Vörður


Vörður - 27.03.1926, Blaðsíða 4

Vörður - 27.03.1926, Blaðsíða 4
4 V Ö R Ð U R Alþingi. Bankamálin. Stjórnin flytur frv. um Lands- banka Islands, sem er að því leyti í samræmi við frv. tneiri- hluta bankanefndarinnar, að gert er ráð fyrir að þjóðbankinn verði seðlabanlci. Að öðru leyti er frv. stjórnarinnar í ýmsum höfuðatriðum ósamhljóða frv. nefndarinnar og er gerð grein fyrir því í greinargerðinni: »Frumvarp þetta er að því leyti sniðið eftir írv. meiri hluta milliþinganefndarinnar í banka- málum, að gert er ráð fyrir að landsbankanum verði breytt í seðlabanka. 1 nefndarfrv, er gert ráð fyrir að sparisjóðsdeild bankans fái sjerstakt bókhald, með útlánum og innlánum að- greindum frá seðladeild bankans. Rjett hefir þótt að stíga þetta spor til fulls, og er í þessu frv. gert ráð fyrir að sparisjóðsdeild- in fái algerlega sjerstakan-fjár- hag, eins og t. d. veðdeildin. Má þá m. a. greina sparisjóðs- deildina frá bankanum og láta hana halda áfram sem alveg sjerstaka peningastofnun undir annari stjórn þegar bankanum er vaxinn svo fiskur um hrygg að hann þarf ekki lengur spari- fjárins til þess að tryggja sjer þau tök á peningamarkaðinum, sem seðlabanka ber að hafa. Þá befir eigi þótt næg ástæða til að fallast á uppástungu nefnd- armeirihlutans um að hverfa frá innlausn seðla með gullmynt, sem hjer er í lögum nú og hefir ▼erið fram lil þessa í öllum myntsamningsríkium Norður- landa. Sú sala á gullmiltum, sem meiri hluti nefndarinnar vill setja í stað guilinnlausnar, hefir hingað til naumast verið talin að tryggja guligildi seðl- anna eins vel og gullinnlausnar- skyldan. Ekki hefir verið tekið upp það atriði úr frv. meiri hl. (5. gr.) að ríkissjóður ábyrgist jafn- an sjerhvert það tap, er skerðir stofnfje bankans. Komi slíkt fyrir, þykir eðlilegra að lög- gjafarvaldið hafi þá óbundnar hendur um það, hvernig ráðið verði fram úr málinu, Að öðru Ieyti eru ákvæðin um stofnfje og varasjóð tekin eftir frum- varpi meiri hlutans, en þurfa líklega nánari athugunar«. Benedikt Sveinsson flytur frv. sitt um Ríkisbanka _ Islands, nýjan sjálfstæðan banka er hafi á hendi seglaútgáfuna. Stjórnin flytur frv. um heimild til að veila ýms hlannindi fyrir- huguðam nýjum banka i Reykja- vík. Vegna hins mikla vaxtar á atvinnuvegum landsins þykir henni nauðsyn á að slík heim- ildarlög sjeu til, ef hlutafjelag kynni að viija stofna nýjan banka. Öll þessi frv. komu til 1. umr. nú í vikunni og voru af- greidd til nefndar eftir allmiklar umræður. Eldhúsdagarinn var á fimtudag. Af stjórnarand- stæðingum talaði Tryggoi Pór- hallsson einn og voru ræður hans venju fremur Ijelegar. Tal- aði hann um gengismálið auk þess um ýmislegt smávægilegt. Gátu árásirnar á stjórnina ekki daufari verið úr því að hún á annað borð á andstæðing í þinginu. Grein Árna Pálssonar um Nols- eyjar-Pál, sem birtist í Skírni í sumar, hefir verið þýdd á ný- norsku og birt í Gula-Tidende. Bjarni Jónsson frá Vogi hefir legið rúmfastur. síðan laust eftir þingsetningu, og var fluttur suður á Vífilstaðahæli um siðustu helgi. Afli hefir verið mjög tregur það sem af er vertíð bæði í Reykjavík og Vestmannaey.um, en ágætur afli á Austfjörðum. Guðmundur Finnbogason sækir um 2 þús.kr. styrk úr ríkissjóði til þess að starta að riti »um eðlisein- kenni íslendinga, að fornu og Dýju, einskonar sálarfræði íslenskrar þjóðar«. Skýrir hann frá því í umsókn sinni, að hann hafi þegar byrjað að gera diög til ritsins, og geri ráð fyrir að geta lokið því á nokkrum ár- um. »Eðli þjóðar virðist mjer verða fyrst og fremst að ráða af háttum hennar fyr og síðar«, segir í umsókninni, »framkomu hennar jafnt í daglegu lífi sem á örlagastundum, og af menn- ingu þeirri, sem hún hefur skapað. Verður að