Vikan - 06.12.1984, Blaðsíða 54

„Kosta og Boda eru tvö lítil þorp
í Smálöndum í Mið-Svíþjóð. Þau
eru umlukin skógi og þarna er
nánast ekkert annað gert en að
framleiða þessa glermuni. Fyrir-
tækið Kosta Boda dregur svo nafn
sitt af þessum þorpum. Kosta er
aðeins stærra og þar búa eitthvað í
kringum fimmtán hundruð
manns. Húsin eru flest rauð og
hvít, einlyft meö burst og það er
hálfgerður ævintýrablær yfir öllu.
Það er mikil kyrrð þarna og fólkið
einstaklega vingjarnlegt. Það má
segja að þarna sé nákvæmlega
sami bragur yfir öllu og í sögum
Astrid Lindgren um Emil. Við
förum alltaf að minnsta kosti
tvisvar á ári til Kosta og mér
finnst ég alltaf koma betri maður
þaðan aftur. Okkur líður vel þarna
og förum þangað meira þess
vegna, því innkaupin í verslunina
getum við nú orðið afgreitt í gegn-
um síma eða á sýningum sem við
sækjum reglulega. Við ljúkum
venjulega ferðalögum okkar á
sýningarnar, sem eru í Frankfurt
í Þýskalandi, á því að fara í Smá-
löndin.”
Þarna gengur
glerblásturinn í arf
En hvers vegna eru þessar
vörur, sem sameina bæði list og
notagildi, búnar til á þessum
slóðum?
Guðrún: „Þarna er nægur
skógur og hann var kveikjan að
gleriðnaðinum. Skógurinn var
fyrir hendi og þar með eldi-
viðurinn til að kynda í smiðjunum.
Þarna inni í miðri Sviþjóð finnst
annars ekkert af þeim hráefnum
sem til þarf eins og til dæmis sand-
ur. Það hefur þurft að flytja hrá-
efnin annars staðar frá. Gler-
smiðjan Kosta var stofnuð árið
1742 og er því um 242 ára gömul,
elsta glersmiðja í Svíþjóð. Þorpið
Kosta dregur nafn sitt af þeim
sem stofnuðu fyrirtækið, en annar
hét Koskull en hinn Stael von
Holstein og voru báðir foringjar í
lífverði Karls tólfta. Svíakonungs
og það eru fyrstu stafimir í nafni
beggja sem mynduðu fyrirtækis-
og siðar þorpsheitið. Þetta eru
ekki nein venjuleg sænsk nöfn,
enda nöfn þarna um slóðir mörg af
þýskum svo og af austurevrópsk-
um uppruna. Þetta voru upphaf-
lega Þjóðverjar og Tékkar sem
voru fluttir inn, má segja til að
vinna við þetta og koma þessu á
fót. Glersmiðjan í Boda var svo
stofnuð 1864 af nokkrum gler-
blásurum í Kosta en þær samein-
uðust upp úr 1950 í Kosta Boda. í
dag er það ekki lengur skógurinn
sem er ástæðan heldur hefur
þarna skapast hefð glerblásara.”
Már: „Eg þekki ekkert annað
fag sem gengur eins mikið í erfðir
og glerblásaralistin. Þarna eru
heilu ættbálkarnir þar sem rekja
má glerblástur í karllegg langt
aftur í aldir. Einn frægasti gler-
blásari heims í dag, Bengt
Heintze, býr í Kosta. Hann er nú
kominn yfir sjötugt og er níundi
eða tíundi glerblásari í beinan
karllegg — en því miður líka sá
síöasti í röðinni því hann á engan
son!”
Hönnuðir, gler-
blásarar — allir
sem ein fjölskylda
„Eg hef alltaf jafngaman af því
að koma í verksmiðjuna og horfa
á fólkið vinna,” segir Guðrún.
„Það er eitthvað svo sérstakt and-
rúmsloft þar og eitthvað sem
heillar. Þama vinna allir saman
og eru eins og ein fjölskylda.
