Heima er bezt - 01.11.1951, Blaðsíða 28

284
Heim'a ER BE'ZT
Nr. 9
varningurinn, sem var táknrænn
fyrir hinn stóra, lítt þekkta
heim, varð sífellt dýrari sökum
milligöngu og okurs Araba. Því
að Arabar, eða Márar eins og þeir
voru kallaðir, höfðu um óralangt
skeið haft Indlandsverzlunina í
sínum höndum, og þeir réðu yf-
ir hinum einu þekktu verzlun-
arleiðum, sem til Indlands lágu.
Verzlunarleiðir þessar voru
hinir persnesku og arabisku eyði-
merkurvegir, og tók það marga
mánuði og hættuleg ævintýri að
komast þá. Þar lágu ræningjarn-
ir og sátu um kaupmannalest-
irnar, og lentu menn í klónum
á þeim, var kaupmönnum gert
að greiða háar bætur fyrir að
sleppa lífs og gjalda skatta til
ýmissa fursta, sem réðu yfir
þeim löndum, sem leiðangrarnir
fóru um.
Þegar Indlands-varningurinn
loksins kom til Evrópulandanna,
voru vörurnar komnar upp úr
öllu valdi, hvað verðlag snerti.
Það var þess vegna gömul von
manna, í senn að brjóta á bak
aftur einræði Arabanna og finna
nýjar og auðveldari leiðir til Ind-
lands. Bæði Portúgalar og Spánn
töldu þetta sín helztu áhugamál.
En á meðan Spánn var reiðubú-
inn til að leggja mikið í sölurn-
ar til þess að ná þessu marki,
vildu Portúgalsmenn reyna var-
færa leið og beita kænsku. Á-
kveðin aðför og árás gegn Ind-
lands-verzlun Araba hlaut af
þeim að verða talin andúð á
veldi þeirra og menningu í heild,
og hugsazt gat, að slíkt hefði ó-
æskilegar afleiðingar.
Og svo var Kólumbus sendur
burtu bónleiður frá Portúgal, og
síðar átti Ferdinand Magellan
eftir að reyna mjög svipað.
Þegar Kólumbus fann Ame-
ríku, breyttist hin varfærna af-
staða Portúgalsmanna þó nokk-
uð, og valdataka Manuels kon-
ungs boðaði framtakssamari og
djarfari afstöðu en hingað til
hafði verið.
Hin árangursríka för Barto-
lomeu Diaz’ glæddi áhuga manna
fyrir því, að fundin væri sjóleið
til Indlands, og jafnvel áður en
hann var kominn aftur, var far-
ið að undirbúa stórfenglegan
leiðangur, sem nú átti að reyna
allt hvað hægt væri. í þetta
skipti skyldu engar tafir spilla
ánægjulegum og góðum árangri.
Það skyldi vera hægt að sigla
til Indlands. Og skip undir
portúgölskum fána skyldu gera
þennan gamla draum landkönn-
uðanna að veruleika!
Undirbúningur leiðangursins
var mjög nákvæmur. Tvö ný
skip voru smíðuð samkvæmt
allra nýjustu tækni og þeirra
tíma skipasmíðalist. Þau voru að
vísu engir kappsiglingabátar og
ekki eins hraðskreið og fyrri tíð-
ar skip, en þau voru sterkbyggð-
ari og öruggari í sjó, smíðuð með
það í huga, að þau kynnu að
lenda í vondum sjó á reginhafi.
Diaz sá að miklu leyti um undir-
búning leiðangursins og hafði
geysimikinn áhuga á, að skipin
gætu orðið sem fullkomnust.
Nýju skipin voru bæði heitin eft-
ir erkienglum, heilögum Gabríel
og heilögum Rafael. Þriðja skip-
ið var keypt, og hlaut það nafn-
ið „Sánkti Mikael“ eftir hinum
þriðja erkiengli. Áður hafði það
heitið „Berrio“, og er það stund-
um þekktara undir því nafni í
frásögnum. Fjórða skipið slóst
með í förina sem birgðaskip.
