Vikan - 30.03.1939, Síða 16

16
VIK AN
Nr. 13, 1939
flýðu undan liðsveitunum — eða sögðu
skilið við heimili sín og settust að í ráð-
herrabústöðum, eða urðu landflótta — eða
þær lentu í öllu þessu hverju á eftir öðru.
Þessi kynslóð fæddist og flæktist hingað
og þangað, hún fæddist og varð að flýja.
Hin breytilegu kjör lífsins, sem áður voru
kölluð örlög, gerir þau aldrei undrandi. Þau
lítilsvirða sín sögulegu verðmæti, og þeim
stendur á samá um sig sjálf.
— Mig langar til að vinna mér inn
peninga, segir Pia Monica aðeins og lítur á
Önnu, af því að hún býst við, að hún muni
skilja sig. Anna skilur það aðeins alltof
vel, svo vel, að henni finnst skýringum
vera ofaukið. Hún tekur mál af Pia Mon-
ica og kinkar ánægjulega kolli. Síðan segir
hún henni, hvenær hún eigi að koma í
verziunina daginn eftir og eftir hverjum
hún eigi að spyrja. Bardichinov horfir
ólundarlega á þær. Honum finnst honum
vera misboðið sem fulltrúa hins góða,
gamla tíma.
11. KAPÍTULI.
Nú koma alltaf nýir og nýir Ungverjar.
Þeir eru tvennskonar. Það er ekki hægt
að telja þá til gömlu flokkanna þriggja.
Það hefir ýmislegt borið við í Ungverja-
landi, þó að Ungverjarnir í París viti ekk-
ert um það. Hinir nýkomnu segja með
miklu handapati sögu þriggja síðastlið-
inna ára. Verðbólga er eitt orðið, sem þeir
nota. Hágengi og lággengi eru tvö önnur
orð, sem aðeins fáir hafa heyrt áður, að
minnsta kosti hefir Barabás aldrei heyrt
þau. Til allrar hamingju er Liiv hér, og
hann veit þetta allt. Liiv útskýrir, talar
um glötuð auðæfi, um stuttar kjötkveðju-
hátíðir, um sjónhverfingar þær, sem
mönnum hafa verið gerðar með verðlaus-
um peningum. Hinir nýkomnu tala um
milljónir. Barabás skilst, að það séu falsk-
ar milljónir, sem séu ekki meira virði en
vikulaun hans.
Síðan komast þeir að því, að síðastliðin
tvö ár hafi allir vaðið í peningum í Ung-
verjalandi. Minni hlutinn af þessu ný-
komna fólki er fínt fólk — eða kannske
fyrrverandi fínt fólk, — sem seldi strax
jarðir sínar, þegar allt steig í verði, og
setti á stofn banka eða lét af embætturn
sínum til að ganga í félagsskap við víxlara,
því að kauphöllin var staðurinn fyrir hina
skyndilegu flóðbylgju peninganna, og verð-
ið steig í hlutfalli við hið skyndilega fall
gjaldeyrisins. Síðan fjaraði straumurinn
út. Nokkru af fína fólkinu var varpað í
fangelsi af því, að því var haldið fram,
að það hefði ekki gætt þeirra peninga, sem
því var trúað fyrir, og samt voru það að-
eins auðæfin, sem svo auðvelt var að afla
sér, sem höfðu stigið þeim til höfuðs. —
Það hélt, að þeim væri engin takmörk sett.
Hinir vitru lögðu dálítið af peningum til
hliðar og fóru til útlanda til að hefja þar
nýtt líf.
Barabás skilur enn minna í hinum ný-
komna hópnum. Hann segist hafa verið
settur á svarta hstann. Það eru allt grann-
vaxnir skrifstofumenn eða embættismenn
með flatt brjóst. Þeir segjast hafa misst
atvinnu sína, en þeir geta ekki gefið neina
skýringu, sem Barabás finnst sennileg, og
þar sem flestir þeirra eru Gyðingar, álykt-
ar hann, að það séu einkum Gyðingar á
svarta listanum.
Þessir tveir hópar eru líkir að einu leyti,
þeir hafa báðir lítið af peningum. Þeir eru
fjörugri og háværari en fyrirrennarar
þeirra. Þeir gera miklar verzlunaráætlanir.
Sumum þeirra dettur í hug að setja upp
spilaknæpu, öðrum farmiðaskrifstofu eða
veitingahús með ungversku sniði. Allar
áætlanirnar eru bundnar við óhóf og
skemmtanir. Þetta hafa þeir lært heima,
þegar þeir bárust með peningastraumi
hinna óvæntu auðæfa. Það eina, sem er
peningavirði, segja þeir, eru snjallar nýj-
ungar í sambandi við skemmtanir.
Peter Hallay ætlar til dæmis að opna
ungverskan næturskemmtistað. Hann hef-
ir þá skoðun, að Frakkar kunni ekki að
skemmta sér. Hann ætlar að kenna þeim
það. Hann segir István frá ráðagerð sinni.
Hann hefði ekki getað fundið betri mann
en István til að trúa fyrir þessu. István
hefir hugmyndir svo þúsundum skiptir.
