Menntamál - 01.08.1971, Page 36

einn af fjölskyldunni. Ef um er aS ræSa meiri háttar
störf eða föst skyldustörf, má þó greiða fyrir þau eða
hækka vasapeninga þeirra vegna. Ættu íoreldrar þá að
gera um þetta samning við barnio, þar sem það fær viss-
ar skyldur gegn ákveðinni þóknun viku- eða mánaðar-
lega. Ef um er að ræða teljandi tekjur af vinnu íyrir
aðra, er rétt, að foreldrar hafi hönd í bagga með,
hvernig þeim er varið, reyni að fá barnið til að kaupa
einhverja gagnlega hluti eða safna fyrir því, sem síðar
þarf að kaupa.
Ég vil nú vara við fáeinum villum, sem oft eru gerðar.
Ef barn er sent til að kaupa eitthvað, gefið því þá
ekki afganginn af peningunum. Það á að læra að standa
skil á því, sem það tók við. Greiða má þó ákveðna
þóknun fyrir verkið. Látið skólabarn ekki hafa peninga
til að kaupa sælgæti eða gosdrykk í stað þess að hafa
með sér nesti, það er heilsuspillandi og gagnstætt regl-
um flestra skóla. Látið barn ekki hafa mikið eyðslufé,
t. d. til sælgætiskaupa; það stuðlar að iannskemmdum
og óhollum matarvenjum og veldur auk þess öfund og
óánægju jaínaldra, sem sumir gerast þó yfirborðsvinir
lil að njóta góðs af. Reynið að vera ekki alltaf að suða
um peninga, heldur komið fjármálum í fast horf, svo
að þau þurfi ekki alltaf að vera til umræðu.
í lok barnaskólaaldurs og á unglingastigi eiga börn
að geta gert sér fulla grein fyrir fjárhag heimilisins. Á
þessum aldri aukast þarfir barnanna, bæði raunveruleg-
ar og ímyndaðar. Flestir vilja nú fara að eyða meiru til
fatakaupa, skemmtana, ferðalaga, bókakaupa og margs
fleira. Þá er nauðsynlegt, að góð samvinna takist innan
fjölskyldunnar og börnunum sé gerð grein fyrir, hvernig
fjárhagur er og til hvers tekjum sé varið. í þessu skyni
geta fjölskyldufundir, þar sem rædd eru fjármál heimilis-
ins, ásamt fleiru, verið æskilegir. Rétt er að gera börn-
unum grein fyrir, hverjar tekjurnar eru, hversu mikið af
þeim fer í skatta, húsnæðiskostnað, rafmagn, afnotagjald
af sjónvarpi, síma og því líkt, kostnað við bifreið, ef
um er að ræða, svo og matarkaup á mánuði. Kemur þá
í Ijós, hvað eftir er til annarra nota, svo sem fatakaupa
og skemmtana. Er þá betur hægt að gera áætlanir um
slíkt. Þá má ræða, hvað fjölskyldan vill spara eða leggja
fyrir vegna væntanlegrar fjárfestingar svo sem íbúðar-
kaupa, kaupa á bifreið eða eflingar eigin atvinnurekstrar.
Einnig má ræða, hvað börnin sjálf geta gert til að afla
tekna eða bæta hag fjölskyldunnar með störfum heima
eða annars staðar.
Viðræður sem þessar munu yfirleitt auka skilning
barnanna á því, hvað hægt er eða ráðlegt að leyfa sér,
og margir fullorðnir munu raunar líka geta haft gott
af að gera sér grein fyrir þessu. Fjölskyldufundir gætu
snúizt um margt fleira en fjármál, því að margt er eins
mikilvægt, en ég hef eingöngu nefnt þau af því að það
er mitt verk í þessu erindi.
Það er jafnan um margt að velja í lífinu, og flest þau
gæði, sem við viljum fá, kosta peninga eða eru tengd
MENNTAMÁL
142
fjármunum. Flestir geta aðeins veitt sér fátt eitt af því,
sem þeir óska. Ekki þýðir að ætla sér að uppfylla allar
óskir barnanna, það væri þeim ekki hollt, og óskirnar
mundu aðeins vaxa í hlutfalli við það, sem uppfyllt er.
Það verður því að læra að velja, hvað á að láta ganga
íyrir og hvað á að neita sér um. Sá sem lærir skynsam-
lega meðferð fjármuna lærir um leið áætlanagerð og
meðvitað val.
Oft er lögð áherzla á gildi sparifjársöfnunar; aðrir
segja hana vafasama í þjóðfélagi, þar sem verðbólga
ríkir. Verðbólga er aðferð til eignatilfærslu í þjóðfélaginu.
Hún flytur fjármuni frá þeim, sem eiga sparifé til þeirra,
sem eiga fasteignir og skulda peninga. Fjármálastefna
íslendinga hefur því að undanförnu verið andstæð sparn-
aði. Ekki er þó víst að svo verði alltaf, og hægt væri að
koma í veg fyrir það óréttlæti, sem verðbólga veldur, ef
sparifé væri verðtryggt og útlán bundin vísitölu. En hvað
sem því líður, er sparsemi og söfnun að vissu marki
hverjum einstaklingi nauðsyn. Er því rétt að hvetja börn
til að safna fyrir þeim hlutum, sem kosta meira en viku-
eða mánaðartekjur, þó að ekki sé ráðlegt að geyma pen-
inga árum saman nema þeir séu verðtryggðir.
Skilningur barna á fjármálum og skynsamlegar venj-
ur í meðferð peninga, geta ráðið miklu um gengi þeirra
síðar í lífinu. Þess vegna er mikilvægt, að þeim sé
snemma kennd sjálfstæð hugsun og vakin ábyrgðar-
kennd í sambandi við meðferð fjármuna.