Vikan - 30.03.1939, Page 15

Nr. 13, 1939
VIKAN
15
r
A vegum
vonleysingjanna.
Jolán Földes:
I>að, sem komið er af sögunni:
Barabás loðskinnaskraddari flytur búferlum
frá Budapest til Parísar og hafnar með fjöl-
skyldu sína, konu og þrjú börn í Veiðikattar-
stræti. Fyrsta fólkið, sem þessir nýju Parisar-
búar kynnast, eru tveir útlendir flóttamenn, þeir
Liiv og Bardichinov. Er annar Rússi, en hinn
Júgoslavi. Þeir eru barngóðir og rabbsamir karl-
ar, er öllum vilja vel.
1 lok annars ársins í útlegðinni grípur Bara-
básfjölskylduna heimþrá. Samt hefir þeim aldrei
vegnað eins vel. Hjónin vinna bæði og eru meira
nð segja farin að leggja í sparisjóðinn.
En svo verður frú Barabás veik. Hún leggst á
sjúkrahús og er skorin upp.
Barabás, Bardichinov og Liiv sitja á veitinga-
húsinu á kvöldin og tala saman. Eitt kvöldið
bætist grískur flóttamaður í hópinn, Papadakis
að nafni. Siðar bætast tveir menn enn í hópinn,
annar er Vassja, sem öllum hjálpar, og Anna
verður ástfangin af, hinn er Fedor.
Vassja smitar alla af starfsgleði. — Anna þrá-
biður pabba sinn og Bardichinov um að lofa sér
að læra eitthvað. En skyndilega syrtir að.
Vassja verður fyrir bílslysi og deyr. Fólkið í
veitingahúsinu hópast að herbergi Fedors, sem er
orðinn sturlaður og æpir í sífellu. Enginn getur
£;efið neinar upplýsingar um Vassja nema Jani.
Þegar búið er að jarða Vassja, flytja allir úr
veitingahúsinu. Barabásfjölskyldan flytur í ibúð
í Veiðikattarstræti. — Við dauða Vassja urðu
Anna og Jani fullorðin á einni nóttu, en ekki á
sama hátt. Þau rífast alltaf, er þau talast við.
Anna fékk ósk sína uppfyllta um að læra eitt-
hvað. Hún er nú orðin útlærð saumakona og
kemur sér vel á verkstæðinu, þar sem hún vinn-
ur. Frú Barabás finnur vel, hvemig bömin fjar-
lægjast hana með aldrinum, hvernig þau vaxa frá
henni og þarfnast æ minna umsjár hennar og
vemdar. En þetta er lífið — og hún verður að
sætta sig við það.
István er Ungverji. Hann hefir ráð undir hverju
rifi um að verða sér úti um atvinnuleysisstyrki og
stundar styrkbeiðnir sem atvinnugrein. Hann
þykist vera hrifinn af Önnu, hinni vaknandi
konu og ungu, bljúgu sál.
István býr að heita hjá Barabásfjölskyldunni
og reynir að koma sér i mjúkinn hjá önnu.
Hann fer með fjölskylduna á skemmtanir, en
Barabás borgar. Anna reynir að forðast hann
og er ánægð, þegar hún verður að fara til Bar-
dichinovs frænda til að tala við Pia Monica.
— Nei, ég held, að atúlkur almennt
kæri sig ekkert um að læra að sauma.
Hvað segið þér um að uppgötva eitthvað?
— O, þessar uppgötvanir! Norðurpóll-
inn og óþekkt héruð í Afríku, eða nýja
geisla eins og Madame Curie, segir Pia
Monica.
Bardichinov frændi grípur fram í sam-
talið og útskýrir mismun tvennskonar upp-
götvana.
Pia Monica hlustar varla á það, en kink-
ar kolli þakklátlega.
— Það var þetta, sem ég átti við, segir
hún og snýr sér aftur að Önnu. — Jú,
sjáið þér til, ég hefi engan áhuga á svona
alvarlegum hlutum. Það er sorglegt, en
satt. Þessvegna datt mér í hug, að ekkert
myndi hæfa mér betur en leikhúsið. En
mamma ætlaði að sleppa sér, þegar ég
minntist á það. Kannske myndi hún leyfa
mér það nú, en það er of seint að byrja
á námi, sem tekur eitt ár. Ég verð að
vinna mér inn peninga eins fljótt og ég
get. Haldið þér, að ég geti það ? Hún horf-
ir spumaraugum á Önnu.
— Já, það held ég, segir Anna og kink-
ar kolli.
— Og faðir yðar, hinn ágæti vinur minn,
monsieur le Ministre, skýtur Bardichinov
inn í, -— vill hann leyfa yður að leggja út
á leikhúsbrautina?
Pia Monica horfir rannsakandi á hann.
— Ég held það. Samkvæmt hinni póli-
tísku sannfæringu sinni tilheyrir hann
gamla skólanum, sem reynir ekki að gera
fólk hamingjusamt á móti þess eigin vilja.
— Ég er á sömu skoðun, segir Bardich-
inov og kinkar kolli.