rannsaka ýmsar greinir þeirrar menning- ar, svo sem fjelagsskipun, laga- setningu og stjórnmálastefnur, trúarskoðanir og siðafar, tungu, bókmentir og vísindi, listir, íþrótt- ir og skemtanir, iðnir og vinnu- brögð, til þess að finna við- horf þjóðarinnar í þessum efn- um, hvert hún hefir stefnt, hverja leið hún hefir valið, þeirra er áður voru kunnar, hverjar nýjar braulir hún hefir rutt«. Kaupdeílunni lokið. í gærkvöldi kl. 11 náðist loks samkomulag fyrir milligöngu sáttasemjara milli Ólajs Thors og Jóns Baldvinssonar, sem hvor um sig höfðu fult umboð til þess að semja fyrir aðilana í kaupdeilunni, Fjelag ísl. botn- vörpuskipaeigenda og Alþýðu- samband íslands, fyrir hönd verkakvennafjel. Framsókn. Lok deilunnar urðu þau, að konur já 80 aura tímakaup, eins og útgerðarmenn upphaf- lega buðu. Útgerðarmenn höfðu boðið 95 aura kaup um tímann þegar unnið er frá kl. 6—8 að kvöldi, en fjellust á að borga 1 kr. Aðalfundur Búnaðarfj elags íslands verður haldinn á Egilsstöðum á Völlum, fimtudaginn 17. júní n. k. Fundurinn verður settur kl. 12. á hádegi. Verkefni fundarins er: l. Skýrt frá störfum, fjárhag og verkefni Búnaðarfjelagsins. 2. Haldinn fyrirlestur um búnað AustfirðÍDga. 3. Rædd ýms búnaðarmál. — Peir er óska að bera fram einhver málefni á fundinum, tilkynni það búnaðarmálastjóra fyrir fundardag. 4. Kosinn fulltrúi og varafulltrúi á Búnaðarþing, til næstu 4 ára. Kosningarrjett hafa fjelagar Búnaðarfjelags íslands. — Allir velkomnir ‘á fundinn. — Reykjavík, 19. mars 1926. S. Sigurðsson, búnaðarmálastjóri. Munið eftir að hafa ávalt á boðstólum í verslun yðar: Niðursoðið kindakjöt í 1 kgs dósum Niðursoðna kæfu í 1 — — — — Í v* — — Með því styðjið þjer innlendan iðnað og tryggið yður ánægða viðskiftavini. 1 hverjum kassa eru 48 dósir. Sent út um land gegn póstkröfu. Sláturfj elag- Suðurlands. Reykjavík. Sími 249 (2 lfnur). Aðrar smávægilegar breytingar frá upphaflegum tiiboðum út- gerðarmanna voru gerðar, en orka þykir tvímælis hvorum aðila þær eru í hag. Þar eð kaupdeilunni nú er lokið, hætta verkamenn samúð- arverkfalli sínu og hafa útgerð- armenn þá einnig að sjálfsögðu afturkallað þær ráðstafanir, sem þeir höfðu gert til andsvara verkfallinu. Eyrarvinnumenn eru þá hinir einu af verkalýðnum hjer, sem ekki hafa enn gengið að kaup- lækkun, og má gera ráð fyrir að samningum við þá haldi ná áffam. Mun mörgum manni ljetta við að heyra að kaupdeilu og verkfalli sje lokið, því ekki hefir verið annað sýnt en að ástandið í bænum færi dag- versnandi. Daglega hafa verið ryskingar og áflog, ýmist niður á hafnarbakka eða á höfuðgöt- unum — og allskonar skríl- menska vaðið uppi. Prentsmiðjan Gutenberg. T etrarbraut. Stjörnu ríki. Stjörnuþokur. Tvær sýnilegar stjörnuþoknr. 50. Örskamt fyrir neðan Óríonsbelti, eða Fjósakonur, gefst að líta hvitt, lítið blikandi ský. Pað er Stjörnuþokan mikla i Órionsmerki. ■Rjett fyrir norðan miðbaug himins, í stjörnumerki Andromedu, má einnig sjá Ijósleita þokuslæðu, allstóra. Pað er Andromeduþokan, sem er undraheimur hinn mesti, vegna stærðar og geisimik- illar fjarlægðar. Eigi getur talist að fleiri stjörnuþokur sjáist með berum augum. En finna má í sjónaukum nútímans undra sæg af stjörnuþokum. FlokUar og tala. 51. Stjörnuþokum skifta menn í flokka sem nefnast: Gasþokur, myrkur- þokur og Sveipþokur. Árið 1889 vissum menn um 120000 stjörnuþokur. Nú vita menn um alt að því eina miljón. Stjörnuþokur uppgötv- ast si og æ til viðbótar, jafnótt og sjón- tækin fullkomnast. Vekur það enga at- hygli, nú orðið. Stjörnuþokur geyma alskyns leyndar- dóma, sem torsótt er að skygnast inn í. Gasþokur. 