Vikan - 30.03.1939, Blaðsíða 5

Nr. 13, 1939
VIKAN
5
Vordagar í Bæheimi.
Maí 1929. — Með gamla ferðadagbók
fyrir framan mig sit ég og horfi
aftur í tímann yfir tíu ára bil.
Það er undarlegt ferðalag, — flugferð
hugans á brott úr skuggalegum heimi, sem
nötrar fyrir geystum öflum sinnar eigin
tortímingar, og inn í annan heim, sem er
eins og kyrrlátt sumarland í samanburði
við þá veröld kaldra hríða, sem við lifum
í nú. Og í endurminningu minni eru þessir
dagar greyptir í umgjörð grænna akra og
víni vaxinna fjallahlíða, og heiðríkju
mildra sumarkvelda, þar sem langvökul
sól vefur aftanskini um skógi vaxna f jalla-
tinda. En niðri í dölunum kúra þorpin í
skugga f jallanna við skógaþyt og nið renn-
andi vatna.
En þetta verður engin saga með þessu
móti. Það er snemma morguns, og ég er
á leið frá Dresden til Prag —- til hins unga
ríkis, Tékkóslóvakíu, sem á sjálfstæðisaf-
mæli um leið og ísland. Ég er innilega
guðsfeginn að komast á brott úr Þýzka-
landi, og ég er gagntekinn af þeirri þægi-
legu, forvitnu óró, sem grípur mann ávallt
þegar kanna skal ókunna stigu, skyggn-
ast um ókunnan heim.
Um leið og lestin rennur af stað, kem-
ur fönguleg hefðarfrú másandi inn í klef-
ann minn og í kjölfar hennar dáfríð ung-
frú. Sú eldri hlassar sér niður á móti mér
og lofar guð á sænsku. Hin yngri tekur
engan þátt í þessarri skyndi-guðsþjónustu
lagskonu sinnar, en litast um í klefanum
með bersýnilegri vanþóknun yfir því, að
Skógarhöggsmaður í Slóvakíu.
gluggasætin bæði eru upptekín. Sezt því
næst með ólundarsvip.
Við þjótum af stað, og allvænn tími líð-
ur. Leiðin liggur í gegnum yndislegt lands-
lag meðfram Saxelfi. Ég fer að vorkenna
hinni sænsku ungfrú útsýnisleysið og býð
henni sætið mitt við gluggann. „Nej, för all
FERÐAMINNINGAR
eftir
SIGURÐ EINARSSON docent.
del“, segir hún og brosir yndislega, en
þiggur sætið. En hér með eru örlög mín
innsigluð. Sú gamla hefir látið sér skiljast,
að ég er Norðurlandamaður, og þó að hún
sé ekki komin langt burt frá föðurlandi
sínu, þá er hún þó komin nógu langt til
þess, að nú rúmar hennar stóra móðurhjarta
alla Norðurlandamenn. Hún er þaulkunnug
í öllum höfuðborgum álfunnar, hefir farið .
það allt með manni sínum, majórnum sál-
uga. Nú er hún að sýna dóttur ’sinni heim-
inn. Og nauðugur viljugur verð ég að
þiggja af hennar ríkulegu reynslu og
kunnugleika, og af hennar ennþá ríkulegra
nesti, ásamt dótturinni. Þetta verður mjög
skemmtilegt ferðalag. Ef ég hefði verið
yngri og léttúðugri, hefði ég að vísu kosið,
að þessi ástsemd hinna framandi hefðar-
kvenna hefði ekki komið svona gagngert
frá móðurinni einni. En hvað er um það
að fást. Hin unga mey hafði það sameigin-
legt við sína margrómuðu ættjörð að vera
bæði ,,tyst“ og ,,skön“. Hvað ,,gládjerik“
hún hefir verið var og er mér leyndardóm-
ur, sem einhver myndarlegur samlandi
hennar er nú sennilega búinn að fá upp-
lýstan fyrir allmörgum árum.
Það æxlast svo til, að ég og hinar
sænsku samferðakonur mínar búum á
sama hóteli í Prag. Venjulega drekkum
við saman te síðdegis. Annars fer ég mín-
ar götur og þær sínar. Ég er að kynna
mér skólahald og fræðslumál Tékkanna,
eftir því sem skammur tími leyfir, og viða
að mér ýmsu um hagi og stjórnarháttu
þessa unga fullvalda ríkis. Þær eru í alls-
konar dularfullum ferðalögum um völund-
arhús verzlana og listasafna, og í leik-
húsum á kvöldin. Yfir tebollunum segja
þær mér frá öllu þessu, meðan við hvílum
okkur í miðdegismollunni. En ég miðla
þeim mínum fátæklega vísdómi um sögu
borgarinnar. Nem ég hana á kvöldin, eftir
að ég er kominn í rúmið, af ferðabók
Baedeckers og gömlu sagnfræðiriti, sem
ég keypti hjá fornbóksala, fyrir lítinn pen-
ing. Þetta þykja báðum aðilum góð skipti,
því að þær eru naskar og glöggar á líf og
einkenni líðandi stundar, en ekki sterkar
í sögu. Ég er aftur á móti þannig í stakk
búinn um skotsilfur, að verzlunarferðir og
leikhúsagöngur henta mér ekki til hvers-
dagsgamans. Verð ég því eins og einatt
áður að láta mér nægja þá ánægju og
fræðslu, sem ódýrust er, að lesa og tala
við fólk.
Einn góðan veðurdag fylgi ég þeim á
hraðlestina til Wien, og eru þær úr sög-
unni um sinn, móðirin eins og hún ætti í
mér hvert bein, dóttirin „tyst“ og „skön“
Bæheimsk húsfreyja spinnur hör á snældu.
eins og ættjörð hennar. Ekki veit ég, hvort
það rann nokkurntíma upp fyrir henni,
hverju ég fómaði fyrir hana, þegar ég gaf
henni sætið mitt við gluggann.
Næstu vikurnar fer ég um borgir og
þorp Tékkóslóvakíu, og síðan er landið í
endurminningu minni eitt bezta og feg-
ursta land í álfunni.
Tékkóslóvakía var, þangað til hún var
limuð í sundur með Miinchen-sáttmálan-
um, 140 þúsund ferkílómetrar, og íbúar
rúmar 15 milljónir. Innan vébanda hennar
voru beztu og gagnauðugustu lönd aust-
urríska keisaradæmisins, námulönd og
skóga, iðnaðarlönd og akuryrkju. Landið
átti hvergi aðgang að sjó. En tvö fljót
runnu til norðurs um landið. Saxelfur og
Oder, og átti Tékkoslóvakía samkvæmt
Versalasamningnum frjálsan rétt til sigl-
inga um þau. Stettin og Hamborg urðu
því hafnarborgir Tékkóslóvakíu.
Bæheimsfjöll, Erzfjöll og Sudetafjöll
lykja um Bæheimssléttuna á þrjá vegu.
Eru f jöll þessi öll mjög auðug að námum.
Geysimiklar kolanámur eru við Ostrava,
og í Erzfjöllum er gull, silfur og radíum.
Járnnám er mjög víða, bæði í Bæheimi
og Slóvakíu, sömuleiðis olíunámur og salt-
námur.
Tékkóslóvakía hefir verið kölluð paradís
veiðimannsins. Hérumbil þriðjungur lands-
ins eru skógar. Skógarnir og skógabyggð-
irnar ná víða upp á brúnir hæstu fjalla,
og skógarhögg og timburiðnaður er einn
Framh. á bls. 19.