Heima er bezt - 01.11.1951, Síða 4

260
Heiiía er bezt
Nr. 9
lit hennar var bjartleitt, andlitið
svipmikið, augun stór og fögur.
en hárið dökkleitt. Klæðnaður
hennar var svipaður og þá tíðk-
aðist, nema hún var með prjóna-
húfu ofan undir augu með stutt-
um og sverum skúf og fallegum
hólk á, líkt og hann væri úr silfri.
Þannig stóð konan og einblíndi
á mig, þar til mamma hafði lok-
ið að skammta, þá hvarf hún.
Um þessar sömu mundir vakn-
aði ég við það eina nótt að verið
var að klappa á öxl mér, tvö
klöpp í einu með millibili. Þá
verð ég svo hræddur, að ég held
niðri i mér andanum og þori ekki
að vekja bróður minn, er ég svef
hjá.
En skjótlega hætti þessi vel-
vild. Leit ég þá undan brekáns-
horninu, og sá þá konuna aftur.
Síðan varð ég aldrei var við hana.
Vorið eftir 1882 var hörmunga
veðrátta. Þá gerði hálfs mánaðar
rok af norðaustri,sem feykti sandi
og mold. Svo voru mikil brögð að
þessu veðri, að skepnur nær
hrundu niður, bæði fé og hross.
Og nokkrar jarðir eyðilögðust af
sandfoki. Heyrði ég sagt, að einn
bóndi í minni sveit, hefði átt eft-
ir einn hrút af um 300 fjár. En
flestir áttu eftir fáar kindur og
sumir einn hest. Faðir minn átti
tvo hesta, tvær kýr og nokkrar
kindur. Plága þessi gekk um
eystri og vestri Rangárvelli, og
Þjórsárdal. Flestir voru að þrot-
um komnir með matvæli, en þá
vaknaði meðaumkvun Dananna,
og gáfu þeir hingað mikið af
rúgi, en eigi man ég hve mikið.
Fóru menn þá að sækja sér
björg á hestum, þeir sem þá áttu,
en aðrir á sjálfum sér. Var sótt
á Eyrarbakka. — Ekki man ég
hvað margar kindur foreldrar
mínir áttu, en mig minnir þær
vera liðugar 20. Þætti það lítill
bústofn nú til dags.
Hestarnir voru bræður, kýrn-
ar mestu gæðagripir, eins og all-
ar skepnur, sem faðir minn hirti.
Hestarnir voru stólagripir, ann-
ar ljósskjóttur, en hinn hvítur
með rauðum dropum og nefndur
Hæringur. Þessi hestur var reið-
skjóti móður minnar og orti hún
um hann þessa bögu:
Undur hægur Hæringur
hreysti nægur léttstígur,
stilltur, þægur þolgóður,
þarfur, frægur spordrjúgur.
Harða vorið 1882 fluttu for-
eldrar mínir frá Tjörfastöðum
að Köldukinn í Holtahreppi. Var
ég þá 7 ára að aldri. Fór ég þá
fyrst frá æskustöðvum mínum.
Var ég látinn bera skinn-
skreppu úttroðna af fötum. Var
það líka fyrsta byrði mín um
ævina, og gekk mér vel með
hana. Guðjón bróðir bar stóra
byrði, mamma og Þórunn systir
gengu lausar að mestu. Engir
farartálmar urðu á leið okkar og
gekk ferðin slysalaust að Köldu-
kinn. Var okkur þar vel tekið af
frændfólkinu. Afi og amma
voru bæði komin á níræðisaldur.
Þá bjó á Köldukinn, Jón Gísla-
son, sem átti Guðrúnu móður-
systur mína fyrir konu og voru
þau búin að taka við búinu af
afa og ömmu. Bjó faðir minn
þama í eitt ár, en fékk síðan
jarðnæði í Holtsmúla árið eftir
og bjó þar í 3 ár.
Þá flutti hann að Stóruvöllum,
sem þá voru í eyði, og bjó þar til
dauðadags.
En móðir mín flutti að Borg í
Grímsnesi til dóttur sinnar Þór-
unnar, og eyddi þar ævi sinni.
Eftir fellirinn var bágt til
bjargar og var ég oft svangur á
þeim árum.
Ekkert var þá fyrir að verzla
nema ullarlagðarnir af þessum
fáu kindum.
Guðjón bróðir reri út á hverri
vertíð og var sá afli fluttur heim.
Þá var notaður allur úrgang-
ur, svo sem fiskbein og kjötbein.
Þau voru látin í sýru og lágu þar
unz þau voru orðin æt. Eins voru
etin ólituð skinn. Svona ævi var
um nokkra ára skeið. Þegar for-
eldrar mínir fluttu að Stóruvöll-
um 1886 var ég látinn vera þar
einn á daginn til að verja túnið.
Þá hafði ég til matar harðan
þorsk, hrálýsi og kaffi með
kandíssykri í 3 vikur. Einu sinni
fékk ég flatköku og leið mér vel
með þetta fæði.
Þá voru til heimilis hjá okkur
foreldrar mínir, föðursystir mín,
Gróa tökubam og við fjögur
systkinin, Guðjón, Þorsteinn,
Þórunn. Þuríður systir og Run-
ólfur voru farin að heiman. Tólf
ára fór ég suður á Vatnsleysu-
strönd eina vertíð.
Var ég þá farinn að læra kver-
ið, skrifa og reikna. En þá
gleymdi ég því sem ég var búinn
að læra í kverinu. Ég hafði líka
annað að gera, en að sitj a við
bóknám.
Svo lagði ég leið mína heim um
vorið. Næsta haust tók ég til að
læra, það var annað hvort að
gera, ef ég átti að fermast á rétt-
um tíma. Gekk svo allt að óskum
og var ég fermdur á réttum tíma
í Stóruvallakirkju, því það var
ekki búið að flytja hana að
Skarði þá eða sameina söfnuð-
ina. Sr. Ólafur Ólafsson fermdi
mig. Fáum dögum eftir að ég var
fermdur, var ég fenginn fyrir
smala hjá bónda einum sem var
að byrja búskap. Gætti ég fjárs
hans. Svo var ég látinn taka hey,
og úr því að klukkan var orðin 7
að kveldi átti ég að vera farinn
til smölunar og vera kominn aft-
ur kl. 9. Var ég oft feginn að
losna við orfið.
Ég átti að fara heim að hausti,
en ég varð þó þarna í fimm ár.
En þetta fyrsta ár sem ég var
þama, kemur að heimsækja hús-
bónda minn, Jón, sem nefndur
var kaupi.
Hann kom um morguntima og
var eitthvað við skál. Þegar hann
var búinn að þiggja beina, fær
húsbóndi minn honum nokkur
skinn og fór að sníða þau.
Mér var forvitni á að vita í
hvað þau ættu að fara og spurði
hann, hvað ætti að nota þau.
Hann svarar að þetta eigi að
verða brók handa mér, því ég
eigi að fara til sjós í vetur. Hann
byrjaði á brókinni kl. 9, en var
búinn að sauma hana kl. 3 síð-
degis.
Þetta haust kom sr. Ólafur og
fékk mig lausan úr vistinni, þó
illa gengi.
Var hann beðinn að útvega
ungling til að læra járnsmíði
fyrir Þorstein heitinn Tómasson,
Lækjargötu, Reykjavík. — En
þegar til kom var Þorsteinn bú-
inn að fá pilt, svo þetta urðu
vonbrigði fyrir mig, þau fyrstu.