Heima er bezt - 01.08.1954, Síða 6

230
Heima er bezt
Nr. 8
litlar trébryggjur. Stærri skip
lágu við festar á ytri höfninni og
allt var flutt á bátum milli skips
og lands. Þá voru göturnar ekki
margar né glæsilegar í þá daga.
Helztar voru: Austurstræti, Að-
alstræti, Lækjargata og Lauga-
vegur, er náði inn á móts við
Skólavörðu, en þar tóku við götu-
troðningar. Suðurgata var þá
ekki komin og engar götur aðrar
utan miðbæjarins.
Allar máttu götur þessar heita
sæmilega færar hestvögnum, en
þegar votviðrasamt var, breytt-
ust þær í hálfgert svað og voru
þá lítt færar mönnum né farar-
tækjum. Var því horfið að því
ráði að flóra sumar þeirra með
grjóthellum. Lækurinn, sem
rann úr Tjörninni norður Lækj-
argötu til sjávar, var þá opinn,
en smábrýr voru yfir hann á
nokkrum stöðum.
— Var ekki fátt stórhýsa í
Reykjavík þá?
Helztu byggingarnar, sem
settu svip á Reykjavík um alda-
mót, voru: Dómkirkjan og Al-
þingishúsið, Stjórnarráðshúsið
Menntaskólinn, sem þá var
nefndur Latínuskólinn, svo og
nokkur smærri hús, sem þá þóttu
allreisuleg, þó að nú þætti lítið
til þeirra koma. En á þeim sjö
árum, 1900—1908, er ég dvaldist
í Reykjavík, voru ýmsar stór-
byggingar reistar, svo sem
Landsbankinn og íslandsbanki,
Hótel ísland, Miðbæjarbarna-
skólinn, Iðnskólinn við Tj örnina,
Kennaraskólinn og prentsmiðj-
an Gutenberg. Við þessar síðast-
nefndu fjórar byggingar vann ég
að meira eða minna leyti, er þær
voru reistar.
Víða voru þá torfbæir í
Reykjavík, t. d. í Skuggahverf-
inu svonefnda, en það var nokk-
urs konar sjómannahverfi, sem
náði frá Lækjargötu og inn und-
ir Laugarnes. Þetta voru svo-
kallaðir burstabæir, veggirnir
voru hlaðnir úr höggnum steini,
en þakið var úr torfi eða járni.
Moldargólf var í mörgum þeirra,
og heldur voru þetta óvistleg
húsakynni.
Fáar verzlanir voru þá í
Reykjavík. Helztar voru: verzlun
Geirs Zoéga við Vesturgötuna og
verzlun Björns Kristjánssonar
við sömu götu, verzlun Bryde,
Thomsens við Lækjartorg og J.
Zimsens, og svo bókaverzlun Sig-
fúsar Eymundssonar, ísafoldar
og Sigurðar Kristjánssonar í
Bankastræti 3.
— Hvar fékkstu svo inni í höf-
uðstaðnum?
Ég fékk fæði og húsnæði í
Skálholtskoti, en það hús stóð
við Laufásveg, þ.e.a.s. þar sem sú
gata er nú, en í þá daga voru þar
götutroðningar og ekki fært
hestvögnum um þær slóðir. Skál-
holtskot var lítið steinhús, hlað-
ið úr höggnum, íslenzkum steini.
Þar bjó þá öldruð kona, Guðríður
að nafni, og rak matsölu. Hjá
Guðriði voru fjórar dætur henn-
ar uppkomnar, mestu myndar-
stúlkur. Ein þeirra, Guðrún, gift-
ist nokkru síðar meistara mínum,
Pétri Ingimundarsyni.
— Manstu eftir nokkrum
kunnum mönnum, er voru mötu-
nautar þínir í Skálholtskoti?
