Vikan - 29.08.1985, Blaðsíða 7

og svinablaðra.
Texti: Guörún Ljósm.: Ragnar Th.
5nar af koppunum
íu Ástgeirsdóttur sem um helgina heldur
föfnu um íslenskar kvennarannsóknir
bameignir annaöhvort með getnaðar-
vömum eða fóstureyðingum. Það er í
fyrsta lagi að halda mannfjöldanum
niðri þannig að hægt sé að brauðfæða
alla, í ööru lagi aö koma í veg fyrir
óæskilegar fæðingar, til dæmis í sam-
bandi við sifjaspell eða hjúskapar-
brot, í þriðja lagi spilar efnahags-
ástand mikið inn í þessi mál og eins
heilsa kvenna og á seinni árum viðhorf
þeirra til náms og vinnu. Á 19. öldinni
má greina breytt siðgæðismat. Það
þótti merki um óhóf í kynlífi aö eiga
mörg böm og mikið var prédikað yfir
fólki að sýna hófsemi. Breytt viðhorf
til bama og óskir um betri og tryggari
framtíð höföu einnig sitt að segja.
Það var ekki lerigur litið á böm ein-
göngu sem góðan og ódýran vinnukraft
og breyttar erfðareglur höfðu til dæm-
is í för með sér að hinir ríku vildu ekki
að eignirnar deildust á of marga. Hinn
hryllilegi bamadauði fyrr á tímum
hlýtur líka að hafa leitt huga fólks aö
erindi
því að eitthvað yrði aö gera í sam-
bandi viö bameignir. Við getum bara
litið til Kína í dag, þar sem fólki er
bannaö að eiga nema eitt bam, og svo
aftur til Svíþjóðar og Frakklands þar'
sem ríkiö reynir í gegnum tryggingar
að hvetja fólk til barneigna.”
Eitt af fyrstu dæmunum um
getnaðarvarnir í 1. Mósebók
— Nú ert þú aö takmarka þig viö
tímabiliö frá 1880 þegar gúmmíverjur
og hettur koma til sögunnar en er eitt-
hvað vitaö um eldri gerðir getnaðar-
vama?
„Aðgeröum í sambandi við tak-
markanir barneigna má skipta í
þrennt. Þaö er í fyrsta lagi það að
koma í veg fyrir að getnaður eigi sér
stað með einhvers konar getnaðar-
vöm, í öðru lagi að eyða fóstri ef
getnaður hefur átt sér stað og í þriðja
lagi vitum viö að það hefur tíökast í
heiminum, þegar böm hafa fæðst, aö
bera þau út eða deyða á annan hátt
sem hefur þá ráðist af aðstæöum í
hverju tilviki. Síðasti dómur sem féll í
slíku máli hér á Islandi til dæmis var
árið 1913. Heimildir um getnaðarvam-
ir ná annars um það bil þrjú til fjögur
þúsund ár aftur í tímann. Fólk beitti
ýmsum aðferðum og leiðum en hafði
víða ekki þekkingu til að gera sér grein
fyrir hvað dugði og hvað ekki. Þar áttu
trúarbrögð og hindurvitni hlut aö máli.
I eldgömlum kínverskum læknabókum
frá því um tvö þúsund og sjö hundruö
fyrir Krist er lýst aðferöum til fóstur-
eyðinga og i egypsku papírushandriti
frá því um fimmtán hundruð fyrir
Krist er að finna uppskriftir að ýmiss
konar töppum sem konur notuðu til að
koma í veg fyrir getnað. Þessir tappar
voru búnir til úr grasi, laufblöðum,
þangi, þurrkuðum gráfíkjum og vaxi
og ýmsu í þeim dúr. Þá notuðu konur
hinar ýmsu olíur og vættu klúta í súr-
um vökva og einnig var algengt að kon-
ur bæru innan klæða bómullarhnoöra
sem þær svo dýfðu í sýru og stungu upp
í leggöngin þegar með þurfti. Þessar
aöferðir þekktust alveg fram á tuttug-
ustu öld. Eitt af fyrstu dæmunum um
takmarkanir barneigna er aö finna í
Biblíunni. I fyrstu Mósebók er sagt frá
Onan. Hann tók við konu bróður síns en
vildi ekki geta með henni böm og þar
meö framlengja ætt bróðurins. Og í
frásögninni segir aö hann hafi þess
vegna látið sæði sitt falla í ófrjóa jörð
— sem sagt rofnar samfarir sem er jú
ein tegund getnaöarvarna. Guöi líkaði
ekki framferði Onans og lét hann
deyja. Það er líka gömul aðferö að
taka úr sambandi og eins var aðskiln-
aður kynja þekktur sem getnaðarvöm.
Um allan heim er líka þekktur mikill
fjöldi plantna sem ýmist eru taldar
valda fósturláti eða koma í veg fyrir
egglos og hafa veriö notaðar í gegnum
tíðina. Víða eru upplýsingar um þessar
plöntur algjör leyndarmál en Samein-
uðu þjóðirnar hafa á undanförnum ár-
um kostaö rannsókn á þessu, sérstak-
lega í sambandi við barneignarmál í
þriðja heiminum, þar sem athugað er
hvort hægt sé að nota einhverjar auð-
veldar leiðir í sambandi viö getnaðar-
varnir.”
— Er eitthvaö vitað um hvaöa konur
notfærðu sér þessar frumstæðu aðferð-
ir getnaöarvama?
„Nei, það er ósköp lítið vitað um það
og eins hversu mikil notkunin var. En
þó er nokkuð ljóst að vændiskonur hafa
notfært sér þá þekkingu, sem þær
höfðu, og eins yfirstéttarkonur. Þetta
kemur fram í heimildum frá kirkjunni
sem sagði að aðeins skækjur stunduðu
rofnar samfarir.”
35. tbl. Víkan 7