að
spauga Dodie, þú mátt ekki taka
hana svona alvarlega.
Og samt tók ég hana alltaf alvar-
lega. í hvert skipti trúði ég henni, og
oft varð ég skelfingu lostin. Ég man
til dæmis, hvernig hún reyndi að fá
mig til að hætta að naga neglurnar.
— I öllum bænum Dodie, sagði hún,
hefurðu hugmynd um, til hversþessi
ósiður getur leitt. Hver smáögn,
sem þú bitur af nöglum þinum,
rennur niður í maga og borast inn
í þarmaveggina. Og svo fer að
blæða. Þegar allt er orðið fullt af hol-
um innan i þér, þá bara deyrðu!
Ég trúði henni eins og nýju neti
og nagaði neglurnar af helmingi
meiri ákafa en áður af einskærri
örvæntingu. Þegar ég svo fékk
fyrstu blæðingarnar þrettán ára, án
þess að nokkrum hefði dottið í hug
að búa mig undir það, þá þóttist
ég þess fullviss, að nú rættist spá-
dómur móður minnar, og ég lá
vakandi heila nótt og beið dauða
mins. Næsta dag sleppti ég mér
algjörlega í örvæntingu minni inni
á klósetti í skólanum, og það féll í
hlut ungs og elskulegs kennara að
leiða mig í allan sannleika um þetta
mál.
Ég þorði aldrei að trúa mömmu
fyrir þessu af ótta við reiði hennar.
Nú er mér hins vegar ljóst, að henni
hefði örugglega fundist það drep-
fyndið.
Það var áreiðanlega um svipað
leyti, sem mamma sagði mér frá
tikkandi köngullónni.
Faðir minn þurfti mikið að ferðast
vegna starfs sins, og þvi vorum
við móðir mín oft einar heima i stóra,
drungalega viktoríanska húsinu
okkar með niðurníddum garðinum í
kring. Mamma var fögur kona, og á
það var ég stöðugt minnt af fólki,
sembarokkurtværsaman. — Kæra
íris, sagði það, það er blátt áfram
ótrúlegt, hvað Dodie hefur erft litið
af útliti þínu. Indæl telpa, en svo
lík Franz...
Franz, en svo hét faðir minn, var
þjóðverji, góður maður, en svolitið
fjarlægur. Hann hafði gott hjarta,
en ekkert aðdráttarafl — að minnsta
kosti ekki fyrir vini móður minnar.
Hann var nokkru eldri en hún, svo-
lítið heyrnardaufur og lítið fyrir
samkvæmislíf. Ég held hún hafi
gifst honum vegna peninganna, sem
hann reyndist svo eftir allt saman
fremur fastheldinn á.
Ef til vill hefur hún einhvern
tíma elskað hann. Um það er erfitt
að segja nú. Þegar ég var barn, vissi
ég svo lítið um ást, að ég hefði ekki
getað sagt um það síðar, hvort hún
var til staðar.
Þegar faðir minn var að heiman,
skemmti móðir mín sér af miklum
móð. Hún hélt hvert boðið á fætur
öðru, sem stóð fram undir morgun,
og ég vaknaði oft síðla nætur við
það, þegar gestirnir voru að kveðja.
Mér var alltaf sagt að láta ekki sjá
mig, þegar mamma hafði gesti.
Fram til tíu ára aldurs var það
heldur ekkert vandamál, því hátta-
tími minn var hvort eð er svo
snemma, að engir gestir komu fyrr
en eftir þann tíma. En með árunum
jókst heimavinnan fyrir rkólann, og
þá varð ég að velja á milli eldhúss-
ins og herbergis míns. Uppi á lofti
var mjög kalt, jafnvel á sumrin,
svo að venjulega kaus ég að vinna
við stóra eldhúsborðið við yl frá
gömlu góðu olíuvélinni.
Ég var mjög skyldurækin að eðlis-
fari og þyrsti í viðurkenningu, og
ég lagði hart að mér til þess að ná
árangri. Svo var það eitt kvöld seint
i október, að ég var að grufla yfir
nýrri aðferð í stærðfræði. Ég var svo
niðursokkin í verk mitt, að ég veitti
ekki beinlínis eftirtekt daufu hljóði,
sem barst handan frá eldhússkápn-
um. Skyndilega varð mér ljóst, að
ég hafði heyrt þetta hljóð nokkuð
lengi. Dauft hálfkæft tikk.