52. Gasþokur liggja oftast innan Vetr- arbrautar vorrar. Óríonsþokan er gas- þoka. Þær hafa allar stærðir. Sumar myndu að eins fylla rúm sólkerfis vors. Aðrar liggja að baki mörgum stjörnu- merkjum. Fylla þær geisi mikið rúm, jafnvel svo að ljósárum skiftir á alla vegu. Víðáttumestu þokurnar eru ákaf- lega gisnar og þunnar, svo að víða grisjar I gegn. Gasþokur hafa afar margvíslegt útlit. Minna sumar á ægileg eldhöf með loga- tungum í allar áttir. Aðrar líkjast skýja- slæðum, sundurtættum í ofviðri. Óskapn- aður er á öllu. Alt ber vitni um ægi- legt uppnám og umturnan. Mögn ver- aldar hamast þar í jötunmóð. Sólkerfi sem þangað berast, ofurseljast eyðing og dauða. Gasþokur og „B“sfcjörnnr. 53. Samband er með gasþokum og »B«stjörnum, en óljóst þó. Báðar virð- ast halda sig á Iíkum stöðum. f*ær fara með svipuðum hraða — að oss eða frá. Einnig er litrof þeirra svipað. Halda menn þvi, að »B«stjörnur hafist víða við f gasþokum, fremur eD að gasþokan sje langt að baki þeim. Vonlaust er að sjá nokkra gasþoku gangast fyrir, sökum mikillar fjarlægðar og óljósra takmarka. Aftur má yfirleitt reikna út fjarlægðir »B«stjarna. Hafa menn því áætlað fjarlægðir ýmsra þoku- rfkja, af sambandi þeirra við »B«- stjörnur. Öll eru þau fjarlæg mjög. Óríonsþok- an er 600 ljósár frá oss. Þó eru gas- þokur nálægar, móts við sveipþokur, enda er vafasamt hvort þær fúta vorum alheimi. Víðáttumiklar þokur, sem likjast daufri Ijósri móðu, eru að Ifkindum afarþunnar og kaldar. Vafasamt er.að þær sjeu nema örfá stig yfir fullkominn kulda, sem telst 273 stig. En í nánd við leifar hnatta, sem bruna í gegnum þær, eða þar sem eínin hniklast saman, litur út fyrir óaflátanleg iðuköst og ofsa- hita, þó eDgi sjáist breyting á neinu sökum þess hve geisi langt út í rúminu þær hafast við. Gnsþokur — jarðþokur. 54. Vissa tegund af gasþokum nefna menn jarðþokur. Þær eru kringlóttar eða aflangar, eftir því hvernig þær snúa við. Allar virðast Iitlar ogdaufar. Liggja þær hjer og hvar í rúminu, einkum þó í útjöðrum Vetrarbrautar eða í nánd við hana, enda eru þær álitnar henni háðar, þó að fjarlægar sjeu. Útlit og mælingar leiða í ljós að efn- ismekkir þessir snúast utan um ein- hvern miðkjarna eða miðsól. Má því, ætla að sólkerfi sjeu þessháttar jarð- þokur á einu stigi æfi sinnar. Myrkurþokur. 56. Hjer og hvar um Vetrarbrautina sveima þokur nokkrar er myrkurþokur nefnast. Ekki lýsa þær af eigin ramleik, held- ur af endurkasti ljóss, nálægra stjarna. Lítið vita mennn um eðli þessara myrkravera. Útjaðrar mikilla þokuríkja eru víða stjörnulausir og myrkir. Einnig halda sumir, að um rúmið sveimi stórir, dimmir þokubólstrar, eða myrkraríki, sem eigi verður vart við nema hnettir berist þangað inn sem lýsa upp nálæg svæöi. Allvíða eru svartir flákar á stjörnu- hvelfmgu himingeimsins. Er þar afar- fátt um stjörnur. Hyggja menn að þetta stafi einkum af því að myrkurþokur skyggi á stjörnur sem hafast við utar í rúminu. Loks eru víða millum stjarnanna langir, svaatir, ranghalar eða gangar. Er þar þá tíðast bjart gasþykni í örðr- um enda ranghalans, en að baki liggur nálega stjörnulaust rúm. Álíta menn að þokubáknið hafi þá á leiðum sínum í rúminu, gleypt í sig heimskerfi þau, sem á vegi þess urðu, en skilið eftir auðn að baki sjer. Þess- kyns þokur eru einskonar »Dauðans englár« sem tortíma heilum veröldum á vegferðum sínum i himingeimnum. Framhlið þeirra er Iogabjört. Par er ei- líf orusta millum lffs og dauða. Lýkur þar öllu á einn og sama veg. Þokan sigur áfram og bálið tendrast sí og æ af nýjum og nýjum sólkerfum, er sog- ast inn í hvirfinguna, en slóö þokunn- ar verður mikil og geigvænleg auðn. Asgeir Magnússon. I j

x

Vörður

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vörður
https://timarit.is/publication/375

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.