Bjarmi - 15.01.1928, Blaðsíða 4

20
B JARMI
Pessi margbreytti mismunur kemur
ekki eins mikið í ljós í »stólræðum« ný-
guðfræðinga eins og margur ókunnugur
mætti ætla. Bæði er það, að par fara þeir
oft gætilegar en »utan kirkju«. En þó er
einkum hitt orsökin,að fjölmargir þeirra
temja sjer í kirkjuræðum gömlu kirkju-
legu orðtökin i alt annari merkingu en
safnaðarfólk átti áður að venjast, og því
finnst ólærðum leikmönnum að þeir sjeu
»gamal-guðfræðingar í stólnum«, hvað
sem þeir segi þess utan.
En auðvitað hafa ýmsar kvartanir komið
fram um »boðun orðsins« hjá þeim. Jeg skal
ekki nefna hjer nema tvær, en báðar eru
þær frá mönnum, sem engum kunnugum
dettur í hug að kenna við nokkurt þröng-
sýni, og báðir höfðu þeir ýmislegt að at-
huga við »eldri stefnuna« eins og hún
var í náerenni þeirra.
Thv. Klaveness, góðkunnur rithöfundur
og prestui í Oslo -j-1915, sem lengí vel vildi
semja frið milli stefnanna þar í landi,
og fjekk stundum óþökk fyrir, skrifaði
t. d.: — »Höfuðgalli eða skortur í ný-
móðins prjedikunum (þ. e. kirkjuræðum
nýguðfræðinga) er að þar er ekkert lækn-
ismeðal gegn angist vaknaðrar samvisku ;
því að þar vantar skilning á þeirri angist.
Mjer er nær að halda að þar sje sú angist
aðallega skoðuð sem sálarveiklun, erþurfi
hjálpar læknavísinda. En með því hefir
trúarboðun nýguðfræðinnar roíið sam-
bandið við siðabótina. Pví að bak við
siðabótina var neyðarákall sundurkramdr-
ar samvisku um frið«. (Sbr. For Iíirke
og Kultur 1909, 72. bls.).
Árið 1912 skrifa Klaveness í sama blað
(3. bls.) meðal annars um þessi efni svo:
»Hvers vegna get jeg nú ekki orðið
samferða þeim frjálslyndu (de liberale?)
í fáum orðum sagt og greinilegum: Af
því þeir afklæða Jesúm guðdóms hátign
hans. Trú þeirra sjer að vísu Guð í hon-
um, en guðfræði þeirra er svo önnum kaf-
in við að gagnrýna hið guðdómlega brott,
að það verður stöðugt æ erfiðara bæði
fyrir sjálfa þá og söfnuði þeirra að sjá
Guð í honum. Loks verður það ómögu-
legt«.
Leonard Ragaz, prófessor í Basel, góð-
kunnur ýmsum ísl. prestum af ræðusafni
sínu sagði í fyrirlestri (Was ist uns Jes-
us Christus?) meðal annars:
»Oss finnst«, að hjá frjálslynda krist-
indóminum eins og hann er langoftast
boðaður glatist ofmikið — já einmitt hið
mikilverðasta af því, sem kristnin átti í
Jesú, þegar líf hennar var í mestum blóma.
Jesú er þar haldið of föstum i þvi, sem
er eingöngu mannlegt. Guðdómsleyndar-
dómurinn hjá honum fölnar eða hverfur
alveg«. (Sbr. fyrn. rit í danskri þýö. bls. 15).
Eins og bent var á í upphafi er
ýmiskonar skoðanamunur meðal
þeirra, sem telja sig með eldri stefn-
unni. — Jeg felst t. d. ekki á alt
sem áköfustu Fúndamentalislar vestan
hafs og sumir jábræður þeirra í Sví-
þjóð skrifa í trúmálablöð, sem mjer
eru send. — En yfirleitt snertir sá
skoðanamunur útlistanir á einhverj-
um fræðikenningum eða þungskild-
um ritningarorðum, t. d. um þúsund-
áraríkið og lífið eftir dauðann. —
Um persónu Jesú Krists, hlutverk
hans og æfisögu er enginn ágreining-
ur hjá eldri stefnunni, en svo inikill
innan nýguðfræðinnar, að síst er
undarlegt, þótt Jeikmenn spyrji for-
viða: Hvað veldur?
Allir hafa þeir sömu hjálparmeðul
við rannsóknir ritningarinnar, og allir
bera þeir fyrir sig, að »vísindin« sjeu
sín megin, og eru þó svo ólikrar
skoðunar, jafnvel um sögulega við-
burði eða flest alt, sem guðspjöllin
segja um Krist.
Jeg get ekki betur sjeð en aðal-
ástæðan sje ein og hin sama:
Þeir ganga að »rannsókn« sinni og
lestri biblíunnar með ákveðnum trúar-
skoðunum og hafna þar öllu því, sem
ekki samrýmist við þessar skoðamr.1)
En þá er komið að grundvallar-
ágreiningsefni ineð gömlu og nýju
guðfræðinni, og er það skoðun þeirra
á ritningunni.
y>Gamla gudfrœdina svo nefnda
1) Petta er vitaskuld mjög alvarleg á-
kæra gegn vísindamönnum. en harla al-
mcnn er hún, og það frá lærðum mönn-
um og harla víðsýnum, sjá t. d. fyrn. bók
biskups Gore 218. bls.