Vikan - 29.08.1985, Blaðsíða 6

Göngum við í kringum einiberjarunn,
einiberjarunn, einiberjarunn.
Göngum við í kringum einiberjarunn
snemma á sunnudagsmorgni.
Þeir eru líklega ekki margir sem hafa leitt hugann að
því að þessi gamalkunna vísa gæti verið dulin fræðslu-
vísa í sambandi við getnaðarvarnir. En hún er þó eitt af
því sem bar á góma þegar Vikan ræddi við Kristínu Ást-
geirsdóttur sem vinnur að cand. mag.-ritgerð um tak-
markanir barneigna á Islandi á tímabilinu 1880 til 1960.
Um 1880 er byrjað að framleiða smokka og hettur úti í
hinum stóra heimi og miklar umræður fara fram um
þessi mál í Evrópu og Bandaríkjunum en í kringum 1960
lítur pillan dagsins Ijós. Það er þó ekki aðeins á þessu
tímabili sögunnar sem fólk hefur þekkt eitthvað til
getnaðarvarna. Frá örófi alda hefur fólk farið ýmsar
leiðir og beitt alls kyns aðferðum í sambandi við tak-
markanir á barneignum og heimildir um getnaðarvarnir
ná um það bil þrjú til fjögur þúsund ár aftur í tímann.
Eitt af fyrstu dæmunum um getnaðarvarnir er að finna í
Biblíunni og í ævafornum kínverskum læknabókum er
aðferðum til fóstureyðinga lýst. I papírushandriti frá
Egyptalandi um 1500 fyrir Krist er að finna uppskriftir
að hettum og töppum og um allan heim eru þekktar
jurtir sem hafa verið notaðar í sambandi við getnaðar-
varnir — hér á norðurslóðum meðal annars einiberin af
einiberjarunnanum. Kristín Ástgeirsdóttir, sem erfædd
og uppalin í Vestmannaeyjum, varð stúdent frá
Menntaskólanum við Hamrahlíð árið 1971. Hún vatt sér
strax í sögunám, meðal annars til Svíþjóðar, og hélt
síðan áfram í sögu og bókmenntum eftir að heim kom.
Undanfarin ár hafa mikið til farið í pólitíkina hjá Krist-
Kristínu, í Kvennaframboðið og Kvennalistann.
„Hvort þafl var pillan, sam garði konum kleift afl fara út afl vinna, efla
hvort vinnan krafflist nýrra getnaðarvarna, þafl er önnur saga," sagfli Krist-
in i lok vifltalsins „en svo mikifl er víst afl i dag er hœgt afl fé pillu, froflu,
smokk án þess afl verða fyrir aflkasti." Kristín stillti sér upp fyrir framan
Reykjavikurapótek, einn þann stafla sem sœkja mé getnaðarvarnir til.
Mæðurnar sjálfar nýskrii
Viðtal
„Ég hef lengi haft mikinn áhuga á
félagsmálum. Áhugi minn á kvenna-
málum sérstaklega held ég að hafi
vaknað þegar ég var svona þrettán ára
og mamma mín, sem er hjúkrunar-
kona, fór út að vinna. Mér fannst hún
gjörbreytast við þetta og ég gerði mér
þarna grein fyrir því hvaö það var
mikilvægt að konur ættu sitt líf utan
heimilisins og væru efnahagslega
sjálfstæðar. I menntaskóla og háskóla
fylgdist ég með stúdentapólitík og
um getnaðarvarnir heima og heiman fyrr á tímum við Kristír
um takmarkanir barneigna á íslandi 1880— 1960 á ráðsi
kvennahreyfingum. Eg fylgdist með
Rauðsokkahreyfingunni frá upphafi og
var félagi í henni frá 1975 til 1981 þegar
Kvennaframboðið var stofnað. Og
þessi kvennaáhugi hefur ekkert yfir-
gefiö mig. Áhugi minn þar beinist bæöi
að pólitík og eins hinu fræðilega. 1
sagnfræðinni hefur verið mikill vöxtur
í kvennasögu og kvennarannsóknumá
síðustu árum. Kvennasaga er ein af
þeim greinum sögunnar sem mér finnst
alveg óskaplega spennandi vegna
þess að þetta er óskrifuð saga. Þær
kvennarannsóknir, sem hafa verið
gerðar, hafa aöallega beinst aö póli-
tískri sögu kvenna og baráttu
kvenna fyrir auknum réttindum. Því
sem lýtur aö einkalífinu hefur sama og
ekkert verið sinnt. Nú, ástæðan fyrir
því að ég valdi aö fjalla um tak-
markanir barneigna í lokaritgerðinni
minni er sú að ein af þeim miklu þjóð-
félagsbreytingum, sem hafa átt sér
stað á undanfömum 100 árum eða svo,
er sú bylting sem hefur átt sér stað hjá
konum. Þær eru ekki lengur ofurseldar
því að vera alltaf bamshafandi. Mig
langar til að draga upp mynd af því
hvemig bameignaþróun hefur verið
hér á landi á þessu tímabili og hvað
þaö er sem breytir henni.”
Ýmsar éstœflur fyrir
takmörkunum barneigna
„Það eru auðvitað ýmsar ástæður
fyrir því að fólk reynir að takmarka
6 Víkan 35. tbl.