Bjarmi - 01.10.1933, Síða 4

148
BJ ARMI
kennslu njóta nógu snemma,, þurfa miklu
minni fjárhagsaðstoð alla æfi eftir skóla-
dvölina en hinir. Hinir hröktust manna á
milli tilsagnarlaust, oft og einatt um-
kringdir af háði og stríði hugsunarlauss
fólks, og stundum hættulegir sjálfum sjer
og öðrum.
Jafnframt rakst jeg á, að fávitahælin
bjarga mörgum börnum, sem ekki eru fá-
vitar í raun og veru, þótt vanhirðing og
vanþekking hefðu dæmt þau í þann hóp.
»Hingað kom í vor 8 ára drengur, blind-
ur, sagður fáviti, sem ekkert gæti lært,«
sagði sænsk forstöðukona við mig í sum-
ar. »En við erum komnar að raun um,
að drengurinn hefir fullt vit.«
Þetta er ekkert einsdæmi, en þó eru
hin dæmin fleiri, að þeir sem voru á tak-
mörkum tornæmis og fávisku, höfðu ekk-
ert gagn af neinni kennslu fyr en þeir
komu í fávitaskóla. Og þeir urðu sjálf-
bjarga.
Ennfremur sá jeg, að læknavísindin
áttu mikið verkefni, þar sem hin marg-
breyttu mein fávitanna voru. Yissi jeg
það nokkuð áður af lestri tímarita, en sá
það þó enn betur á þessari ferð, einkum
við samtal við dr. Larsen, aðstoðarlækn-
irinn í Kellersku stofnuninni dönsku. Yf-
irlæknirinn, dr. Vildenskov, var því mið-
ur ekki heima, er jeg kom þar, en dr.
Larsen fræddi mig um svo margt, að jeg
hlaut að hugsa: Það væri betur að margir
íslenskir læknar væru svona fróðir um
mein fávitanna, og tækju svo höndum sam-
an við íslenska mannvini og kennara til
að hrinda framtíðarmálum fávita á Is-
landi í viðunanlegt horf.
Þetta þrennt þarf að haldast í hendur:
fórnfós mannúð, uppeldisfræði og sjer-
fræði læknavísindanna, ef allt á að vera
í besta lagi.
1 íslenskum manntalsskýrslum hefir
staðið sjerstakur dálkur með yfirskriftinni
fábjánar og hafa þeir verið taldir þar rúm-
lega 100 — en eru vafalaust mikið fleiri.
Orðið fábjáni hefir kuldalegan blæ og svo
neikvæða merkingu, að villandi er að
nefna svo þá, sem dálítið geta lært og oft
eru kallaðir hálfvitar í daglegu tali. Er
því rjettara að taka upp samnefnið fávita
um alla þá, sem áður voru nefndir fábján-
ar og hálfvitar.
Nefndin sem samdi barnaverndarlögin
og gjörði fyrirspurnir til hreppsnefndar-
oddvita um þetta fólk, tók það nafn upp
og sömul. landlæknir í heilbrigðisskýrsl-
unum frá 1931.
En hverja mái þá kalla fávita? Eða hvar
eru takmörkin annars vegar milli þeirrá
og geðveikra, og hins vegar milli fávita og
tornæmustu barnanna, sem mörgum finst
að ekkert geti lært, oft af því að kennsl-
an er ekki við þeirra hæfi?
Fyrri spurningin snýr að læknisfræðinni
en sú síðari að uppeldisfræðinni, og þar
sem jeg er enginn sjerfræðingur í þeim
greinum vil jeg ekki fara lengra en rjett
drepa á hvernig þessum spurningum er
venjulega svarað í aðalatriðum.
Spurningunni: Hverjir eru fávitar? er
venjulega svarað svo: Fávitar eru þeir sem
vantar almennan sálarþroska frá; fæðingu
eða fyrstu æsku svo þeir verða ósjálf-
bjarga. Er við skýrslugerðir takmörkin
sett venjulega við 4 ára aldur. Þeir sem
verða fyrir því áfalli innan 4 ára að þeir
ná litlum eða engum sálarþroska upp frá
því, eru þá taldir með fávitum, en hinir,
sem svipað áfelli fá 5 ára eða seinna, eru
taldir með geðveikum.
Þykir þó sjerfræðingum álitamál, hvort
rjett sje að líta á aldurstakmarkið eitt o'g
yfirhöfuð sje aðgreiningin milli þeirrar teg-
undar geðveiki, sem læknar kalla »dem-
entia«, eða sljóleika og áfallandi fávisku
oft svo erfið að það sje sjerfræðinga einna
að skipa hverju einstöku tilfelli í rjettan
flokk. Ennfremur er þess að gæta, að með
fávitum eru venjulega taldir þeir, sem eru
frá bernsku svo siðferðilega lamaðir að
þeir ráða ekkert við geðshræringar sín-