Bjarmi - 01.05.1933, Blaðsíða 4

68
BJARMI
Barnavernd.
(Niðurlag)
Löggjöf vor hefir allt til þessa dags
alveg gengið fram hjá þeim barnahóp, sem
allra bágast eiga, fávitunum, sem fólkið
kallar ýmist hálfvita eða fábjána*). ,Bjarg-
arvana koma þau börn í þenna heim, öðr-
um fremur, og foreldrum þeirra og vanda-
fólki hin mesta raun. Má nærri geta, hvað
sárt það er góðum foreldrum, að sjá eitt-
hvert barn sitt svo ósjálfbiarga og vita
engan stað eða hæli handa þeim, þar sem
þeim er örugg aðhlynning að foreldrum
látnum, og jafnframt engin leiðbeining til
á íslenskri tungu um uppeldi þeirra.
Væri það langt mál og átakanlegt, að
rekja raunasögu fávitanna, hverriig bæði
fákunnátta og efnalegur vanmáttur að-
standenda þeirra hefir margoft aukið böl
þeirra og harðýðgi vandalausra farið miklu
ver með þá, en öll önnur »olnbogabörn«
þjóðfjelagsins.
Það vita allir nú, að þeim eru sjerstök
hæli hollasti staðurinn, og margoft má
kenna hálfvitum ýmislegt, svo að þeir geti
unnið fyrir sjer síðar, ef börnin komast
nógu snemma til þeirra kennara, sem
kunna að leiðbeina þeim. En samt er það
satt, að ekki er nema um 100 ár síðan
mannúðin fór að sinna þeim á þenna veg.
Fyrstu fávitahælin voru reist á Frakk-
landi, Sviss og Þýskalandi um og eftir
1840 og nokkru síðar á Norðurlöndum,
um 1845 í Danmörku, 1860 í Svíþjóð og
1875 í Noregi.
Læknar, prestar og kennarar voru for-
göngumennirnir, svo kom löggjöfin og fjár-
veitingarvaldið á eftir með ýmsan stuðn-
ing.
1 fyrstu rákust menn á, að ýmsir fá-
vitar gátu lært mikið meira, en áður var
almennt haldið, og urðu þá bjartsýnir, að
®) Þingið í vetui' veitti þó byggingarstyi-k
fyrirhuguöu fávitahæli barna aö Sölheimum 1
Grimsnesi.
svo mundi verða um þá allflesta, ef þeir
væru teknir nógu snemma. En reynsl-
an sannaði, að því fór fjarri að svo væri.
Það varð að skifta þeim í 2 aðalflokka,
alveg eins og íslensk málvenja talar um
hálfvita og fábjána. Hálfvitunum má.tti
jafnaðarlega kenna eitthvað, sem þeim gat
orðið til stuðnings alla æfi, ef á því var
byrjað nógu snemma, en hinum var ekki
unt að hjálpa, nema að sjá um, að þeir
gerðu ekki sjálfum sjer eða öðrum tjón.
Nefndin, sem samdi barnaverndarlögin
nýju og jeg tala nánar um síðar, spurði
meðal annars alla hreppsnefndaroddvita
og borgarstjóra um tölu fávita, og þótt
margir vanræktu að svara því, sýndu svör
hinna, að fávitar voru miklu fleiri en
margur hugði. I manntalinu frá 1. des.
1930 eru »fábjánar« taldir 104, en þeg-
ar það er borið saman við skýrslu odd-
vita, sem þeir sendu fyrgreindri nefnd
sama ár, kemur í ljós, að þessi tala er
því miöur alveg röng. Fávitarnir eru a.
m. k. tvöfalt fleiri, en manntalið telur
»fábjána«. Komu þó engin svör til nefnd-
arinnar um það efni frá 64 hreppum, nje
lieldur frá borgarstjórum þriggja fjöl-
mennustu kaupstaðanna, og bjuggu þar
u.m 2/5 hlutar allra landsmanna.
Vantalningin á manntalinu er mest
gagnvart börnum, enda er skiljanlegt, að
foreldrar kynoki sjer við að skrifa börn
sín fábjána í opinberar skýrslur, enda
þótt allir kunnug'ir viti, að börnin sjeu
hálfvitar. Orðið fábjáni hefir svo kald-
ranalegan blæ, og of ákveðna neikvæða
merkingu, þegar um hálfvita er að ræða,
að rjettast væri, að því orði væri sleppt
úr almennum skýrslum, en samnefnið fá-
viti tekið í staðinn. Hitt er ekki almenn-
ings meðfæri, að aðgreina fábjána frá
hálfvitum með nokkurri vissu.
Já, jeg gat þess, að 64 hreppsnefndar-
oddvitar og 3 borgarstjórar hefðu engu
svarað nefndinni um tölu fávita. — En
þegar svör allra hinna og skýrsla mann-