Heima er bezt - 01.09.1958, Page 7

Heimir Hannesson :
VILHJÁLMUR STEFÁNSSON-
Vilhjálmur Stefánsson landkönnuður er fædd-
ur í Hulduhvammi í Árnesbyggð á Nýja ís-
landi í Manitoba, Kanada, 3. nóvember 1879.
Faðir Vilhjálms, Jóhann Stefánsson, var fædd-
ur að Tungu á Svalbarðsströnd við Eyjafjörð, en bjó á
Kroppi í Eyjafirði, áður en hann fluttist búferlum til
Vesturheims. Stefán Stefánsson, fyrrurn bóndi á Varð-
gjá, sem nú býr á Svalbarði á Svalbarðsströnd, er föður-
bróðir Vilhjálms Stefánssonar. Kona Jóhanns og móðir
Vilhjálms. var Ingibjörg Jóhannesdóttir, hreppstjóra í
Hofst^ðaseli í Skagafirði.
Árið 1876 fluttust foreldrar Vilhjálms vestur um haf
og settust að í Árnesbyggð í Nýja íslandi. Árið 1881
fluttust þau til Norður-Dakota og settust að í Víkur-
byggð. Kallaði Jóhann bæ sinn Tungu. Olst Vilhjálmur
upp þar syðra, en taldi sig kanadískan þegn.
Sagt er, að Vilhjálmur hafi verið hægfara barn og
nokkuð einrænn í leikum. Snemma fór að bera á náms-
hæfileikum hjá honum. Eftir barnaskólanám í Mountain
stundaði hann nám í ríkisháskólanum í Grand Forks, en
lauk þó ekki fullnaðarprófi þaðan.
Árið 1902 gekk hann í ríkisháskólann í Iowa. Lauk
hann fjögurra ára námi á níu mánuðum og brautskráð-
ist árið 1903. Sæmdi háskólinn Vilhjálm síðar doktors-
nafnbót í heiðursskyni.
Næstu þrjú árin stundaði Vilhjálmur vísindanám við
Harvardháskóla og lauk þar meistaraprófi.
Hugur Vilhjálms hneigðist fyrst að bókmenntum, og
eitthvað orti hann á háskólaárunum. Fyrstu ritsmíðar
hans fjölluðu um íslenzkar bókmenntir. Síðan hefur
Vilhjálmur Stefánsson ritað 23 bækur, og hafa margar
þeirra orðið heimsfrægar.
Veturinn er langur og strangur á kanadiska heimskautssvaö-
inu. Isbreiðurnar eru þjóðvegir þessara landa, og þarna ferð-
ast veiðimennirnir enn í dag i slóðum landkönnuða fortíð-
arinnar.
LÍF OG
STARF
UM ÆSKU SÍNÁ ritar Vilhjálmur í fyrsta kafla bók-
arinnar „Veiðimenn á norðurvegum“, og kennir þar
margra grasa. Lífsbarátta landnemanna og ævintvraþrá
Vilhjálms speglast í eftirfarandi frásögn:
„Opin sléttan var í mínum augum ævintýraland. Vís-
undarnir voru horfnir, en bein þeirra hvítnuðu um allt,
og djúpir götuslóðar eftir þá lágu í bugðum endalaust
um lautir og leiti. Sitting Bull og Indíánar hans voru á
næstu grösum og engin lömb að leika sér við, svo að
þeir okkar, sem gætnari vorum, óttuðust hann, en hinir
sem langaði í ævintýrin, vonuðu, að herflokkar hans
kæmu einhvern dag í augsýn út við sjóndeiidarhring-
inn. Eg gat séð sjálfan mig í huganum, þar sem ég var
hraustur njósnari, er úr fjarlægð hafði gætur á varðeld-
um Indíána, og sveitin átti líf sitt undir. En einn dag
fréttum við, að Sitting Bull hefði verið skotinn.
En þó að vísundarnir væru farnir, þá var þó Vísunda-
Villi (Buffalo-Bill) enn á meðal vor. Ýmsir af kúasmöl-
unum, sem ég vann með, höfðu þekkt hann. Flestir
þeirra hældu sér af því að vera meiri skyttur en hann.
Hæverska er engin sérstök dygð við landamærin, og
ekki er afbrýðissemi ókunn.
Fyrsti metnaður minn, að því er ég man, var að vera
Vísunda-Villi og drepa Indíána. Þegar ég varð kúa-
smali og fór að ganga klæddur eins og Vísunda-Villi
og stinga á mig skammbyssunni á morgnana, þá fékk
ég annan metnað, og fyrirmyndin varð Robinson Cru-
soe. Sá metnaður hefur fylgt mér síðan.“
FYRSTU ÁR FRUMBYGGJANNA voru harðir
reynslutímar. Með látlausu striti breyttu þeir eyði-
mörkinni í frjósöm akuryrkjuhéruð. Um þennan mikla
reynslutíma ritar Vilhjálmur:
„Eftir látlaust tveggja ára strit hafði fólk mitt eignazt
þægilegt bjálkahús, og skógarhöggið gekk vel. En þá
kom flóð og drekkti sumu af búpeningnum, tók burt
heyin okkar og nágrannanna og skildi eftir skort, er
með vorinu varð að hallæri. Sagt er, að bróðir minn og
systir hafi dáið af harðrétti, og sumir af nágrönnum
okkar urðu hungurmorða. Ofan á þetta bættust ógnir
bólusóttarinnar, því að farsóttir og hallæri verða löng-
um samferða.11
Heima er bezt 297