Heima er bezt - 01.05.1961, Blaðsíða 4

SKÚLI HELGASON:
Þarfur maéur sinni sveit
Gísli Guðmundsson frá Björk í Grímsnesi
Sú var tíðin á þessu landi, að sérhvert bvggðar-
lag hafði á að skipa einum eða fleiri smiðum og
hagleiksmönnum. Þetta voru menn, sem sumir
bjuggu búum sínunt, en oftar rnunu þeir þó
hafa stundað starf sitt nær einvörðungu og smíðuðu
bæði á bæ og af og fóru stundum milli héraða til þess
að vinna ákveðin verk. — Ymsar sögur eru til af þess-
um mönnum. Þeir voru jafnan hjálparhellur sinnar
heimasveitar, til þeirra lágu leiðir sérhvers búandi
manns, því að það var margt, sem viðgerðar þurfti við
á hverju bvggðu bóli. Oft voru þessir menn, sem kall-
að er, „ólærðir“ í handverki sínu, en voru af náttúru-
hneigð miklir hagleiksmenn. Tilsögn sú, sem þeir höfðu
hlotið, var stundum næsta naum, en oftast höfðu þeir
einhvern tíma unnið með sér færari mönnunt og feng-^
ið þannig nokkra tilsögn í handverki sínu. Og furðu
má það gegna, hve þessir menn urðu oft miklir smiðir
miðað við allar aðstæður á þeim tíma. Bera því vitni
margir smíðisgripir, bæði af málmi og tré, er sýna
handbragð snillingsins. Fjölhæfni þeirra var oft næsta
mikil. Þeir hömruðu jöfnum höndum heitt járn á steðja
og beittu af hagleik tólum sínum á tré. Þeir steyptu og
renndu málma, bæði kopar og silfur og jafnvel gull
og mótuðu oft hina fegurstu skartgripi. Þannig hafði
þetta gengið öldum saman með þjóðinni, og allt frant
yfir síðustu aldamót fóstraði hver landshluti eitthvað
af slíkum völundum, sem verkleg menning er frá runn-
in á hinn þjóðkennilega hátt.
Grímsnes-hérað hafði fyrr á tímum og allt fram á
íbúðarhúsið að Stcerri-Bœ 1958.
Gisli Guðmundsson.
þessa öld á að skipa ágætum smiðum og hagleiksmönn-
um. Guðmundur Þórðarson var þeirra mestur á seinni
hluta síðustu aldar. Eftir hann kom Halldór Bjarnason,
hugvitssamur hagleiksmaður (d. 1915). Honum lengi
samtíða var Sigurður Halldórsson á Syðri-Brú, mikil-
virkur smiður bæði á tré og járn (d. 1924). Þá má
nefna Gunnar Ingvarsson í Laugardalshólum, sem var
dverghagur og merkismaður fyrir margra hluta sakir
(d. 1934). Allir voru þessir fjórir smiðir „af gamla
skólanum11, höfðu aldrei lært sitt handverk hjá meist-
urum, en áttu það allir sameiginlegt að hafa notið ein-
hverrar tilsagnar um skemmri skeið og tekið sér til
fyrirmyndar það, sem þeir sáu bezt um verkkunnáttu.
148 Heima er bezt