Heima er bezt - 01.07.1960, Page 13

ÁGÚST SIGFÚSSON:
Sjálfs-f
/
s-rrasopn a
fvill
u
Frásögn af villu þessari hefur áður verið prentuð í Hrakn-
ingum og heiðavegum, I. bindi. bls. 162—174. Hefur Pálmi
Hannesson rektor skráð hana eftir sögusögn þeirra leitarfé-
laganna og nefnir hana Villa d Eyvindarstaðaheiði. Enda
þótt frásaga Pálma sé með ágætum sögð, taldi ég rétt að birta
þennan þátt, þegar hann barst mér í hendur, þar sem hann
er skráður af manni þeim, er í villunni lenti, á mjög greinar-
góðan hátt, en sjaldgæfar munu svo skýrar frásagnir manna,
sem sjálfir hafa lent í slíku. Þá er þessi þáttur skráður um
sjö árum fyrr en prentaði þátturinn. Eigin sögn Ágústs er
og um sumt fyllri en hin prentaða saga, einkum um það, er
við kemur tilfinningum hans sjálfs og líðan á meðan á vill-
unni stóð. Þá er og draumur Ágústs allmiklu fyllri hér.
Einnig ber á milli um bæinn, sem Ágúst fékk úrið lánað á.
Segir hann það hafa verið í Ytri-Svartárdal, en ekki í Fremri-
Svartárdal, eins og í prentaða þættinum. En þeim, sem
kynnast vilja nánar, hvar leiðir Ágústs lágu, skal bent á
prentaða þáttinn, því að þar rekur Pálmi þær af sinni frá-
bæru þekkingu á þessum slóðum. — St. Std.
Það mun hafa verið í nóvember 1886. Eg var þá
vinnumaður hjá Jóhanni hreppstjóra Péturssyni á
Brúnastöðum í Lýtingsstaðahreppi, unglingur á nítjánda
ári, frískur, fjörugur og léttur á fæti.
Heimtur voru víða slæmar þar í sveitinni um haust-
ið, og héldu rnenn að fé hefði orðið eftir á afréttum.
Var því ákveðið að senda tvo menn í eftirleit á Ey-
vindarstaðaheiði. Skyldi annar vera Helgi Björnsson á
Anastöðum í Skagafjarðardölum, og átti hann að hafa
umsjón með leitinni, því hann var kunnugur á heið-
inni. Hinn manninn átti Jóhann hreppstjóri að leggja
til. Bauðst ég til að fara. Samdi hann við Helga um,
að flytja fyrir mig nestið, því að hann ætlaði með hest,
svo ég gæti gengið laus. Tíð hafði verið fremur slæm
og óhagstæð undanfarið; var komin talsverð fönn.
Kvöldið áður en við lögðum upp á heiðina, fór ég
fram að Ánastöðum og gisti þar um nóttina. Um morg-
uninn var nokkurt frost, en annars bærilegt veður. Fór-
um við frá Ánastöðum fram að Olduhrygg, fremsta
bæ í dalnum, þaðan vestur og upp á svonefndan Litla-
sand; ætluðum að vera um nóttina í Haugakofa (í Bug-
um). Þar var köld aðkoma, kofinn hálffullur af gaddi,
hafði verið gengið illa frá honum og því fennt inn í
hann. Leið okltur illa þar um nóttina, sakir kulda og
sváfum lítið. Gerði Helgi ráð fyrir að leggja snemma
upp um morguninn og fórum við af stað fyrir dag og
án þess að hafa etið morgunmat. Þegar við komum
fram fyrir Haugakvísl, skipti hann göngum, skyldi ég
leita fram með kvíslinni að vestan og hafa stuðning af
henni til að rata, því að ég var ókunnugur, en sjálfur
fór hann fram Ásgeirstungur, áttum við svo að hittast
á Hraungarðshaus, sem er fram af tungunum, og sá,
er fyrri yrði þangað, bíða hins, ef báðir kæmum ekki
jafnsnemma. Ætluðum við svo þaðan til gistingar í
Ströngukvíslarskála.
Það er löng leið fram á Hraungarðshausinn. Var dag-
ur því að ltvöldi kominn er ég kom þangað, og farið að
syrta að með hríð, en Helgi ókominn. Beið ég hans þar
þó hálfa klukkustund. (Eg leit reyndar eklri á úrið, sem
ég hafði með mér, en gizkaði á,- að það hefði verið hálf
stund). Fór mig nú að lengja eftir Helga og afréð að
halda áfram og reyna að ná skálanum, en þangað hafði
ég aldrei komið og vissi ekki hvar hann var, hafði að-
eins hugmynd um, í hvaða átt hann væri. Var nú farið
að hríða talsvert og þegar ég kom upp á Fossbrekku,
var komin stórhríð og náttmyrkur. Undir brekkunni
rakst ég á þrjár kindur. Elti ég þær um stund, en tap-
aði við það áttunum og vissi nú ekki, hvað gera skyldi,
einn og áttavilltur, uppi á reginfjöllum og langt frá
mannabyggðum. Hugsaði mér þó að ná svokallaðri
Runu (það er dalverpi, áframhald af Svartárdal og kall-
að Svartárdalsruna eða aðeins Runa). Bjóst ég við að
hríðin væri á norðaustan, fór því lengi vel á móti veðr-
inu, en sló mér síðan það undan, að ég hafði hríðina á
vinstri vangann. Færi var ágætt, því mjög var hvasst,
og reif snjóinn burtu. Gekk ég hratt, en var nú orðinn
rammvilltur og vissi ekkert, hvert ég fór. Hljóp ég
þarna um hraunin, þar til ég kom loks að háum hnjúk,
vestan í honum var dálítið skjól og hafði myndazt þar
skafl. Kasta ég mér niður í hann, því að ég var orðinn
mjög þreyttur, syfjaður og hrakinn. Lá ég þarna litla
stund, festi ofurlítinn blund og dreymdi eftirfarandi
draum:
Eg þóttist staddur heima á Brúnastöðum og eiga að
fara að binda hey fyrir Jóhann bónda. Var ég með þrjá
gráa hesta í taumi, en með mér var vinnukona á Brúna-
stöðum, María Guðmundsdóttir að nafni. Þá þótti mér
við mæta tveim mönnum; gengu þeir samhliða, var
annar maðurinn noltkuð roslrinn að sjá (um sextugt),
alskeggjaður, heldur meir en meðalmaður á hæð og
þrekvaxinn, var hann með hatt á höfði, þykkan og
stóran mórauðan trefil, vafinn um hálsinn og í síðri
kápu, sem náði ofan á mitt læri. Hinn var unglingspilt-
ur, að því er virtist 14—15 ára gamall; var hann með
niðurfletta húfu á höfði, trefil um háls og í stuttri
kápu; báðir voru þeir í dökkum buxum. Menn þessa
þekktum við ekki. Heilsuðum við þeim að fyrra bragði,
Heima er bezt 229