Heima er bezt - 01.02.1952, Síða 13

Nr, 2
Heima er bezt
45
efla einveldi þess. Þetta myndi
fremur takast í borg, sem hann
væri með til að byggja að nýju,
en í Róm, þar sem hinar gömlu
stoðir lýðveldisins og stjórnar-
hættir voru enn við lýði, enda
þótt þýðing þess væri að litlu
eða engu orðin. Loks myndi
kristindómurinn eiga léttara
uppdráttar, ef höfuðstöðvar
kirkjunnar væru fjarri Róm, þar
sem hin heiðna heimspeki og
frjálslyndi átti enn nokkur ítök
í hugum manna. Árið 330 vígði
Konstantín hinn nýja höfuðstað
sinn með hátíðlegri viðhöfn.
Byzantínsku keisararnir voru
einvaldir á austurlenzka vísu, og
staða þeirra var þannig ólík
rómversku keisaranna, sem voru
fyrirrennarar þeirra. Keisararn-
ir Ágústus, Tíberíus, Neró og
fleiri voru raunverulega einvald-
ir, en að nafninu til voru þeir
kosnir af þinginu, og að forminu
til voru þeir skyldir til að hlýða
fyrirmælum ráðsins og þjóð-
þingsins. Austrómversku keisar-
arnir voru lausir við allar slíkar
skyldur. Að vísu höfðu þeir ráð
æðstu veraldlegra og geistlegra
embættismanna við hlið sér, en
ráð þetta var mjög táknrænt
nefnt Silentíum, en það þýðir
þögn. Hlutverk þess var að
hlusta á allrahæstar tilskipanir;
aðeins einstþku sinnum fengu
þeir leyfi til að láta skoðun sína
í ljós. Gagnrýni þekktist ekki.
Konstantínópel var smábær,
þegar Konstantín mikli settist
þar að. Engar hallir eða minn-
ismerki voru í bænum. íbúunum
hafði fækkað undanfarið og hin
fyrr svo blómlega verzlun var
hraðminnkandi. En 200 árum
síðar var bærinn orðinn að stór-
borg og miðstöð verzlunar á
Balkanskaga, Litluasíu og
Egyptalandi. Borgin réð yfir
fjórum stórhöfnum með skipa-
smíðastöðvum, þar sem unnið
var dag og nótt. í miðri borg-
inni var hið mikla Keisaratorg
(Forum Augusteum), með skraut
legum súlnagöngum og dásam-
legustu byggingum veraldarinn-
ar. Þar stóð stjórnarhöllin, sem
Konstantín hafði reist og eftir-
komendur hans voru stöðugt að
stækka og umbæta. Þar var
Hippodromen (veðhlaupabraut-
in), risavaxin bygging, er rúm-
aði 50.000 manns. Þar mættust
allir til leikanna, frá keisara-
fjölskyldunni og til betlara og
glæpamanna. Ýmist voru veð-
hlaup, bardagi milli villidýra,
eða jafn vinsæl skemmtun og
brennur vantrúaðra og guðlast-
ara, er svo voru forhertir og af-
vegaleiddir, að þeir fullyrtu, að
Guð faðir hefði skapað Krist og
að Kristur hefði ekki alltaf ver-
ið til, eða að Kristur væri minni
en Guð faðir, en rétta trúin
kenndi, áð Kristur hefði verið til
frá eilífð, eins og Guð faðir og
enginn hefði skapað hann, og
þá heldur ekki Guð faðir! Slíkar
brennur voru gómsætur biti fyrir
hina „frómu“ íbúa keisaraborg-
arinnar. Á þessum stað létu
menn oft skoðanir sínar í ljós
um stjórnarhætti keisarans.
Enda þótt keisarinn væri ein-
valdur, varð hann oft að breyta-
ákvörðunum sínum, þegar hann
stóð frammi fyrir 50.000 manns,
er mótmæltu þeim kröftuglega.
Nálægt Hippodrominum lágu
hinir miklu baðstaðir Xenxipp-
os, sem stóðu framar hinum
heimsfrægu baðstöðum Rómar.
í nágrenni við byggingar þessar
stóð Soffíukirkjan, sennilega
dásamlegasta guðshús veraldar-
innar og fyrirmynd fjölda ann-
arra kirkjubygginga frá miðöld-
um. 100 húsameistarar með 100
verkamenn hver í vinnu, stjórn-
uðu verkinu. 5000 verkamenn
höfðu unnið að vinstri hlið
kirkjunnar árum saman, og jafn-
margir við hina hliðina. Á hverj-
um degi kom Justinian keisari
að líta eftir. Hann gekk í fátæk-
legum ullarfötum eins og verka-
mennirnlr. Allar tegundir grjóts,
sem þá þekktust, voru notaðar í
kirkjuna. Til þess að hin mikla
hvelfing yrði eins létt og mögu-
legt var, var leirinn í múrstein-
ana sóttur til Rhodoseyjar, en
leirtegund þessi vóg aðeins helm-
ing þess, er venjulegur múr-
steinn vóg. Á hvern einasta stein
voru þessi orð pressuð: „Guð
hefur látið mig á þennan stað
og héðan mun ég aldrei verða
tekinn, því að hann mun vaka
yfir mér í himni sínum.“ Sjö ár
fóru í að viða að efninu og verk-
ið sjálft stóð yfir í 21 ár. Árið
568 var kirkjan vígð af Justinian
keisara með mikilli viðhöfn.
Þegar hann gekk inn í kirkjuna
fullgerða, varð honum að orði:
„Guð veri lofaður um alla eilífð!
Hann hefur gert mig þess verð-
ugan að leysa slíkt verk af hendi.
Ég er meiri en Salómon."
Norðanvert við borgina geng-
ur löng og mjó vík inn í landið.
Nefnist vík þessi Gyllta hornið,
og gerir sitt til að lega staðar-
ins verður sérstæð og fögur. Hér
var skrauthöllin Blachernes síð-
ar byggð, og þar bjuggu margir
hinna prjálgefnari keisara um
langan aldur. Varð höll þessi
mjög fræg á sínum tíma. Mjög
.víða í borginni voru stórir
skemmtigarðar, hallir tilheyr-
andi ættingjum keisaranna,
spítalar, gamalmennahæli og
Framh. á bls. 60.
Ró'ftiverskt hringleikasvið.