Vikan - 19.10.1939, Page 11

m
VIKAN
11
Nr. 42, 1939
SjötuujWL
Eftir dr. phil. Dorkel Jóhannesson.
Indriði á Fjalli í Aðaldal er löngu þjóðkunnur orðinn fyrir
skáldskap sinn og störf sín í þágu norðlenzkrar ættvísi. En
ekki verður sagt, að hann hafi troðið öðrum um tær með
útgáfu og sölu sinna andlegu afurða, því að fyrsta bók
Indriða kom á bókamarkaðinn fyrir nokkrum dögum. Er
það kvæða- og vísnasafn, er hann nefnir „Baugabrot“. —
Þeir Indriði á Fjalli og Guðmundur skáld Friðjónsson á
Sandi eru frændur og jafnaldrar.
Amorgun, 20. þessa mánaðar, verður
Indriði Þorkelsson á Fjalli sjötug-
ur. Hann er fæddur 20. október
1869 að Sýrnesi í Aðaldal, en fluttist á
barnsaldri með foreldrum sínum, Þorkeli
Guðmundssyni frá Sílalæk og Ólöfu
Indriðadóttur frá Garði, að Syðra-Fjalli,
og þar ólst hann upp til fullorðins aldurs.
Skömmu fyrir aldamótin reisti hann bú að
Ytra-Fjalli og bjó þar í rúm 30 ár. Hann
dvelur nú á Syðra-Fjalli hjá syni sínum
Högna, ásamt konu sinni, Kristínu Frið-
laugsdóttur. Þeim hjónum varð 11 barna
auðið. Komust 9 til fullorðinsára og eru öll
búsett norður í Þingeyjarsýslum, nema
einn sonur, Indriði, búsettur í Reykjavík.
Þetta er nú ævisaga Indriða á Fjalli í sem
allra fæstum orðum sögð. Hann hefir alla
sína ævi stundað algenga sveitavinnu, fyrst
vinnumaður hjá föður sínum, síðar bóndi
sjálfur, og átti þá jafnan fyrir mikilli
ómegð að sjá, við fremur þröngan f járhag
og hlífðarlaust erfiði, svo sem títt er í
sveitum. Þar hafa svo á ofan bætzt marg-
föld störf önnur. Oddviti Aðaldælahrepps
mun hann hafa verið um tuttugu ára skeið,
sýslunefndarmaður um nokkra hríð og
lengi deildarstjóri í Kaupfélagi Þingeyinga.
Indriði á Fjalli er löngu þjóðkunnur
maður af skáldskap sínum. Vísur hans
hafa víða flogið og kvæði eftir hann birzt
í blöðum og tímaritum, hingað og þangað,
um fjörutíu ára skeið. Nú loks hefir
nokkru af ljóðum hans og vísum verið
safnað saman í bók, er hann nefnir Bauga-
brot, og út kom fyrir nokkrum dögum, svo
sem í tilefni af sjötugsafmæli skáldsins.
Bók þessi er reyndar hvorki heildarsafn
né úrval. En hún er gott sýnishorn af bók-
menntastarfi eins af sérkennilegustu höf-
undum þjóðar vorrar á fyrra hluta 20.
aldar. Og hún verður efalaust kærkominn
öllum þeim, sem eitthvað hafa kynnzt
skáldinu áður á hlaupum og vildu eiga þess
kost að kynnast honum betur.
Það var ekki ætlun mín með línum þess-
um að skrifa ritdóm um kvæði Indriða.
Til þess munu aðrir verða, sem þar mega
Indriði Þorkelsson á Fjalli.
betur um dæma. Ég ætla nú samt, að það
sé ýkjulaust, að þótt kvæði Indriða komi
a. m. k. 15—20 árum of seint út í heild,
og hafi við það misst mikils af því, sem
á sínum tíma gaf þeim sérstakt gildi —
svo sem jafnan verður um sérhvað það,
sem að meira eða minna leyti er mótað af
líðandi stund og áhrifum margvíslegra at-
burða — muni þau mörg eiga sér enn langa
ævi, eigi síður en sumar vísur hans, sem
löngu eru alþjóðareign og gleymast ekki,
þótt fæstar þeirra séu hér prentaðar.