— Skemmtistaðurinn á að vera eins og
ungversk bændastofa með máluðum hús-
gögnum, útsaum, leirborðbúnaði og bréf-
skrauti á veggjunum. Eða kannske eins
og fiskibátur á Tiszafljótinu, svo að hægt
verði að sjóða fiskiréttina í stórum katli
á miðju gólfi í danssalnum. Og auðvitað
ve'rður að vera sigeunahljómsveit í eld-
rauðum búningum. Hallay verður hrifinn
og finnst, að István geti orðið ágætur um-
sjónarmaður. Hann felur honum það starf
að leita að húsnæði og fær honum dálítið
af peningum til fyrirframgreiðslu.
Árangurinn af fyrirframgreiðslunni er
sá, að István birtist í fötum, sem sæma
mundu hertoga og að hann kemur varla
til Barabásfjölskyldunnar. En þegar hann
kemur þangað, talar hann ekki um annað
en nýja fyrirtækið og hugvit sitt. Skreyt-
ing ungverska næturskemmtistaðarins
vekur föðurlandsást Barabásar, sem legið
hefir 1 dái, kona hans verður einnig hrif-
in, því að húsgögn og skraut er nú einu
sinni í verkahring konunnar. Klárí sperrir
eyrun, því að eftir að hafa búið í nágrenni
við hina drungalegu Nefelejcsgötu í
bernsku sinni, er allt þetta jafn nýtt fyrir
henni og Frökkum.
Anna er afundin og þögul. Þessi nýja
velgengni, þessi nýja köllun eykur aðeins
f jarlægðina á milli hennar og István. Þau
hafa alltaf verið ókunnug og ákaflega ólík.
István, bankastarfsmaðurinn frá smáborg-
araheimilinu, uppalinn til að verða hús-
bóndi, gerði svo lítið úr sér að skipta sér
af saumastúlkunni, með öllu því yfirlæti
og öryggi, sem fylgir æðri stöðu í þjóð-
félaginu. Nú hefir síðasti þráðurinn shtnað.
István dreymir þegar um almætti sitt yfir
dansfólki næturskemmtistaðarins. • Það er
ekki þannig, að hann hætti að faðma Önnu
í dimma ganginum. Hann sækir hana hka
stundum í verzlunina og dregur hana inn
í einhvern dimman garð á heimleiðinni,
— en það er ekki þetta, sem Anna vill.
Það er ekki þetta, sem hún vill, þó að hún
sé með hjartslátt þegar hann kyssir hana
og hún skjálfi eins og fiðrildi, sem títu-
prjóni er stungið í gegnum. Líka núna,
þegar István talar um næturskemmtistað-
inn aftur.
— Við ætlum að hafa sigeunahljóm-
sveit frá Budapest og selja ungversk vín:
Ererjo, Csopak . . . Hann leitar að hönd
Önnu undir borðinu, og Anna fölnar, þegar
hann þrýstir hana.
Þögn Jani er enn önuglegri. Jani hatar
Hallay. Hann var sá fyrsti, sem gerði sér
grein fyrir því. Hin vita ekkert um það
— aðeins Anna, og þó ekki glögglega.
Peter Hallay kom ekki einn síns liðs. Með
honum var fjórtán ára gamall sonur hans,
og það var áreiðanlega István, sem mælti
með skóla Janis. Jani hlakkaði ákaflega
mikið til komu ungverska drengsins. Hann
hefir engan vin átt síðan Vassja dó — nei,
það er ekki alveg satt, Félicieu, Gilbert
og Julien. Honum kemur ágætlega saman
við þá og allan bekkinn. Öllum þykir vænt
um Jani . . . En það er ekki það sama.
Ungverski drengurinn verður eitthvað
annað, vinur . . . félagi, meira heldur en
bróðir . . .
— Jean Barabás!
— Elemér Hallay!
Þeir kynna sig sjálfir og horfa vand-
ræðalega hvor á annan.
— Hvað ertu búinn að vera hér lengi?
— Ég? Ó, rúmlega fimm ár.
— Hvað gerir pabbi þinn?
— Hann er klæðskeri.
Elemér verður undrandi.
— Það er lygilegt. Pabba var sagt, að
þetta væri fínn skóli.
Elemér er góður drengur og undir eins
og hann hefir sleppt orðinu, þykir honum
leiðinlegt að hafa sagt þetta, sérstaklega
þegar hann sér, að Jani roðnar. Hann hef-
ir aðeins dvalið hér í hálfan mánuð, svo
að hann þekkir ekki þá tilfinningasemi,
sem sprottin er af erlendu umhverfi, og
heldur ekki hið fortakslausa lýðræði, sem
ríkir í frönskum skólum, þar sem hver
drengur er jafningi annars og þóttafullur
borgari. Það er alveg sama hvaðan hann
er. Elemér er góðviljaður, en hann hefir
hingað til gengið í einkaskóla og haft þjón
til að stjana við sig.
— Það hefir áreiðanlega ekkert að
segja, þó að pabbi manns sé klæðskeri,
segir hann fljótt og huggandi.
— Ég vil ráðleggja þér að fara ekki í
þennan skóla, segir Jani í kurteislegum
tón, sem spáir illu. — Við erum nokkrir
sveitadrengir hér. Til dæmis Pierre. Hann
er beztur í landafræði í bekknum. Það er
áreiðanlega af því, að hann vinnur í sveit
öll sumur. Pabbi Alains er ljósamaður.
Þú verður að gæta þín við hverja þú talar,
annars ferðu illa út úr því. Vertu sæll!