Ég gekk yfir að skápnum og
grandskoðaði hann, en fann ekkert.
Ég sneri mér aftur að verkefni mínu,
en þetta daufa tikk lét mig ekki í
friði. Ég reyndi eins og ég gat að
hlusta ekki á það og einbeita mér
að bókunum, en það tókst ekki.
Þetta var óþolandi.
Þá gerði ég nokkuð, sem var
vitanlega ófyrirgefanlegt. Ég fór inn
í setustofuna, sem var full af háværu
fólki, og kallaði á mömmu.
Hún var klædd fölbleikum chiff-
onkjól, há og grönn með ljóst upp-
sett hár, og hún var eitthvað svo
óraunveruleg. En óánægjublikið í
augum hennar var raunverulegt,
þegar hún kom í áttina til mín.
— Dodie, elsku barn, hvað í
ósköpunum dlt þú? Og hún ýtti mér
út úr dyrunum með annarri hend-
inni, en bandaði með hinni til gest-
anna, að þeir skyldu halda áfram að
skemmta sér.
Þegar hún hafði hallað hurðinni,
hvíslaði ég flaumósa: — Fyrirgefðu,
en það er hljóð i eldhúsinu.
Gremja hennar var auðheyrð:
— Hljóð, hvaða hljóð?
— Ég get ekki fundið það. Ég
skil ekki, hvaða hljóð þetta er eða
hvaðanþaðkemur. Mamma, komdu
og gáðu, gerðu það.
Hún elti mig með semingi. — Ég
heyriekkert.
— Hlustaðu mamma. Þarna,
heyrirðu ekki tikkið?
Ogþá heyrði hún það. —0 þetta,
sagði hún áhugalaus. — Ég veit
ekki, hvað þetta er. Skiptir það
nokkru máli?
Móðir mín var að sjálfsögðu eitt-
hvað búin að smakka það. Það er
vist hvort eð er ein ástæðan fyrir
svona samkvæmum. En hvort sem
hún var undir áhrifum eða ekki,
gat maður aldrei vitað upp á hverju
hún kynni að taka. Nú sagði hún:
— Blessað barn, vertu ekki með
neina heimsku, það er ekkert að ótt-
ast, alls ekkert.
Og sem snöggvast fannst mér hún
næstum því vingjarnleg. Hún gekk í
átt til dyranna, en sneri sér svo við
og sagði: — Tikkandi köngulló,
það er allt og sumt.
Líklega hefur henni allt í einu
dottið i hug gegndarlaus hræðsla
mín við köngullær. Hversu oft hafði
hún ekki sagt við mig: — Passaðu
þig Dodie, það er köngulló undir
rúminuþínu — og hlegið dátt, þegar
ég hljóp æpandi út úr herberginu.
Auðvitað átti ég aldrei að hlusta
á hana, en ég var nú einu sinni svona
gerð, tilfinninganæm og trúgjörn.
Ég greip í handlegg hennar.
FYRRI
HLUTI
— Hvað segirðu mamma? Ég vildi
vita meira, þótt ég óttaðist það.
sem ég kynni að hey ra.
— Tikkandi köngulló. Hún er á
bak við þilið, og tikkið stafar af
því, að hún bankar með öllum átta
fótunum til að reyna að komast út í
gegnum þilið. Hafðu ekki áhyggjur
afþví. Það getur tekið hana mörg ár.
Ég starði á hana með hryllingi.
Eins og ég hafði mikinn viðbjóð á
köngullóm, þá fannst mér þó enn
hræðilegra. að hún væri þarna inni-
lokuð. Innra með mér átti sér stað
undarleg togstreita hryllings og
samúðar.
— Farðu ekki! Farðu ekki! Ég
skil ekki. Hvernig komst köngullóin
þarna inn? Hvernig er hún? Mamma
við verðum að gera eitthvað í þessu.
Móður minni var ljóst, að hún
hafði þarna lagt grundvöll að hryll-
ingsefni, sem hún gæti notað út í
æsar. Hún kom aftur inn í herbergið.