En þótt Indriði á Fjalli verði talinn gott
skáld, jafnvel meira en það, eru hofium
þar með hvergi nærri gerð full skil. Sjálf-
ur hefir hann lítt haldið kvæðum sínum á
lofti og mjög treglega að því gengið að
safna þeim saman nú, við tímamót þessi.
Eins og nærri má geta af því, sem hér var
sagt um störf hans og aðstöðu alla, hefir
hann naumast haft mikinn tíma afgangs
til Ijóðagerðar. I raun réttri hefir hann
aldrei varið neinum tíma til hennar. Hann
hefir ort að kalla öll sín kvæði við vinnu
sína, aðeins gefið sér tíma til að hripa þau
upp síðar. Tómstundum sínum, eða rétt-
ara sagt hvíldartíma — og svefntíma sín-
um auk heldur oft og tíðum — hefir hann
varið til ættfræði og sagnfræði rannsókna.
Þau störf mundi hann sjálfur telja höfuð-
starf sitt að ritverkum og mest um vert
af öllu, er hann hefir við fengizt. Rann-
sóknir þessar hóf hann mjög ungur. Fyrstu
för sína til rannsókna í Þjóðskjalasafninu
hér í Reykjavík mun hann hafa farið fyrir
35 árum síðan. Hefir það mjög torveldað
þessi verk hans, er hann átti þess allt of
sjaldan kost að dvelja hér við Söfnin, og
varð að verja allt of miklum tíma í að
afrita skrár og skjöl, sem nota þurfti, og
verða þó sífellt fyrir töfum, vegna þess að
gögn vantaði, sem hafa þurfti. Eigi að síð-
ur hefir honum mikið áunnizt, og verður
hann hiklaust talinn einn hinn ættfróðasti
maður, sem nú er uppi, einkum um Þing-
eyskar ættir og víðar norðan lands, svo og
um sögu jarða í Þingeyjarþingi og svo
einstakra manna og ætta og héraðsins
yfirleitt. Hann er maður stálminnugur og
prýðilega stílfær. Hefir hann haldið öllum
kröftum sínum ágætlega fram á þennan
dag og er nú hinn ernasti, þrátt fyrir mik-
ið áfall, er hann varð fyrir fyrir tveim
árum, er hann missti annan fót sinn fyrir
ofan hné af slysi.
Indriði á Fjalli er algerlega sjálfmennt-
aður maður. Hann hefir aldrei notið neinn-
ar tilsagnar í skóla, að því frátöldu, að
hann dvaldi í æsku nokkrar vikur við nám
hjá síra Þórleifi á Skinnastað. Ég ætla, að
lengi muni verða til hans vitnað um þjóð-
lega menningu vora í upphafi þessarar
aldar. Hann er ósvikinn fulltrúi hennar og
einna glæsilegastur merkisberi. Hjá hon-
um fer saman það, sem helzt hefir verið
talið þjóð vorri til ágætis frá dögum Egils
og Snorra til Bólu-Hjálmars og Stephans
G. Stephanssonar: Orðsins list og ást á
sögulegum minningum, ættfræði og mann-
vísi, og mikil afrek í þessum greinum öll-
um. Og þó hefir hann hvergi hopað á hæli
fyrir þungum skyldum daglegra anna, er
lífið leggur á herðar efnalitlum bónda í
okkar harðbýla landi.
Fyrir rúmum 40 árum orti Indriði vísu
þessa:
Væri það í sveitarsið
svona lífi að haga,
ættartölur yndi ég við
alla mína daga.
Það er góður siður að árna mönnum
góðs á afmælisdegi. Indriða á Fjalli vildi
ég þess óska, að hann megi enn um mörg
ár heill og hress að því vinna, sem orðið
er annað ævistarf hans og nú varðar miklu
að honum sjálfum auðnist að leiða til
lykta. Þingeysk og norðlenzk ættvísi og
saga á meira í húfi en auðvelt sé úr að
bæta, ef hér skyldi á bresta.