Heima er bezt - 01.07.1958, Blaðsíða 5

segja að ævistarf Klemenzar hefjist. Að vísu hafði
hann unnið að sömu störfum undanfarin ár, en við svo
léleg skilyrði, að naumast var að vænta, að árangur
næðist. Ekki var þó svo að skilja, að hátt væri risið
með aðbúnað stöðvarinnar í fyrstu. Jörðin var lítil, en
vel falhn til ræktunar, og í veðursælli sveit, og mun
það hafa ráðið vali hennar, sem gert mun hafa verið að
ráðum Klemenzar að lokum, því að ýmsar aðrar jarðir
höfðu komið til greina. En jörðin var húsalaus að kalla,
ræktun var þar lítil, og allt varð að reisa frá grunni.
Þar við bættist og, að fræræktin var algerð nýjung í
íslenzkri tilraunastarfsemi, og trú ráðamanna á fyrir-
tækinu ekki meiri en í meðallagi. Það reyndi því ekki
iítið á tilraunastjórann, því að á honum hvíldi allt, ekki
einungis stjóm tilraunanna og skipulag, heldur varð
hann að vinna meginhluta verksins sjálfur, því lítill
kostur var starfsmanna, og enn minni kostur kunnáttu-
manna um þessi störf. Auk þessa þurfti hann að stjóma
búi, sem hann fyrst rak á eigin reikning, en síðar var
sameinað tilraunastöðinni. Ekki veit ég hversu margar
vinnustundir Klemenzar voru daglega á þessum árum,
en víst er um það, að svo lengi var unnið, sem kraftar
leyfðu, og kom sér nú vel, að hann var erfiði vanur
og hafði aldrei hlíft sér frá barnæsku. Þegar svo þess
er gætt, að húsakostur var ónógur lengi vel, áhöld og
verkfæri öll af skornum skammti, og fjárveitingar til
stöðvarinnar skornar við nögl fyrstu árin að minnsta
kosti, enda erfiðleikar í landi um þær mundir, þá er
fullvíst, að margir hefðu lagt árar í bát. En ekkert
var fjær skapi Klemenzar. Hann hafði þegar varið
mörgum árum og miklu erfiði til að búa sig undir starf
þetta. Trú hans á gróðurmátt íslenzkrar moldar og
framtíð búnaðar á íslandi var mikil og sterk, og hon-
um var ljóst, að frærækt og komrækt var einn þeirra
hornsteina, sem íslenzk ræktun hlyti að hvíla á í fram-
tíðinni, þótt seinna yrði. Með tilraununum yrði sköpuð
ný ræktunarmenning, sem koma skyldi í stað rányrkju.
í þessari trú hóf hann starf sitt og hefir haldið því
ótrauður áfram í nær aldarþriðjung.
Svo var til ætlazt í fyrstu, að meginviðfangsefni stöðv-
arinnar yrði frærækt og úrvalskynbætur grasstofna. En
Klemenz bætti brátt fleira við. Allt frá aldamótum
höfðu nokkrar tilraunir verið gerðar í kornyrkju í til-
raunastöðvum landsins á Akureyri og í Reykjavík. En
slitróttar höfðu þær verið og árangur misjafn. En þótt
árangur þeirra væri yfirleitt jákvæður, drottnaði enn
fullkomin vantrú á möguleika kornyrkju hér á landi
meðal bænda og flestra ráðamanna í búnaðarmálum.
En Klemenz fór sínar leiðir. Hann trúði á möguleika
kornyrkjunnar, bæði sem arðberandi ræktunar og ekki
síður sem skóla, til að hefja ræktun og vinnubrögð við
hana á fulikomnara stig en verið hafði. Tilraunir með
kornrækt hóf hann þegar í Gróðrarstöðinni í Reykja-
vík, og eftir að starfið hófst á Sámsstöðum, varð korn-
ræktin einn mikilvægasti þátturinn í rekstri hennar.
