Menntamál - 01.04.1971, Blaðsíða 7

isins. Verkfræðiskóli má t:. d. ekki kenna mönn-
um sjálfstæði í hugsun, ef menntakerfið í heild
ætlazt til þess, að þeir séu undirlægjur.
Ef skóli stefnir t. d. að því að efla með mönn-
um sjálfstraust, verður að koma þar á allt öðru
sambandi rnilli kennara og nemenda en í skóla,
sem ekki hefir jjetta að markmiði. Þar sem sjálf-
stæðisandi ríkir, verður að afnema próf af liefð-
bundnu tagi, svo að nemendurnir geti, nteð að-
stoð kennaranna, lært „sjálfsleiðsögn",1) og [or-
meltar lexíur verða að víkja fyrir sjálfsnámi og
einkarannsóknum nemendanna. Þetta hefir í för
með sér ótal samhangandi breytingar.
Sama máli gegnir um markmið í hvaða námi
sem er. Tökum t. d. hjúkrunarmenntun. Á að
þjálfa hjúkrunarkonur til sjálfstæðra starfa, og
þá að hvaða marki? Hvaða lækningaaðgerðum
eiga þær að bera ábyrgð á? Eiga þær að koma
úr skóla fullbúnar til starfs, eða er æskilegra að
Jreim sé fyrst og fremst kennt að laga sig að
sífelldum breytingum? Eiga Jtær að sérmennta
sig og gegna sania starfi ævilangt, eða á að veita
Jteim almenna Jtjálfun, sem hentar vel til tíðra
starfsskipta?
Það er ekki fyrr en búið er að svara öllum
Jjessum spurningum, að hægt er að skilgreina
inntak og aðferðir í menntun.
3. Siðan kemur að kennaranum.
Innan Jress ramma, sem heildarmarkmið hvers
skóla myndar, verða kennararnir að setja sér
sjálíir markmið, hver í sínum verkahring, J). e.
a. s. að ákveða hvernig og í hvaða tilgangi Jneir
kenna námsgreinar sínar. Það er vissulega alltaf
fyrsta og ahnennasta skylda kennarans að miðla
Jreirri sérstöku Jækkingu, sem hann býr yfir, á
Jrann hátt, að nemendur geti tileinkað sér hana.
En ef skóli hefir til dæmis helgað sig Jrví mark-
miði að efla framtakssemi og sjálfstæði nemenda,
verður liver kennari að leggja sinn skerf til ]>css,
og eins og við höfum séð, hefir Jrað bein áhrif
á samband hans við nemendur og jafnframt á
J^að, hvernig hann fer að ]>ví að miðla Jrekkingu
sinni. Persónulegur séráhugi kennarans ræður
1) Sbr. ]>að sem síðar segir um sjálfsmat.
einnig nokkru um markmið hans og getur t. d.
orðið ]>ess valdandi, að hann hneigist til að laða
fram hjá nemendunum einn hælileika öðrum
fremur. Ef hann kennir náttúrufræði, leggur
hann e. t. v. mesta rækt við að Jjjálfa athyglis-
gál’una; ef hann kennir bókmenntir eða teikn-
un, er honum e. t. v. mest í mun að fága með-
fædda tjáningargáfu hvers nemanda.
Ætlunin með öllu því, sem að framan er sagt,
er að leggja áherzlu á J>að, að ef við ekki í sífellu
hugleiðum og grannskoðum markmiðin og við-
eigandi leiðir til að ná þeim, er hæpið að við
komumst lengra en að ]>ví takmarki einu að miðla
J>ekkingu eftir fyrirskipaðri námsskrá, og ]>að ]>ví
fremur sem menningarhefðir okkar ýta undir ]>að
af alefli. Er það ekki í rauninni hið ómeðvitaða
markmið okkar að móta nemendur í okkar eig-
in mynd og í samræmi við arftekna hugmynd
okkar um }>að, hvað sé menntaður maður?
En mér virðist, að eins og nú er ástatt, sé sjálf
námsskrárhugmyndin meiningarlaus. Það, sem
I>arf, er að skilgreina nákvæmlega, hvað við vilj-
um gera; ]>ví að námsskráin breytist eftir því,
að hvaða markmiði er stefnt. Til að skýra ]>etta
atriði nánar, tek eg hér ferns konar markmið,
af því að mér virðast þau svo almenns eðlis, að
þau eigi við flestar námsgreinar.
Sem fyrsta dæmi skulum við taka vísindagrein
— tölfræði. í tölfræðikennslunni er hægt að tak-
marka sig við
— almenna frœðslu um tölfrœði, þar sem nem-
endum er sýnt fram á, að greina má stærðfræði-
leg lögmál í náttúrunni; að hending er almennt
fyrirbæri og hvarvetna fyrir hendi; og að til eru
tölfræðilegar aðferðir, sent beita má við rann-
sókn viðfangsefna á þessunt sviðum;
— tölfrccðilega framsetningu („tungumál" töl-
fræðinnar), og er þá að mínum dómi um að
ræða þjálfun nemenda í að orða viðfangsefnin
tölfræðilega; að setja fram þekktar staðreyndir
sem tölfræðilegar líkur; og að lesa úr niðurstöð-
um af rannsóknum sérfræðinga;
— notkun tölfrœðilegra tcekja, ]>. e. tölfræði-
lega reikningstækni, gerð og framkvæmd rann-
sóknaráætlana, úrvinnslu úr niðurstöðum rann-
sókna, og ákvörðun óvissumarka;
MENNTAMÁL
37