Heima er bezt - 01.03.1988, Page 35

Bókahillan
Steindór Steindórsson
frá Hlödum
Einar Laxness:
ÍSLANDSSAGA
A - K. 2. útg.
Reykjavík 1987.
Menningarsj óður.
Fyrir rúmum áratug gaf Menningarsjóður
út uppsláttarrit um íslandssögu í safninu
Alfræði Menningarsjóðs. Hefir hún nú verið
uppseld um nokkur ár, svo að efnt er til
nýrrar útgáfu. Höfundur Einar Laxness
hefir endurskoðað fyrri útgáfuna, bæði
tekið hin eldri uppflettiorð til nýrrar um-
fjöllunar og bætt mörgum við, auk þess
sem myndaefni er aukið, er bindið því um
90 bls. stærra en fyrri útgáfan. Má því
segja, að hér sé að nokkru leyti um nýtt rit
að ræða. Hversu fljótt fyrri útgáfan seldist
upp sýnir ótvírætt, að bæði hefir verið þörf
á slíku riti, og menn kunnað að meta hvilíkt
hagræði það er að hafa slíkt uppsláttarrit,
ef þeir vilja fræðast um einstök atriði sögu
vorrar. Höfundur hefir verið furðu fundvís
á uppflettiorðin um þau atriði, sem ætla má
að oftast verði spurt um, og menn þurfi
helst að finna í fljótu bragði. Hitt er ekki
síður lofsvert hve höfundur fær gert málun-
um skil í stuttu máli á skýran og læsilegan
hátt, því að ég býst við að mörgum fari svo,
að þeir grípi beinlínis í bókina sér til
gamans, til að fræðast um einstök atriði.
Hefi ég góða reynslu af því, að sjaldan fer
maður bónleiður til búðar, ef leitað er til
þessarar sögu, og er það þó býsna oft, sem
ég hefi leitað fanga þangað, og sparað með
því marga útúrkróka. í einu orði sagt þetta
er góð bók og fróðleg.
Árni Johnsen:
FLEIRI KVISTIR
Rvík 1987.
Örn og Örlygur.
Samtalsbækur gerast nú algengar í bóka-
heiminum íslenska, og æ fleiri blaðamenn
leggja nú fyrir sig þá list að taka stutt við-
töl við menn úr sem flestum störfum og
stéttum, og ræða þá stundum um yfirlit æfi
viðmælandans eða einstök atvik og æfin-
týri. Eru slík viðtöl orðin býsan stór þáttur
í efni blaðanna. Einn ötulli blaðamanna í
þessum efnum er Árni Johnsen. Gaf hann
áður út bók er nefndist Kvistir í lífstrénu,
og nú eru það Fleiri kvistir eða 25 samtals-
þættir alls. Flestir eru þeir stuttir, enda fer
löngum best á því um slíka þætti, en höf-
undur kemur víða við og ræðir við hina ólík-
ustu menn úr fjölmörgum stéttum þjóðfé-
lagsins, og sum samtölin eru gamansögur
úr lifi viðmælandanna, sem kunna vel að
segja frá. En þar er líka slegið á alvarlega
tóna, svo sem um sundgarpinn mikla í
Vestmannaeyjum og fleiri afreksmenn í
mannraunum þaðan. Þættirnir eru fjörlega
skráðir og skemmtilegir aflestrar, en þó
þykja mér inngangsorð höfundar sumra
þeirra óþarflega íburðarmikil, því að raunar
verða samtalsþættir svo bestir, að skrásetj-
arinn dragi sig sem mest í hlé. Hlýlegur
þótti mér þátturinn um grænlensku hjónin,
þótt aðrir séu lengri. Vel má Ámi halda
áfram samtalsþáttum sínum, þeir verða
lesnir og eiga það skilið.
Inge Scholl:
HVÍTA RÓSIN
Rvík 1987.
Menningarsjóður.
Saga þessi segir frá fámennum andspymu-
hópi gegn nasismanum í ríki Hitlers. Tvö
systkini Hans og Sophie Scholl, sem í fyrstu
létu glepjast af áróðri nasismans, sjá í
gegnum allan blekkingavefinn og grimmd-
aræði nasistanna. Þau safna að sér dálitl-
um hópi friðsamra skoðanabræðra, sem
með dreifibréfum og öðrum hógvæmm að-
gerðum reyna að vekja samvisku þjóðar-
innar, svo að hún fái skilið ógnir nasism-
ans. Samtökin nefndust Hvíta rósin.