Hefir þar náðzt ótrúlega góður árangur, þótt menn
hafi enn verið furðu tregir að færa sér reynsluna frá
Sámsstöðum á nyt. Ekki er ég viss um, að ráðamenn
Búnaðarfélagsins hafi í fyrstu litið kornræktartilraun-
irnar of hýru auga, þótt kyrrt væri látið liggja. En brátt
færði stöðin enn út kvíarnar. Gróðrarstöð Búnaðarfé-
lagsins í Reykjavík var lögð niður 1932, og síðan
hafa alhliða jarðræktartilraunir verið reknar á Sáms-
stöðum, eins og síðar segir. Jarðnæðið var aukið 1933.
En 1951 keypti ríkið allar eignir Búnaðarfélagsins á
Sámsstöðum, og hefir stöðin verið ríkisstofnun síðan.
Það kom brátt í ljós, er Kleménz fór að búa á Sáms-
stöðum, að hann var ekki einungis vísindalegur grúsk-
ari og tilraunamaður, heldur einnig ágætur bóndi. Búið
jókst ár frá ári og skilaði góðum arði, sem kom sér vel til
aukningar tilraunastarfseminni og reksturs hennar, svo
að hvað studdi þar annað. Þegar þrengdist um landið
heima á Sámsstöðum, tók Klemenz til við ræktun úti
á söndunum á Rangárvöllum, og varð hann brautryðj-
andi í hinni nýju sandræktun. Annars skal ekki fjölvrt
meira um þá hluti hér, því að sjálfur skýrir hann
nánar frá þessu á öðrum stað í þessu blaði. En ef vér
lítum á framkvæmdir Klemenzar og tilraunir, má segja
um þær í stuttu máli, að þær eru einkenndar af hug-
kvæmni, raunhæfni og vandvirkni. Því hafa þær heppn-
ast svo vel, sem raun ber vitni um.
Það er furðuólíkt að litast um á Sámsstöðum nú, og
var fyrir 30 árum. Húsakostur er þar mikill og góður.
Fagur skrúðgarður er framan undir íbúðarhúsinu, en
Klemenz ann fegurð bæði utan húss og innan, og víð-
áttumikil tún og akrar með skjólbeltum af skógargróðri
allt umhverfis. Má kalla, að allt land jarðarinnar sé
nú tekið til ræktunar.
Klemenz á Sámsstöðum er hæglátur maður og yfir-
lætislaus. En þegar tekið er að ræða við hann, verður
ekki komið að tómum kofum, hvað sem um er rætt,
því að hann er maður margfróður, og auk þess gæddur
góðlátlegri kímnigáfu. En hugstæðast er honum að
ræða um ræktunarmál og framtíð þeirra. Og þar er
ekkert sagt út í bláinn, heldur er hver hlutur þar rök-
studdur með reynslu og athugun margra ára. Það er
gaman að heimsækja Klemenz og ganga með honum
um lendur hans og heyra hann lýsa ræktunaraðferðum,
árangri og möguleikum. Þar er hægt á skömmum tíma
að læra vísindalegan búskap. Og furðusljór má sá mað-
ur vera, sem ekki fær nýja sýn á íslenzkum landbúnaði,
víðari og bjartari en áður, við það að ganga undir hönd
Klemenzar á Sámsstöðum og litast um þaðan af sjónar-
hóli hans. Og þótt Klemens sé nú tekinn nokkuð að
eldast að árum, þá er hann einn þeirra manna, sem enn
geymir áhuga og eld æskuáranna, og hefir lært það að
tengja saman þekkingu hins reynda manns og bjart-
sýni og framsækni æskunnar. Hann er jafn vökull nú og
þegar hann hóf starf sitt og jafnhugkvæmur og fund-
vís á ný ráð og nýjar leiðir. Þótt í mörgu hafi verið að
snúast við búskap og tilraunir, þá hefir Klemenz samt
gefizt tími til að sinna ótalmörgum félagsmálum í sveit
sinni, sem ekki verður hér rakið. Einnig hefir hann
ritað allmikið um árangur tilrauna sinna og ýmis'jarð-
ræktarmál.
(Framhald d bls. 232).
Heima er bezt 223