Hönnuðirnir búa á staðnum — þeir
segja sjálfir að árangurinn verði
ekki eins góður ef þeir eru ekki í
andrúmsloftinu sem ríkir þarna.
Einstaka listamenn búa þó ekki
þarna heldur koma reglulega og
vinna þá í nokkra daga í senn með
glerblásurunum.”
Og þekktu nöfnin?
Már: „Það er kannski helst að
fólk kannist við nöfn eins og Rolf
Sinnemark og Bertil Vallien. Rolf
Sinnemark er einn þeirra sem
ekki búa á staðnum og það hafa á-
reiðanlega einhverjir lesið um
hann í skandinavísku viku-
blöðunum. Hann er nokkurs konar
þúsundþjalasmiður, hvort heldur
það er í gleri eða silfri, og er að
verða eitt þekktasta nafn Svía á
þessu sviði.”
Þið eigið kannski uppáhalds-
listamenn þarna?
„Já, ég,” segir Guörún og lyftir
fallegri skál upp af borðinu.
„Minn uppáhaldslistamaöur
þarna er BertÚ Vallien. Skálamar
hans, og það sem hann gerir,
segja manni svo mikið. Ég held
líka upp á Paul Hoff. Hann var
áöur hjá Kosta Boda en er nú
kominn í keramik til
Gustavsberg.” Og Guðrún lyftir
upp forláta froski. „Mér þykir
mjög vænt um þennan, hann og
hans líkar eru gerðir fyrir Wild
Life Fund og eru í takmörkuöu
upplagi.” (Og blaðamaður verður
að viðurkenna að það er mikill
munur á froskinum og hreinlætis-
tækjunum sem kannski fleiri
þekkja frá Gustavsberg.)
„Snertið munina"
Það sést greinilega á heimili
Guðrúnar og Más að þau hafa
gaman af fallegum hlutum og
listaverkum, vandlega valdar
myndir og munir prýða alls
staðar.
Már: „Það er mjög ánægjulegt
hversu fólk kann miklu betur að
meta glermuni en áður, smekkur
fólks hefur breyst og það er mikið
til því að þakka að hér hafa
sprottið upp vandaðar verslanir.
Bergvík er svo annað ánægjulegt
dæmi og er alveg aðdáunarvert
hversu vel er staðið að öllu þar.
Ég get ekki neitað því sjálfur að
mér finnst gaman að vera innan
um fallega muni og ég verð líka að
játa að ég hef meira gaman af að
selja fallega skál en matardisk
þótt þeir geti verið fallegir líka.
Ég get sagt þér að ég hef stundum
gripið mig í því að selja fallegan
hlut sem ég svo dauðsé eftir.
I fyrra voru keyptar 20 stórar
skálar eftir Bertil Vallien, þetta
eru dýrar skálar sem ekki seljast
eins og heitar lummur, engar tvær
eru eins og ég sé eftir hverri
einustu skál sem selst. Það er
gaman að horfa á fallegar skálar
og fallega vasa en það er bara brot
af því að upplifa þetta fallega
handbragð. Maður þarf aö taka
hlutinn í hendurnar og finna hann.
Það hafa sjálfsagt margir ein-
hvern tíma rekist á spjald í hillu
þar sem á stendur: „Vinsamleg-
ast snertið ekki munina — eða
eitthvað í þeim dúr, en þetta er
nokkuð sem mér finnst af og frá.
Mér myndi sjálfum ekki detta í
hug aö kaupa glervöru sem ég
hefði ekki komið við. Við Guðrún
höfum stundum rætt þetta þegar
fólk kemur inn í búðina og er hrætt
við að snerta hlutina. ”
Guðrún: „Danskur hönnuður
hjá Holmsgárd sagði eitt sinn á
sýningu að hann vildi helst sjá
skilti í öllum hillum allra glerlist-
arverslana þar sem á stæði:
Snertiðmunina.”