Ætlunin var að tæma það smám
saman og skilja það seinast eftir,
en setja áhöfnina yfir á hin
skipin þrjú.
Ætla mætti, að sjálfsagt hefði
verið að fela leiðsöguna í hend-
ur Bartolomeu Diaz, hinum dug-
lega stjórnanda hins fyrra leið-
angurs, honum, sem einnig hafði
átt mikinn þátt í að undirbúa
þennan. En það fór ekki svo,
heldur var forustan boðin öðr-
um manni, Estevao da Gama.
Hann féll þó frá, áður en leið-
angurinn væri ferbúin, og sonur
hans Paulo da Gama fékk hlut-
verkið í hendur í hans stað. En
hann baðst undan þeim heiðri
og bar því fyrir sig, að hann væri
heilsutæpur, og mælti jafnframt
með Vasco da Gama, yngra bróð-
ur sínum, og tók hann loks að
sér vandann.
Menn hafa hugleitt, hvaða or-
sök var fyrir því, að gengið var
fram hjá Diaz, og sumir hafa
komizt að þeirri niðurstöðu, að
portúgölsku konungarnir hafi
ekki verið fúsir til að veita sama
manninum of mörg tækifæri,
sem gætu e.t.v. gefið honum of
mikinn heiður og frægð í aðra
hönd. Hinn frami og giftusami
þegn hans hafði jafnvel kastað
skugga á sjálfan kónginn.
Diaz fékk hinsvegar skipun um
að taka að sér stjórn á virkinu
Elmina á Guinea-ströndinni, og
sigldi hann af stað á herskipi,
hinu fimmta í lestinni, um leið
og hin skipin lögðu af stað.
Það var vel skipulagður og vel
útbúinn leiðangur, sem nú fór
úr höfn í átt til hins óþekkta.
Skipin höfðu meðferðis þrenn-
an útbúnað af möstrum, seglum,
akkerum og allskonar varahlut-
um, sem voru þannig útbúnir, að
þeir gátu komið að notum á
hverju skipanna sem var. Birgð-
irnar áttu að geta enzt í þrjú ár.
Hinsvegar kom síðar í ljós, að
verzlunarvörurnar og ýmsar
gjafir höfðu ekki verið valdar
með samsvarandi fyrirhyggju og
nákvæmni. Þetta var allt of ó-
merkilegt til að geta gert lukku
á hinum indverska markaði.
Áhafnirnar, sem þátt tóku í
förinni, voru úrvals sjómenn
portúgalskir, allir valdir af ná-
kvæmni. Það voru samtals 150—
200 menn — fjöldinn er misjafn
í heimildum — og voru þeir und-
ir yfirstjórn hins 28 ára gamla
aðalsmanns Vasco da Gama, sem
sigldi forustuskipinu „S. Ga-
briel“. Stjórn „S. Rafaels“ var í
höndum bróður hans, Paulo da
Gama, og „S. Mikael“ laut stjórn
Nicolau Coelhos. Einna mestur
aðstoðarmaður Vasco da Gama
var þó stýrimaðurinn hans eða
„siglingafræðingurinn“, eins og
hann var titlaður, Pedró d’Alem-
quer, sem átti eftir að reynast
mjög liðtækur í hinni sigursælu
för. Hlutverk hans var að ákveða
stefnu skipanna eftir stjarn-
fræðilegum útreikningum —
hlutverk, sem flestir hinna höfðu
enga hæfileika til að rækja.
Til áhafnanna má e. t. v. einn-
ig telja tíu dauðadæmda glæpa-
menn, sem látnir voru fara með
leiðangrinum. Þessa svonefndu
„degradados“ átti að nota til ó-
venju hættulegra verka, ef svo
bæri til. Ef með þurfti að fá úr
því skorið, hvort landganga væri
skynsamleg á einhver j um