Heima er bezt - 01.08.1954, Síða 14

238
Heima er bezt
Nr. 8
Silfurslegin höfuðkúpa Þor-
láks helga var kókoshnot
hestinn fyrr en við komum i
Páfastaði. Þar tók Albert bóndi
við mér með glöðu geði og fylgdi
mér út á Krók um kvöldið. Enga
borgun vildi hann.
Ég leitaði mér fljótlega á
Sauðárkróki upplýsinga um þá
Þorvald og Albert. Var mér sagt,
að Þorvaldur hefði póstur verið
og hefði gott vit á ölföngum,
enda sparaði ég þau lítt við
hann, þá sjaldan hann kom á
Krókinn um sumarið, blessaður
karlinn. Nú er sá heiðursmaður
látinn fyrir nokkrum árum, en
hinn lézt nú um áramótin í
hárri elli.
Á Sauðárkrók hafði ég einu
sinni komið áður, en ekki til þess
að kynnast nokkrum manni.
Þetta var haustið 1909. Ég var þá
með Ceres. kom með henni aust-
an af Fáskrúðsfirði og fór hring-
inn til Reykjavíkur, norður fyrir
land. Þetta var í sama garðin-
um og Flóra lenti upp undir
Grænland. Um þenna stórhríðar-
garð ritaði Árni Óla blaðamaður
í Lesbók Morgunblaðsins fyrir
skemmstu, en þar er algerlega
sagt skakkt frá um baráttu
Ceres í þessum garði. Skipin
fóru bæði sama kvöldið út af
Akureyri, og lá Ceres af sér garð-
inn víðs vegar út af Skagafirðin-
um, en kom inn á Sauðárkrók
eftir garðinn og afgreiddi sig
þar. Fór ég þá í land, mest til að
snapa mér út mjólk, því að hana
hafði ég ekki smakkað lengi.
Kom ég þá í næsta hús norðan
við símastöðina og bað um mjólk.
Þá kom til mín kona með fulla
könnu af mjólk, og drakk ég
lyst mína af henni. Vildi ég
greiða mjólkina, en við slíkt var
ekki komandi. Þetta var fyrsti
svaladrykkurinn, sem ég fékk í
Skagafirði, en gefandinn var frú
Jórunn Guðmundsdóttir, kona
Jóns Oddssonar, trésmiðs á
Sauðárkróki.
Síðan hef ég margan svala-
drykkinn þegið hjá Skagfirðing-
um, bæði við líkamlegum og
andlegum þorsta, en þar hafa
mér beztir reynzt hiriir víð-
frægu ölhitumenn þessa fagra
héraðs, þegar líkamann hefur
þyrst, en andlega fræðslu og
hvatningu til lestrar hef ég bezta
hlotið hjá séra Hallgrími Thor-
laciusi í Glaumbæ og Sigurði
í sambandi við fornleifafundi
þá, sem orðið hafa í Skálholti
nú í sumar er ekki ófróðlegt að
rifja upp það, sem segir í Ferða-
bók Eggerts og Bjarna um forn-
leifar í Skálholti, gripi dóm-
kirkjunnar og Þorlák helga.
Væri og fróðlegt að vita, hvað
orðið hefði af skríni Þorláks
helga, er geyma átti brot úr
hauskúpu dýrlingsins, er hlotið
hafði dálítið sérstaka meðferð.
Skal hér rifjaður upp kafli úr
Ferðabókinni mönnum til gam-
ans og fróðleiks:
„Gripir dómkirkjunnar eru
bæði fagrir og dýrmætir, eink-
um þó tvær altarisbríkur mjög
fornar. Þá er þar einnig geymd-
ur bagall, og er efri hluti hans
úr látúni og mjög gylltur, og
gamalt gullið mítur.
Skrín Þorláks helga er einnig
geymt þar. Þorlákur helgi er sá
hinn sami og nefndur er í alman-
akinu. Hann fæddist á Suður-
landi, varð biskup árið 1178,
andaðist 1193, en helgur dómur
hans var upp tekinn 1198. Saga
hans með fjölda jarteikna er
enn til skráð á íslenzku. Skrínið
er í laginu eins og hús, 3 y2 ís-
lenzk alin á lengd, 2V2 alin á
sýslumanni Skagfirðinga og nú í
seinni tíð hjá séra Helga Kon-
ráðssyni, en síðan ég fluttist til
Skagastrandar (1949) hafa þeir
Kolka læknir og Magnús á Hóli
bezt stuðlað að því að glæða hjá
mér ást á ýmsum fróðleik.
Annars hafa ótal margir utan
og innan Skagafjarðar veitt mér
fræðslu með bréfaviðskiptum og
bókalánum. Bækur hef ég því
miður aldrei haft efni á að eign-
ast sjálfur nema af mjög skorn-
um skammti. Enn les ég bæði
andlegt og veraldlegt og er
hverjum manni þakklátur, sem
ég get notið fræðslu af, og nái
ég í bók, sem hrífur mig, er ég
áhugasamur eins og dauðþyrst
belja, sem kemst í vatnsfötu.
Þess konar áhuga kannast
gamlir og góðir fjósamenn við,
sem hirtu kýr, áður en sjálf-
brynnararnir voru upp fundnir.
hæð og 11/2 alin á breidd. Það
er klætt svörtu sútuðu skinni og
slegið smeltu látúni. Ekkert er í
skríninu nema tvö brot, sem
sagt er að séu leifar af haus-
kúpu dýrlingsins. Geta þau að
nokkru verið sýnishorn af með-
ferð og hugmyndum manna fyrr
á leifum helgra manna.
Bein Þorláks helga hafa ýmist
eyðzt eða þau hafa verið flutt í
ýmsar áttir. Sumir annálahöf-
undar herma það til frægðar
Wilkins biskupi í Skálholti, að
hann hafi ekki aðeins látið slá
hauskúpu heilags Þorláks með
silfri, heldur einnig aflað sjálfs
dýrgripsins, og náð hauskúpunni
heilli og óbrotinni. Á brotum
þeim, sem enn eru til, má sjá
bæði naglaförin og farið eftir
silfurbúnaðinn. En hversu mátti
þetta verða, þegar sjálft höfuðið
var glatað? Leifar þessar skýra
það fyllilega, því að þær eru úr
stórri kókoshnot. Á þeim tímum
voru slíkar hnetur mjög sjald-
gæfar á Norðurlöndum, og ef til
vill flestum mönnum hér ókunn-
ar með öllu, enda fékk alþýða
manna ekki heldur leyfi til að
skoða slíkar helgileifar gaum-
gæfilega“.
Kína-lífs-elexír
Það er engin nýlunda að aug-
lýsa og frægja sem mest margs
kyns töfralyf, og má jafnvel
segja, að trú á töfralyf hafi hrak-
að á þessum síðustu og verstu
tímum. Árið 1905 mátti lesa sem
auglýsingu um „ekta Kína-lífs-
elexír“ þessa vitnisburði í blað-
inu Þjóðólfi:
„Sinadráttur í kroppnum um
20 ára skeið. Hef brúkað elex-
írinn í eitt ár og er nú sama
sem laus orðinn við þessa plágu
og finnst ég vera sem endurbor-
inn. Ég brúka bitterinn að stað-
aldri og kann yður beztu þakk-
ir fyrir, hvað ég hef haft gott
af honum. Carl J. Andersen.“
Hvað er annars orðið um Kína-
lífs-elexirinn, og hvaða lyf var
það?