Minnisstæðastir held ég að
mér séu feðgarnir Jóhannes Nor-
dal, íshússtjóri og sonur hans,
Sigurður Nordal, en hann var þá
nemandi í Latínuskólanum. Jó-
hannes hafði þá fyrir nokkrum
árum horfið heim frá Ameríku
og hafizt handa að reisa íshús í
Reykjavík, er nefnt var Nordals-
íshús. Jóhannes hafði farið til
Ameríku 1887 og dvalizt þar í sjö
eða átta ár, en horfið þá aftur
heim til íslands. f Ameríku sá
hann margt og kynntist mörgu,
því að þar voru þá miklar fram-
farir á flestum sviðum. Hann
lagði gjörfa hönd á margt þar
vestra, stundaði smíðar, var
stýrimaður og síðar vélstjóri á
gufubát á Winnipegvatni. Jó-
hannes var meðalmaður á hæð,
en þrekinn og þéttur á velli,
dökkur á brún og brá. Hann var
gleðimaður mikill og hrókur alls
fagnaðar. Hann bar með sér gust
erlendra áhrifa, kjark og fram-
tak, og hann var einn þeirra
mörgu og mætu manna, sem í
byrjun þessarar aldar lögðu
trausta hornsteina að myndun
Reykj avíkur.
Annar maður, sem ég minnist
frá þessum árum í Skálholtskoti,
hét Sveinn Jónsson, smiður, kall-
aður Vestmannaeyja-Sveinn, því
að þaðan hafði hann flutzt til
Reykjavíkur. Hann var faðir
Sveins Sveinssonar, síðar for-
stjóra timburverzlunarinnar Völ-
undar, Júlíönu listmálara, Ár-
sæls útgerðarmanns í Vest-
mannaeyjum og þeirra systkina.
Sveinn Jónsson var einn af stofn-
endum trésmiðafélagsins Völ-
undar, er stofnað var 1904. Þetta
var hlutafélag, er skyldi vinna
að timbursmíði í verksmiðju, er
sett yrði á stofn í Reykjavík, og
reka timburverzlun. Um fjörutíu
trésmiðir gengu í félagið á
stofnfundi þess í febrúar 1904.
Upphaflegt stofnfé félagsins var
12 þúsund krónur, er skiptist í
40 hluta, og var hver hlutur 300
kr. Síðar var stofnfé þetta aukið.
Völundur hóf starfsemi sína í
húsi við Vonarstræti, en 7. nóv.
1905 var fullgert stórt verk-
smiðjuhús á Klapparlóðinni. Var
húsið 48X16 álnir ummáls, tví-
lyft, með kjallara og háum turni.
Áföst við húsið var stór stein-
bygging. Þar var gufuketillinn og
timbrið þurrkað. Með stofnun
Völundar var stórt framfaraspor
stigið í byggingamálum Reykja-
víkur.
— Hvert var svo fyrsta við-
fangsefni þitt á námsbrautinni?
Ég byrjaði smíðanám mitt með
því að vinna að byggingu Ing-
ólfshvols við Hafnarstræti. Eig-
andi þess húss var Guðjón Sig-
urðsson, úrsmiður. Húsið var
þrjár hæðir, auk kjallara og ris-
hæðar, og þótti það mikið stór-
hýsi í þá daga. Hús þetta brann
25. apríl 1915, og fórst Guðjón
Sigurðsson í brunanum.
— Og vinnutíminn og kaupið?
Við byrjuðum að vinna klukk-
an 6 á morgnana og hættum
vinnu kl. 6 á kvöldin. Tveir mat-
málstímar voru á degi hverjum,
hinn fyrri frá kl. 10—11 f. h., og
hinn síðari frá kl. 3—4 e. h. Út-
lærðir smiðir fengu fjórar krón-
ur í kaup á dag, en iðnnemar
fengu aðeins fæði og húsnæði,
en ekkert kaup annað þau fjög-
ur ár, sem þeir stunduðu nám. Ég
gerði sérstakan samning við
meistara minn. Fyrsta námsárið
fékk ég aðeins fæði og húsnæði,
en ekkert kaup annað. Annað ár-
ið fékk ég 50 krónur í kaup, auk
fæðis og húsnæðis. Þriðja árið
75 kr., og fjórða og síðasta náms-
árið mitt fékk ég 100 krónur.
Auk þess borgaði meistari minn
skólagjald mitt síðustu tvö árin,
og ýmsu vék hann mér, svo sem
vinnufötum og skóm. Þetta þóttu
góð kjör þá, og líklega hef ég