Vikan - 28.07.1949, Blaðsíða 14

14
VIKAN, nr. 30, 1949
Eins og gengur —
Fornsali!
Byskupa sögur, Sturlunga og
annálar í sjö bindum.
Islendingasagnaútgáfan og Haukadals-
'útgáfan, sem eru „undir sama þaki“, þó
að heitin séu tvö, er eitt merkilegasta út-
gáfufyrirtæki, er starfar nú hér á landi.
Það gefur fornrit vor út í handhægum,
ódýrum og smekklegum búningi og hefur
hina færustu menn til að fjalla um verk-
in. Mun útgáfa þessi stuðla mjög að því,
að þessi sígildu og skemmtilegu rit íslenzku
þjóðarinnar verði almennings eign og er
það sannarlega gleðiefni, því að sum þeirra
h.afa verið í fárra manna höndum og ófáan-
lsg u:n langt skeið.
I formála að fyrsta bindi Byskupa sagna
segir Guðni Jónsson m. a.: „Veigamikil
grein hinnar fornu sagnritunar íslendinga
r’/'u sögur um samtíðarmenn og viðburði.
Gögur þessar ná að meira eða minna leyti
yfir tæpar þrjár aldir, hef jast með stofnun
biskupsstóls í Skálholti laust eftir miðja
11. öld og ná fram undir rniðbik 14. aldar.
Þær greinast í tvo bálka eftir efni, og
f jallar annor um b’skupa cg kirkiustjórn,
en hinn um veraklarhöfð-nfýa og land-
stjórn, en efni hvortveggja þeseara sagna-
bálka er að siálfsöcðu rnorgvhlega of:'ð
raman, og fyllir hvað annað. Nefnist hinn
fyrnefndi einu nafni Byskupa sögur, en
hinn síðari Sturlunga saga eftir þeirri
I'.öfðingjaætt, sem einna var umsvifamest
hér á landi á fyrra hluta 13. aldar. Þriðja
heim.ildin um þetta tímabil eru íslenzkir
annálar. Eru þeir harla brotakenndir, og
484.
krossgáta
Vikunnar
Lárétt skýring:
1. Brag'ðmikill. — 4.
ungviðum. — 12. tíndi.
— 14. ósvikin vara. —
15. tœpar. — 17. gróð-
urleysið. — 19. suða. —
20. Eiðfesti. — 22. Lík-
amshlutanum. — 24.
kvenna. ■— 26. fæða. —
27. Lokkandi. — 30.
trjónu. — 32. hljóðst. —:
33. tónn. — 34. skvettu.
— 35. stafurinn. — 36.
'^runnu. — 38. samteng-
ing. — 39. var kyrr. —
41. nöldur. — 42. keflin.
— 45. ending. — 46.
likamshluta. — 47. feit-
meti. — 48. ættingja. —
49. vera mótfallinn. —
51. farartækin. — 53. réttar. -
57. Hljóðfæri. 58. stífingarefni.
55. 1 ógáti. —
- 59. 8.
Lóðrétt skýring:
1. Fjölsóttar. — 2. skjásins. — 3. lærði^ — 5.
frumefni. — 6. eldur. — 7. mynt. — 8. golu. — 9.
ílát. — 10. hestsheiti. — 11. ósléttur. — 13. færa
rök að. — 16. söguhetja. — 18. mann. — 20.
hljóð. — 23. snjólaus. — 24. prestssetur. — 25.
óþef. — 28. eldhúséhöld. — 29. fjármenn. — 31.
áhaldið. — 33. ferð. — 37. ílátanna, — 40. tíma-
skipti. — 42. venjuna. — 43. hraöa. — 44. atv.orð.
— 46. megurð. — 48. spotta. — 49. þýtur. —
50. auðkenni. — 52. hailagvr (latína). — 54.
veiðarfæri. — 56. samhl.
Lausn á 483. krossgátu Vikunnar.
Lárétt: Ærs. — 4. vinsemd. — 10. tré. —13.
laka. — 15. rakir. — 16 grös. — 17. skelf. —
19. mar. —■ 20. hross. — 21. allir. — 23. gnægt.
25. föstudagana. — 29. as. — 31. r.k. — 32. nag.
— 33. ka. — 34. þá. — 35. mál. — 37. ing. —
39. ark. -— 41. fyr. — 42. Skafti. — 43. atorka.
— 44. ung. — 45. útl. — 47. ýfa. — 48. óku. —
49. la. — 50. ár. — 51. fót. — 53. s.l. — 55. um.
—56. klaufatökin. — 60. flana. — 61. satan. —
63. glasa. — 64. ein. — 66. nutum. — 68. loga.
— 69. annál. — 71. rasi. — 72. æta. — 73. sann-
mál. — 74. nag.
Lóðrétt: 1. Æls. — 2. raka. — 3. skelf. — 5.
ir. — 6. nam. — 7. skadda. — 8. eir. — 9. mr.
— 10. troga. — 11. röst. — 12. ess. — 14. allör.
— 16. græna. — 18. fiskitúrana. — 20. hnakk-
taskan. — 22. r.t. — 23. g.g. — 24. samsull. —
26. ung. — 27. aga. — 28. sárauma. — 30. sakna..
— 34. þykku. — 36. lag. — 38. nit. —• 40. raf.
— 41. fró. — 46. lff. — 47. ýtt. — 50. álasa. —
52. óalinn. — 54. litur. — 56. klaga. — 57. ua. —
58. æs. — 59. Natan. — 60. flot. — 62. nusa. —
63. glæ. — 64. em. — 65. nám. — 67. mig. — 69.
— aa. — 70. lá.
oftast er það tilviljun háð, hvers þeir geta
og hvers ekki, enda er þar ekki um sögu-
ritun að ræða í venjulegum skilningi þess
orðs, þar sem höfundarnir skýra aðeins
frá nokkrum helztu atburðum hvers árs án
þess að tengja þá saman eða greina orsök
og afleiðing. Engu að síður eru annálarnir
merk heimild, það sem þeir ná, og margra
atburða er þar getið, sem hvergi er neitt
skráð um annars staðar. Þegar frá eru
skilin lög og fornbréf, má heita, að þessi
rit, sem nú voru nefnd, hafi að geyma
allan þann fróðleik, sem til er, um þriggja
alda bil í sögu vorri. Og þar sem þau f jalla
um sama tímabil og að miklu leyti um
sömu menn og viðburði, grípa hvert inn í
annað og fylla hvert annars frásögn, eru
þau gcfin hér út öll í heild í samstæðri
útgáfu. Af annálunum eru þó aðeins teknir
með tveir þeir merkustu. Eru sögurit þessi
annar flokkurinn í fornritaútgerð íslend-
iiigasagnaútgáfunnar . . . .“.
f síðasta bindinu er nafnaskrá yfir
staða- og mannanöfn allra bindanna sjö.
Er útgáfa þessi öll hin merkilegasta og
skilið miklar vinsældir.
Svör við „Veiztu—?“ á bls. 4:
1. Upp úr fyrri heimsstyrjöld.
2. Puceini.
3. 0,1.
4. Kvarts er harðara.
5. 308 km.
6. A-Skaftafellssýslu.
7. Dick Powell.
8. Brandur.
9. Blóðrefill.
10. 1869—1944.