— Ja, ég held það hljóti að vera
þannig, að móðurköngullóin verpi
eggjum sínum í viðinn, og þau eru
mjög lengi að klekjast út. og þegar
þau loksins klekjast út, þá er allt
orðið svo þakið ryki og óhreinindum.
að nýtt yfirborð hefur myndast. Svo
liða mörg ár, þangað til nýja köngul-
lóin er orðin nógu stór og sterk til
þess að brjótast úr fjötrunum.
Svo ótrúlegt sém þetta var. þá
hvarflaði ekki annað að mér en að
trúa þvi, og það vissi móðir mín
Hún veitti orðum sínurn aukna
áherslu, með því að sveifla hand-
leggjunum fyrir ofan höfuð, og þar
sem hún stóð fyrir framan eldinn.
teygðist skugginn af henni upp á
vegginn og upp í loftið. og mér
fannst hún sannarlega líkjast risa-
vöxnu köngullóarskrýmsli, sem
brytist um í örvæntingu. Ég hörfaði
undan og leitaði skjóls bak við
stóra borðið Hún lét handleggina
falla og hélt áfram:
— Köngullóin ber með fótum
sínum i viðinn, en um leið verður hún
sífellt stærri og stærri og erfiðara
fyrir hana að brjóta nógu stórt gat
á vegginn til þess að sleppa út,
þangað til hún er orðin svo stór, að
annað hvort tekst henni að brjótast í
gegn — og móðir min sveiflaði hand-
leggjunum í stóran boga, og skugg-
inn af henni féll á mig — eða hún
deyr.
Það varð þögn. Ég greip aftur i
hana dauðahaldi, en hún losaði sig
og sagði með dulúð í rómnum: —
Það er sagt, að það sé tákn. aðvörun,
að heyra þetta. Tikkandi köngulló.
Svo brosti hún. — Ertu nú
ánægð?
Ánægð? Ég var vægast sagt
skelfingu lostin. Ég stóð þarna ein
og yfirgefin i eldhúsinu og starði
á eldhússkápinnog hlustaði á tikkið.
sem var nú enn greinilegra en áður,
og hvað vissi ég nema köngullóin
væri nú þegar orðin nógu stór til
þess að brjóta niður skápinn. Hvað
hafði hún verið þarna lengi? Kannski
hafði hún verið þarna árum saman
og beðið þess. að feitar loðnar
lappirnar væri orðnar nægilega
sterkar til þess að vinna á þilinu.
Ég var eins og tvær manneskjur.
önnur beið þess með sjúklegum
ótta. að skrýmslið brvtist í gegnum
þilið og ryddi bollum og diskum
niður á gólf, hin engdist af með-
aumkun með vesalings skepnunni.
sem var kannski eftir allt saman
bara litil og hjálparvana, einmana
og örvæntingarfull að revna að
brjótast lít úrgröf sinni
Loks tók ég bækurnar minar
saman skjálfandi höndum og fór upp
i kuldalega, óvistlega herbergið
mitt. En tikkið virtist hafa elt mig.
og loks ýtti ég óloknu verkefninu
til hliðar og bældi mig niður í rúmið.
þar sem ég gaf imyndunaraflinu
lausan tauminn eftir löngum dimm-
um göngum sálar minnar, og nú var
það ég, sem var að reyna að komast
út. en heljarstór köngulló revndi
að brjótast inn til mín. Hún var
svört og ógnvekjandi, og það undar-
lega var. að hún hafði andlit móður
minnar. Mér tókst ekki að sofna
fvrr en löngu eftir að siðasti gestur-
inn hafði kvatt.
Langur tími leið, án þess ég hevrði
í tikkandi köngullónni. Sem betur
fór. hélt móðir mín þessi samkvæmi
sín ekki oftar en einu sinni i viku
og aldrei, þegar faðir minn var
heima. Og ég fékk að læra inni í
stofu. þegar hann var heima.
Kvöld eitt. þegar hann var heima
og við sátum bæði inni í stofu. leit
hann upp úr blaðinu og spurði mig.
hvað ég væri að læra.
— Algebru, svaraði ég stuttlega.
En mig langaði til að ræða námið
við einhvern, og móðir min sýndi
því lítinn áhuga. svo ég bætti við: