Menntamál - 01.04.1971, Blaðsíða 12

Þessu til viðbótar ætti að kenna honum — og
til þess þarl sérstaka þjálfun í kennslustund-
um —
— að lesa, þ. e. a. s. að skilja hugmyndir höf-
undar og lifa sig inn í þær, en það þýðir aftur
að túlka þær sjálfur fyrir sjálfum sér;
— að horfa á mynd og, umfram allt, sjá hana
á hlutlausan og óháðan hátt, því að myndir eru
oft hættulega heillandi (og þá á áhorfandinn á
hættu að verða bergnuminn);
— að taka persónulega afstöðu, gagnrýna og
velja.
Ef nemandanum er þannig veittur réttur til
persónulegrar þátttöku og til ábyrgðar á eigin
menntun, verður skólalífið hvort tveggja í senn,
stórum athafnasamara og lýðræðislegra.
2. Að mennta œskufólli þannig, að það á full-
orðinsárum hafi bœði vilja og getu lil að
halda áfram að mennta sig.
Það fyrirkomulag, sem hér hefir verið stutt-
lega lýst, á í sjálfu sér að geta hjálpað nemand-
anum til að mennta sig á fullorðinsárum; sá
sem heíir lært það í skóla að nota sér öll þau
tækifæri til menntunar sem til boða standa utan
skóla, mun síðar á ævinni finna hjá sér eðlilega
hvöt til að halda því áfram. Sarnt er þörf á því
annars vegar að hvetja liinn fullorðna til að
halda áfram að mennta sig og hins vegar að sjá
svo um, að hann geti það.
A. Menntunarviljinn.
Þeim vanda, sem hér er við að fást, verður að
sjálfsögðu ekki lýst í fáum orðum, og eg vildi
sízt af öllu gera lítið úr þeim rniklu og áþreifan-
legu erfiðleikum, sem fullorðið fólk verður að
yíirstíga til þess að geta sífellt haldið áfram að
mennta sig. Eitt er þó Ijóst: ef unglingurinn lýk-
ur skólagöngu sinni ákveðinn í að hætta öllu
námi eða a. m. k. ekki ýkja sannfærður um að
hann hafi gagn eða gróða af að halda því áfram,
eru litlar líkur á að lionuin takist að yfirstíga
erfiðleikana, og raunar öruggt að þeir fara vax-
andi.
Það, sem skólinn getur lagt frarn — og verður
að leggja fram — til lausnar þessum vanda, virð-
ist mér óhemju mikilvægt: að sýna unglingum
fram á, að nrenntun komi þeirn að haldi þegar
mæta skal því, sem að höndum ber í daglegu
lífi. Ef þetta á að takast, verður frá upphafi til
enda skólagöngunnar að kenna nemendum að
tengja þá þekkingu, sem þeir afla sér, við sína
eigin reynslu.4)
Menntun fullorðinna er það eins og stendur
fjötur um fót, að fullorðið fólk getur ekki á
íhugulan og gagnrýninn hátt tengt áþreifanlega
reynslu sína í lífi og starfi við nýja þekkingu,
senr er óhjákvænrilega nreira eða minna ólrlut-
stæð. Þessa er að mínum dómi ekki nægilega
gætt í menntun ungmenna, og eg tel að þar sé
að finna orsökina til þess, að allt sem er nýtt
eða nýstárlegt fullorðnu fólki — öll utan að
komandi fræðsla — er ósjálfrátt llokkað undir
teóríu, undir ólrlutstæða þekkingu. Ungt fólk er
ekki vanið við það á kerfisbundinn hátt að
tengja lögnrál við notkun, reglur við einstök til-
felli, teóríu við praxís, og af þessu leiðir, að
þegar unglingurinn er kominn á fullorðinsár get-
ur hann eliki lengur setl það, sem hann liefir
lœrt, í samband við það, sem hann er að gera;
liann getur þvi eklú nýtt sér þekkingu sína og
glatar lienni þess vegna smátt og smátt.
í skrifum um menntun fullorðinna hefir raun-
ar oft verið lögð áherzla á þetta atriði og það
talið óumdeilanlegt. Hvers vegna er þessu þá
ekki sinnt snemma í menntun barnanna? Við
högum okkur eins og námsviðhorf barnanna
væru ekkert undir kennsluháttum konrin og eins
og hægt væri að ætlast til þess, að fullorðinn
maður geti skyndilega tekið í notkun hæfileika,
sem aldrei voru vaktir til lífs í bernsku lrans og
æsku. Hér er e. t. v. skýringin á þeirri opin-
berun, þeirri lausn úr læðingi, senr margur full-
orðinn nraður finnur til þegar hann í fyrsta sinn
frá því hann var á skólaaldri stenzt þá raun að
læra eitthvað nýtt.
4) Hér veröur að gera greinarmun á reynslu nem-
andans og reynslu kennarans; þegar kennarinn vitnar
í hlutstæða reynslu, er oft um að ræða reynslu hans
sjálfs en ekki nemandans.
MENNTAMÁL
42