Er með skáladellu
Skálar eru mjög áberandi meðal
fallegra muna á heimilinu. Þær
eru af öllum stærðum og gerðum.
„Það er Guðrún sem stendur fyrir
þessu,” segir eiginmaðurinn.
„Þetta byrjaði eiginlega í fyrstu
heimsókninni í Smálöndin. Við
vorum á ferðalagi með vinafólki
okkar frá Svíþjóð sem var þá hlut-
hafar í Kosta Boda. Þetta var árið
1973 og við þekktum þessar vörur
ekkert en urðum strax mjög
hrifin. Þremur árum síðar eða
1976, þegar það kom til tals að við
tækjum við umboðinu hér heima,
endaði þetta með því aö við
opnuðum verslunina. í þessari
fyrstu ferð okkar var mér gefin
skál og það varð síðan þannig aö
vinur okkar, sem bjó í Kosta í
nokkur ár, gaf mér alltaf eina skál
í hverri heimsókn okkar. Þetta
voru og eru allt mjög sérstakar
skálar og stundum aðeins til ein
eða tvær af gerðinni. Nú, allt í einu
var ég komin með dellu fyrir
skálum og farin að fara inn á lager
þarna í leit að hinum ýmsu
skálum.”
Kemur þú þeim öllum fyrir eða
eru þær til skiptis uppi við?
„Þetta eru litlar skálar og hjá
mér er alltaf pláss fyrir eina skál í
viðbót.”
Már og Guðrún eru bæði fædd og
uppalin í Reykjavík og hafa búið
þar alla sína tíö. Már er viðskipta-
fræðingur og rekur auk verslunar-
innar fyrirtækið Egill Árnason hf.
en frá því fyrirtæki kemur ekkert
gler heldur sléttar og felldar
spýtur — þó þannig spýtur að þær
gleðja augað auk þess sem þær
hafa notagildi — nefnilega parket.
En er ekki erfitt aö fara úr
fallegum glervörum í spýturnar?
„Nei, það er gott að koma frá
hörðum spýtum í brothætt gler.
Þetta tvennt er svo gjörólíkt að
það verkar eins og endurnæring
að fara úr einu í annað. ’ ’
„Már er eiginlega innflytjand-
inn minn,” segir Guðrún og hlær.
Fljótandi
skrifstofustúlka
milli Bordeaux
og Casablanca
Það fylgja því oftast einhver
ferðalög að reka verslun eins og
Kosta Boda og fara Guðrún og
Már eins og áður getur út að
minnsta kosti tvisvar á ári í
sambandi við fyrirtækið. En þetta
er þó ekki eina starf Guðrúnar
sem hefur tengst ferðalögum —
hún virðist beinlínis hafa elt þessi
störf uppi.
„Ég hef alltaf haft gaman af því
að ferðast. Þetta er kannski í blóð-
inu því pabbi var sjómaður. En
þetta er ekki alveg út í hött. Ég
var flugfreyja hjá Loftleiðum frá
1952 til 1960. Þetta var þegar það
var svo spennandi að vera flug-
freyja. Það er það reyndar ennþá,
en þetta var öðruvísi á þessum
árum. Það er erfitt starf að vera
flugfreyja en það var ennþá erfið-
ara á þessum tíma. Þá tók flugiö
til New York fjórtán til átján
klukkutíma í staðinn fyrir fimm
núna. Svo þurfti að stoppa í
Goosebay og Gander. Það var
stundum hálfóhugnanlegt á vet-
urna þegar vélarnar lentu í mikilli
ísingu og þegar mótvindur var
mikill — en vélarnar voru ekki
þrýstijafnaðar. En þetta var samt
spennandi. Við Már giftumst svo
árið 1959 og ári seinna hætti ég í
fluginu, þá búin að eignast fyrsta
son okkar af þremur. Ég fór síðan
seinna að vinna í gestamóttöku á
Hótel Loftleiðum eins og svo
margar flugfreyjur gera þegar
54 ViKan 43. tbl.