Systkinin féllu í hendur Gestapo og vom
liflátin umsvifalaust. Systir þeirra hefir síð-
an skrifað sögu þeirra og samtakanna, og
er hún sögð í þessari bók. Á látlausan, hóg-
væran hátt lýsir höfundur andrúmsloftinu
og ógnunum undir valdi nasismans, og
hygg ég enginn verði ósnortinn af þeim
lestri. Alltaf vakna upp hreyfingar, sem em
afsprengi nasismans og hugsunarfræði
hans. Þessi litla bók á þvi erindi til vor allra
til að varast óvininn áður en of seint er
orðið. Bókin er fagur vitnisburður um djarfa
fórnarlund og mannúðarhugsjónir. Þess-
vegna á hún erindi.
Guðjón Albertsson:
UNDIR
FJARÐARHYRNU
Rvík 1987.
Skákprent.
Höfundur hefir áður sent frá sér þrjú smá-
sagnasöfn úr Reykjavíkurlífinu, athygl-
isverð um margt, og sýna þau í senn athug-
unargáfu höf. á umhverfi sínu og góðan
frásagnarhæfileika. Hér bregður hann á
það ráð að skrifa skáldsögu, sem gerist
bæði í sveit og í sjávarþorpi. Aðalpersónur
sögunnar stúlka úr sveit og piltur úr sjávar-
þorpi em um flest ólík, en leiðir þeirra
liggja saman til fulls að lokum. Margt er
vel athugað hjá höfundi t.d. þar sem segir
frá uppvaxtarámm og uppeldi söguhetj-
anna, og hvemig það markar örlög þeirra
og atferli. Sumt í sögunni kann að orka tvi-
mælis um raunvemleika, en á öðmm stöð-
um nær hann sér betur niðri. Þannig er
mjög vel lýst árekstrunum milli móður
piltsins og stúlkunnar eftir að þau tala
saman. Þá er og strandi bátsins vel lýst og
viðbrögðum fólksins. En yfirleitt virðist
mér höfundur hafa betri tök á persónum
sínum í smásögum en skáldsögunni. Stíll
höf. er góður og sagan heldur spennu frá
upphafi til enda.
Kristmundur Bjamason:
SÝSLUNEFNDAR-
SAGA
SKAGFIRÐIN G A
Akureyri 1987.
Sýslunefnd Skagfirðinga.
Ekki láta þeir Skagfirðingarnir deigan síga
í útgáfu rita um sögu héraðs síns. Skjóta
þeir þar öðmm landsmönnum ref fyrir rass,
þótt ýmsir að visu taki til höndum. Er líkast
sem arfurinn frá Espólín og Gísla Konráðs-
syni endist furðuvel. Margir munu reka
upp stór augu við að sjá nafn bókarinnar
Sýslunefndarsaga, og hugsa sem svo, að
sýslunefndir geti varla átt mikla sögu, þótt
starfað hafi í meira en heila öld. En sýslu-
nefndir koma víða við, og sennilega hefh
sýslunefnd Skagfirðinga fjallað um fleiri
mál en margar aðrar slíkar nefndir, enda
er svo að rit þetta er í rauninni héraðssaga
svo margt kemur hér fram. Og fleira kemur
fram þar en snertir Skagfirðinga eina. Hér
er t.d. sagt allrækilega frá stofnun og byrj-
unarstarfi Hólaskóla, og ýmsum umbrotum
um stofnun kvennaskóla, þótt saga hans
í Skagafirði yrði skammvinn. Efnisyfirhtið
gefur besta hugmynd um hve víða er kom-
ið við, en kaflamir heita: Samgöngur,
menntir, heilbrigðismál, iðnir, sjávarútveg-
ur og búshagir, og eru þessi mál rakin fram
um 1930, og lokið verður þeim í framhalds-
bindi. Margt er þarna skemmtilegt, og
kemur nýstárlega fyrir sjónir t.d. sam-
göngumálin, og þá einkum sagan af ferjun-
um. Mörgum mun þykja gaman að lesa um
Drangeyjarútveg, svo að einhvers sé getið.
Þótt margt sé smálegt til tínt hefir Krist-
mundur lag á að gera læsilega sögu úr því
öllu. Sýslunefndarsaga Skagfirðinga er
drjúgt framlag til menningarsögu
fjölmenns, söguríks héraðs og mættu fleiri
taka Skagfirðinga sér til fyrirmyndar og
láta rita sögu þeirra málefna, sem sýslu-
nefndir þeirra hafa fjallað um. En fæst hér-
uð eiga nokkurn Kristmund til að sinna
sögu þeirra.
Heimaerbezt 107