— Þér getið ekki fylgzt með tímanum,
hvorki þér né pabbi, monsieur Bardichinov,
segir mademoiselle Meneghetti brosandi.
— Alveg rétt! játar Bardichinov og
brosir líka.
Pia Monica klappar ástúðlega, á hinar
velhirtu, skjálfandi hendur gamla gjald-
kerans.
Anna lítur á hið litla, laglega andlit og
verður dálítið rugluð. Allt til þessa, hefir
henni fundizt hún vera miklu eldri heldur
en þetta töluga, káta, snotra, en dálítið
heimska bam — en nú er hún ekki eins
viss um það. Hún hefir séð aðra Pia
Monica, sem er beizk og vitur, þroskuð
af einveru, hinn áhyggjulausi hlátur henn-
ar er eins og glymjandi hljómsveit á skipi,
sem er að sökkva.
Þetta varir aðeins eitt andartak. Anna
hugsar ekki meira um það og hún hefir
ekki hugmynd um, að hún hefir aldrei á
æfi sinni verið eins nærri þeirri tign, sem
getur leynzt í mannssál, eins nálægt ein-
veru hennar og umkomuleysi, eins nálægt
hinni kynlegu nekt, sem ekki er hægt að
nálgast. Síðan hún kynntist István, dreym-
ir hana ekki lengur um snævi þakkta tinda.
Jafnvel þegar hún reynir að gabba sjálfa
sig með þvi að halda, að töfrar István,
hæfileikar hans til að svara fljótt og
skemmtilega, séu sprottnir af einhverju
björtu og hreinu í huga hans, jafnvel þeg-
ar hún reynir að telja sér trú um, að
István líti á alla heiðarlega vinnu með
áhyggjulausri fyrirlitningu af tómri
feimni, þá veit hún, að hún er ekki að
leita að því. Hún leitar að styrk, hinni
einmanalegu og kuldalegu birtu sálarinn-
ar, fullkomnu frelsi og staðfestu gegn
smá veikleikum, einhverju, sem er senni-
lega alls ekki til. Hún veit, að hún þráir
eitthvað ómögulegt, en það gera allir, sem
leita að einhverju mjög fögru og mjög
göfugu. Það ómögulega er aðeins annað
orð yfir hugsjónina. Og hugsjón stúlku,
sérstaklega stúlku, sem er einmana og
hörð af sjálfsafneitun, og af því að vera í
þjónustu annarra, er sú sama, hvort sem
hún snýst um mennina eða lífið — það
er stoltið, tignin.
Karlmenn skilja þetta sennilega ekki.
Þeir leita líka að hugsjón, annað hvort hjá
lífsförunauti sínum eða í óskum hans, en
þessi hugsjón fer venjulega eftir því, hvort
það er: kanarífugl eða kjölturakki. Kon-
an á að vera trygg, lítillát og undirgefin
eða f jörug, ræðin og léttlynd — en þeir
kæra sig ekki um andríki; ljósið, sem skín
að innan, um lögmálið og leyndardóminn.
— Haldið þér, að ég geti þetta? segir
Pia Monica og snýr sér aftur að Önnu, og
andlit hennar er aftur eins og andlit óstýri-
láts barns. Það ber engan vott um það,
sem fyrir andartaki speglaðist í því.
— Viljið þér gjöra svo vel og standa
snöggvast upp og snúa yður hægt við?
spyr Anna, og er ekkert nema embættis-
ákafinn.
— Sjálfsagt! Pia Monica þýtur upp,
snýr sér og gengur svífandi um stofuna
með hendurnar á síðunum, síðan spyr hún
með ákafa: — Eru hreyfingar mínar ekki
réttar?
— Þær eru dálítið yfirdrifnar, segir
Anna hlæjandi, — en það lagast með tím-
anum. Undir eins og þér venjist þessu,
verða hreyfingar yðar eðlilegar.
— Venst því! muldrar Bardichinov. —
Ég vona, að hún þurfi aldrei að venjast
því. Ég vona, að þessum þýðingarlausa og
hræðilega landflótta sé lokið fyrir okkur.
Og hvað því viðvíkur, að þér neyðist til
að velja þessa óþægilegu stöðu-------já,
ég get ekki sagt yður, hvað ég hefi mikla
meðaumkun með yður.
Pia Monica verður dálítið vandræðaleg
og óróleg.
— Mig langar til að vinna mér inn pen-
inga, stamar hún. Hún lítur á Önnu, eins
og hún byggist við hjálp frá henni. En
Anna segir ekkert. Pia Monica getur ekki
sagt það við mann, sem er svona miklu
eldri, og hún hefir aðeins óljósan grun um,
— að kynslóð hennar er fædd á eldfjalli.
Þegar börnin voru sex ára gömul, fóru
feður þeirra í stríð, og mæður þeirra flutt-
ust heim til foreldranna eða sendu börnin
þangað og hjúkruðu sjálfar hinum særðu
á herspítölunum, eða leigðu sér tvö her-
bergi í stað átta, eða fluttust með börnin
á eitthvert fátæklegt veitingahús í ein-
hverjum bæ bak við vígstöðvarnar, þar
sem menn þeirra lágu á sjúkrahúsum eða