Heima er bezt - 01.03.1956, Page 37

Nr. 3 Heima 89
--------------------------------er bezt----------------------------
Skáktafl á Islandi
Framhald af bls. 64. ------------------------
var oftast hvalbein, eða tré, en stundum voru þeir
þó gerðir úr tönnum, rostungstönn, eða hvaltönn-
um. Ekki verður það efni rakið hér nánar, en þess
getur Ólafur, að 1831 hafi fundizt 67 skákmenn
úr 6 töflum í eynni Lewis í Suðureyjum; eru þeir
allir smíðaðir úr tönn, og svo stórir að þeir svari
til taflborðs, er væri tvö fet að þvermáli. Enskur
fornfræðingur, Frederic Madden, kvað hafa komizt
að þeirri niðurstöðu,, að taflmenn þessir séu ís-
lenzkir, og smíðaðir þar á öndverðri 12. öld. Muni
þeir hafa verið fluttir út sem verzlunarvara, en
skipið farizt, og þeim skolað í land og sandorpizt.
Væri þetta rétt, er það merkilegt.
Þá tilfærir Ólafur nokkrar kreddur um það,
hvernig eigi að vinna sigur í skáktafli; eru þær þess-
ar: „Tak músabein og brenn þar í skákmennina,
og muntu sigur hafa í tafli upp frá því.
Ef hvítur köttur er krufinn lifandi, os; setið á
innyflunum, þegar teflt er eða spilað, þá vinnst.
Tak hjarta, lifur og lungu úr hrafni og herð það
við vind, en ei sólarhita, og lát það í líknarbelg og
haf undir vinstri hendi þinni, þá þú spilar eða
teflir.“
Og loks skyldi rista galdrastaf þann, sem hér er
sýndur á eikarspjald og hafa í hendinni til að vinna
skák.
Þá skal hér staðar numið. Þótt dauft kunni að
hafa verið yfir skákíþróttinni á s. 1. öld, eins og
margar heimildir bera með sér, lifði alltaf í glæð-
unum, og mikið fannst Willard Fiske til urn skák-
kunnáttu Grímseyinga, þegar hann fór um hér á
landi. Vafalaust hafa margir fleiri en þeir kunnað
skák og haft ánægju af. Guðmundur Finnbogason
telur að hin sérstöku afbrigði skákarinnar, sem
íslendingar hafa fundið upp, einkum valdskákin,
sýni hneigð þeirra til þess að gera íþróttina sem
erfiðasta, með því að leggja á sig alls konar böncl.
Ef þessa gætir meira meðal íslendinga en annarra
þjóða, er það öruggt vitni þess, að íþrótt þessi hefir
verið þeim hugleikin. Skákafrek íslendinga sein-
ustu árin, sýna og ljóslega, að gáfan er hér til, og
áhugi og manndómur nægur til þess að rækta hana.
St. Std.
Fjallakofar
Framhald af bls. 65. --------------------
aftur með hellu. Hrís eða lyng var lagt á gólfið, og
gátu kofar þessir verið furðu þokkalegir, þar sem
jarðvegur var þurr. Síðan urðu sæluhús þessi stærri,
en lengi vel voru dyrnar svo lágar, að næstum þurfti
að skríða inn um þær. í hinum minni kofum var
og er legurúmið sjaldan annað en bert gólfið; en
er kofarnir hækkuðu og stækkuðu, var tekið að
hlaða upp bálka úr torfi og grjóti fyrir þverum
innri stafni þeirra, einkum var það sjálfsagt, ef hesta
skyldi hýsa í kofunum ásamt mönnum, en slíkt varð
títt eftir að tekið var að reisa húsin stærri. Hart
var að vísu legurúmið á bálkunum, en að jafnaði
þurrara en gólfið, enda stundum lagðar yfir bálk-
inn torfur til mýkinda. Á síðari árum hafa víða ver-
ið reist allstór hús handa leitarmönnum, með lofti
eða palli, og er þá hestum ætlað rúm undir palli.
Þau hús eru flest með járnþaki, og nýlega hafa
Gnúpverjar reist leitarmannakofa, sem þiljaður er
innan með bárujárni og járnstafni. Hin nýrri hús
eru þannig allmiklu vistlegri og rúmbetri en hin
gömlu, en nokkuð skortir þó á um, að þau eigi
hinn sama öræfa- og æfintýrablæ og gömlu kof-
arnir áttu í fórum sínum. En annars fer stærð og
búnaður þeirra mjög eftir því, hve mörgum er
ætluð gisting.
Margar sagnir og sögur hafa skapazt í sambandi
við fjallakofana. Oft hefir mönnum ekki orðið þar
svefnsamt fyrir sakir aðsóknar. Reimleikasögurnar
frá þeim eru býsna margar, og ekki er laust við,
að hrollkenndan beig setji að sumum, er þeir koma
að hinum skuggsýnu, einmana kofum; þó eru sælu-
hús við fjallvegi illræmdari í þessum efnum en
leitarmannakofarnir. St. Std.
Hálskofi undir Sncefelli. Þar hefir ýmsum þótt reimt að
gista. Af ferðamönnunum má ráða hceð kofans.